Stavros Zouridis, hoogleraar bestuurskunde aan Tilburg University en lid van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV), reflecteert op de lockdown in Nederland in relatie tot de rechtstaat.
De Vereniging voor Bestuurskunde (VB) brengt een serie video’s uit, genaamd Special State of Science. In deze video’s gaan hoogleraren bestuurskunde in op de lessen die we kunnen trekken uit de Covid-19-crisis.
Bij de rechtstaat denken we vaak eerst en vooral in juridische termen: de rechtstaat is een formeel juridisch construct, met regels, recht, rechtsbescherming en rechterlijke instanties. Zouridis laat echter zien dat de rechtstaat veel meer is dan dat, en dat een juridische invulling van de lockdown eerder problemen veroorzaakt dan ze oplost. Naast een juridisch construct is de rechtstaat ook een maatschappelijk construct, een levende maatschappelijke orde, waarin we ons gedragen en elkaar aanspreken op gedrag, met informele regels, gestut door maatschappelijk vertrouwen. Bovendien gaat de rechtstaat over handhaving, over wat er gebeurt als er sprake is van niet-naleving. In het begin van de Covid-19-aanpak leek de lockdown juridisch, maar was ze dat niet. Sterker, we gedroegen ons netjes, naar de 1,5-meter richtlijnen, we werkten thuis en spraken elkaar aan. Pas later zagen we de juridisering, met noodrecht, boetes, advocaten en geschillen. De crisis in de rechtsstaat waar Zouridis en anderen eerder over spraken leek verdwenen, maar kwam langzaam weer terug, juist dankzij formalisering en juridisering, alsmede het daarmee samenhangende handhavingstekort. Zouridis hoopt dat we hier lessen uit trekken.
*Zie OMOOC.nl voor colleges en webinars in tijden van de coronacrisis en de website van de Vereniging voor Bestuurskunde voor meer informatie over de Special State of Science reeks.
