Je weet hoe dingen werken in de politiek, maar soms verbaas je je toch. Politiek gaat over doelen, middelen en tijdstippen, vond een geleerde politicoloog uit mijn tijd. Tijdstippen waarop wordt besloten, zijn van meer belang dan we denken. Zeker als er commerciële belangen zijn en ethische bezwaren.
Aardbevingen
Eerder schreef ik over de gaswinning en de schade aan gebouwen in Groningen. Ik was verbaasd over de manier waarop de narigheid jarenlang groeide en vooruit werd geschoven. Ik vond dat een gekmakende en lichtzinnige manier van omgaan met de belangen van de getroffen burgers.
De limiet werd bereikt na een nieuwe aardbeving begin dit jaar, die ook nog vrij sterk was. De Groningers lieten zien dat het nu klaar was en minister Wiebes luisterde. Een nieuw protocol voor afhandeling van de schade kwam tot stand. Dat was een beetje hoop voor een wegzakkende provincie. Als schade van individuele huishoudens wordt erkend, heb je een begin van herstel van vertrouwen.
Ben ik te zuinig in mijn oordeel? Het lijkt me niet. De gaskraan is niet dicht. Schadeherstel is nog geen preventie. Maar er wordt gewerkt aan een andere situatie.
Luchtvaart
Schiphol mocht na talloze rommelige en vergeten afspraken over aantallen, geluid en hinder, groeien tot 500.000 bewegingen. Begin deze eeuw werd Lelystad als bij-luchthaven voor vakantievluchten bedacht. Iedereen die er een beetje verstand van had, was tegen dit idee.
Hoe moet selectie en verbanning van vakantievluchten van Schiphol naar Lelystad precies plaatsvinden? Hoe moet de luchtverkeersleiding plaatsvinden? Iets toevoegen aan het knooppunt van routes boven Schiphol, is meestal onveilig.
Gevolg: laagvliegen over grote afstanden. Geen continuous decent, waarbij vliegtuigen geen vermogen nodig hebben, maar laag met een matig vermogen vliegen onder het verkeer voor Schiphol.
Tumult: aan de Alderstafel ging het al jaren over dit perspectief, maar in 2017 schrok half Nederland wakker. De Veluwe werd van rust- en natuurgebied ineens een soort Randstedelijk park met vliegtuiglawaai.
De nieuwe minister van Infrastructuur en Waterstaat stelde de opening van Lelystad een jaar uit. Dat was, gezien de verkiezingen van 21 maart verstandig. Alle gehinderden zouden immers tegen de coalitiepartijen kunnen stemmen.
Politieke lenigheid minister Wiebes?
Hoe verstandig zijn de nieuwe politici?
De voorganger van Wiebes, Henk Kamp, toonde zich wel begaan met Groningen, maar toch ook koopman: er moest wel gas worden verkocht. Dat gebeurde dus ook tijdens zijn bewind. De kraan dicht draaien, ging niet: nou, een beetje dan. En met het serieus nemen van de schade liep het een stuk minder.
Is Wiebes anders? Hij is van dezelfde partij, draagt collegiaal medeverantwoordelijkheid voor de uitverkoop van gas, tijdens de vorige regering. Dapper dichtdraaien van de gaskraan is niet iets dat opkomt als een lentebries. Dat wordt voorbereid en doordacht, binnen meerdere departementen.
De lezer begrijpt mijn stelling: de koopman kijkt naar het geld, de dominee naar de moraal. Er moest een sprintje in de gasverkoop worden gemaakt, maar het inzicht dat het niet lang meer kon duren bestond binnen de departementen al een tijd. Het tandenknarsen in Groningen is meer dan gerechtvaardigd.
Politieke lenigheid minister Van Nieuwenhuizen?
Ook deze minister maakte een frisse start en koos voor een jaar uitstel van de opening van Lelystad Airport. Maar wat hebben de beschermers van het milieu en de toeristische industrie op de Veluwe nu precies aan uitstel?
Uitstel is geen afstel. Een extra vliegveldje voor toeristisch vliegen is handig, want dan hoef je de groei van de luchtvaart niet te begrenzen. Dat doet de koopman liever niet.
Of toch? In het regeerakkoord lees ik:
‘Ingezet wordt op Europese afspraken over belastingen op luchtvaart in het kader van de voor 2019 geplande onderhandelingen over de klimaatdoelen van ‘Parijs’. Ook wordt bezien of een heffing op lawaaiige en vervuilende vliegtuigen mogelijk is. Indien beide routes onvoldoende opleveren zal er per 2021 een vliegbelasting worden ingevoerd.’
Dat is misschien de echte reden voor de druk op de opening van Lelystad: we gaan het vliegen wel belasten, maar nog even niet. We weten dat het uitlaatgas van de luchtvaart niet mee telt in de emissie van CO2. Daarom heeft het bij-vliegveldje van Schiphol haast; het is de weg naar door rommelen voor de luchtvaart.
Geloven we nog in de marktwerking? Het prijsmechanisme zou de groei van de vraag kunnen remmen tot de 500.000 van Schiphol. De luchtvaartsector liet zich luidkeels horen op de dag van het besluit om Lelystad uit te stellen: alle afspraken waren van tafel. Dat toonde de harde strijd van de koopman voor zijn handel.
Koopman en dominee
Het brengt mij tot het oerbeeld van de Nederlander: we zijn eerst koopman en dan dominee. Onze departementen worden door kooplieden geleid. Het parlement speelt soms voor dominee. In de gaswinning was de koopman dominant: er moest verkocht worden. De moraal van de dominee is nu aan bod, namelijk aandacht voor de civiele rechten van de Groningers. In de luchtvaart is de koopman al even overheersend: niemand verheft zijn stem tegen de onbeteugelde groei. Maar die groei in vliegbewegingen is met het prijsmechanisme te bedwingen.
Alleen: de koopman is bepalend. De brandstof in de luchtvaart is nog steeds belastingvrij. We hebben de Parijs-akkoorden getekend, dus we zullen een keer beperking moeten aanvaarden. Maar als die belasting dan onontkoombaar is, moeten we wel een vliegveldje er bij hebben, zodat we al Schiphollend kunnen verdienen. Die reductie van CO2-emissie reductie komt nog wel eens.
Zo denken de departementen er over. Maar als ik het regeerakkoord goed overweeg, concludeer ik dat het bij de coalitie net zo gesteld is. We hebben Parijs ondertekend, maar we moeten wel geld verdienen. Lelystad Airport krijgt een jaar uitstel, volgens een perverse logica.
