Wantrouwen, verdeeldheid en cynisme. Ons politieke systeem piept, kraakt en zucht erbij. Vaak voelt het zelfs alsof het faalt. Nu het nieuwe jaar begint, is dat een mooi ijkpunt om de roerige toestand van de politiek eens nader onder de loep te nemen.
Een kruitvat van botsende ideeën. Alsof in 2018 de politiek daar meer dan ooit mee worstelde. Gele hesjes protesteren tegen Macron. Trump zet de VS én wereldorde op stelten. Theresa May en haar eigen partij bakkeleien eindeloos over de brexit.
Ook in Nederland zagen we het. Acties van leraren voor meer loon. Woede over failliete ziekenhuizen. Petities voor uitgeprocedeerde jeugdige asielzoekers. En natuurlijk het plan voor afschaffing van de dividendbelasting. Het werd een Sinterklaasjournaal-achtige soapserie die eindigde met een sms’je. Waarbij het verzonnen Russische datsja-verhaal van oud-minister Zijlstra ook nog eens het wantrouwen in de politiek opstookte.
Multiculturele porseleinkast
Onenigheid is er met name over immigratie. Terwijl Halbes exit nog na smeulde, zat zijn opvolger al in zijn eigen Stef-Blokgate. Een onhandig toespraakje groeide uit tot een ondiplomatieke olifant in de multiculturele porseleinkast. Toeval of niet: kort erna is bevolkingspolitiek door wetenschappers wel op de politieke agenda gezet. Dit met de rationele vraag: hoeveel miljoen inwoners kunnen we eigenlijk aan? Het maakt onze geest rijp voor een meer planmatige aanpak over wie wel en niet het land in mag.
‘Een onhandig toespraakje groeide uit
tot een ondiplomatieke olifant in de
multiculturele porseleinkast’
De discussie over integratie spitst zich toe op wat te doen met de nieuwe Nederlanders die blijven hangen in hun eigen bubbel. VVD-leider Dijkhoff haakte hierop in met zijn rigoureuze aanpak van probleemwijken. Maar het proefballonnetje werd zo snel doorgeprikt dat deze herzuiling van de samenleving nog wel even gaande blijft.
Groene wederopbouw
Ook door het milieu broeit het in de samenleving. Opeens leven we in een land met een Klimaatwet. Alsook met een Klimaatzaak: de rechter bepaalde dat de staat ook bij het klimaat een zorgplicht heeft. De droge zomer was het hete bewijs voor de profeten dat zo’n omwenteling nodig is. Klimaattafels vergaderden zo een Klimaatakkoord in elkaar.
Na doorberekening ervan door de planbureaus moet het kabinet aan de slag met een lawine aan maatregelen voor onze ‘groene wederopbouw’. Maar om Buma’s nachtmerrie van een tweedeling tussen prosecco drinkende Tesla-rijders en gewone mensen te voorkomen, is een uitermate complex én duur beleidspakket nodig. Voor minister Wiebes wordt het de kunst om dat politieke ei uit te broeden. De maatschappelijke discussie over de verdeling van de groene afrekening gaat hoe dan ook knetteren.
Instabiele wereldorde
De politieke zorgen vloeien ook voort uit de globalisering. Voor het eerst zei premier Rutte in een EU-toespraak dat onze toekomst in Europa ligt. In een instabiele wereldorde kunnen we ons niet achter de dijken verschansen. We zien nu al de effecten van de methode Trump. Ook al wist onze brutale Mark in het Witte Huis The Donald eventjes bij de les te houden.
Door Trumps vrees voor China dreigt de Eerste Handelsoorlog met China ook voor ons uit de hand te lopen. Door de overgekookte spanningen met Rusland zitten we bovendien in een Tweede Koude Oorlog. Door de MH17-bewijzen en opgepakte hackende spionnen zijn we zelfs met de Russen in cyberoorlog. En nog steeds dreigt nucleaire narigheid: de top tussen Kim Jong-un en Trump was wel historisch maar schreef geen geschiedenis.
Europese stoelendans
Eveneens wakkert de EU het cynisme aan. Terwijl Europa door de komende Europese verkiezingen en de stoelendans in de leiding een nieuwe fase ingaat. Ook barst in 2019 tussen de EU-landen de miljardenstrijd los om de EU-begroting 2021-2028. Oftewel, er is volop werk aan de Europese winkel voor de opvolgers van Europese Commissievoorzitter Juncker, ECB-baas Draghi en EU-president Tusk. Als voor deze laatste functie Rutte toch naar Brussel vertrekt, kan wel eens de vlam in de Haagse pan slaan.
‘In het verkiezingsjaar krijgt de race
om het leiderschap van de oppositie een boost’
Sowieso krijgt in het verkiezingsjaar de race om het leiderschap van de oppositie een boost. Daarbij zet enfant terrible Baudet – zoals met zijn erotisch vakantiekiekje – Wilders steeds meer in de schaduw. Of plaatst hij zich hiermee niet zelf buitenspel in de serieuze politiek? Zoals ook PvdA-leider Asscher deed met zijn motie van wantrouwen bij het debat over de dividendbelasting. Juist Klaver (GroenLinks) komt erdoor in pole position voor het vragen van een hoge prijs voor steun aan het klimaatbeleid.
Pensioenkater als kans
Door al het wantrouwen verliest de coalitie bij de aanstaande Provinciale Staten- verkiezingen vermoedelijk de meerderheid in de Eerste Kamer. Deze zal dan ook in de senaat dekking moeten krijgen van flankpartijen. Zoals bij het opnieuw onderhandelen over het mislukte pensioenakkoord. Minister Koolmees moet in het taaie winst- en verliesspel een doorwrocht compromis smeden. Maar juist dat biedt dé kans op een breed gedragen historisch win-win-akkoord. Aan het alom bejubelde Akkoord van Wassenaar ging immers ook een op het allerlaatste moment niet gesloten akkoord vooraf.
Als het ook niet trapt in de ‘vloek van overvloed’ zoals het tweede Paarse kabinet deed, kan wel eens het tij keren voor het eenzame kabinet-Rutte III. Ook omdat het steentje of beter gezegd het ‘rotsblok’ van de dividendbelasting nu uit de schoen van Rutte is.
Piepend politiek systeem
Alles heroverwegend: we leven in een nieuw politiek tijdsgewricht met veel gevoelens van onrust, ongelijkheid en angst voor verlies van de eigen cultuur. Zo koos de kiezer bij de gemeenteraadsverkiezingen massaal voor lokale partijen. Er is een roep om politieke vernieuwing. Maar was het antwoord van de staatscommissie-Remkes er weer niet een van dertien uit een dozijn? Zit de kern van de onvrede wel in het piepende politieke systeem? Zit het niet in onze politieke cultuur?
Politiek hoort het algemeen belang te dienen. Terwijl nu het individuele belang én eigen gelijk domineert. Waarbij de complexe inhoud het vaak moeilijk verkoopbaar maakt. Ook duidt wantrouwen er veelal op dat we de politici niet competent vinden. Maar krijgt elke tijd niet de politici die het verdient? Zoals destijds van het nuchtere kaliber Lubbers en Kok.
Als er ook één land is waar polderen naar het ultieme compromis kan lukken, dan is dat wel Nederland. Heb dus vertrouwen: de toekomst is een deur, geen muur.
Gelukkig Nieuwjaar!
