We leven in een tijd waarin onze nieuwe fantasie is dat we voor elk sociaal of politiek probleem een technologische oplossing hebben. We aanbidden de ideologie van Silicon Valley, het idee dat technologie onze problemen kan oplossen. Met technologie is niks mis maar om zover te gaan dat we complexe maatschappelijke problemen op een eenvoudige manier kunnen oplossen is simpel gezegd naïef.
We willen de menselijke onvolmaaktheid voor zijn met slimme technologieën. Maar hoe gaan deze onze maatschappij beïnvloeden? Wat zijn de lange termijn gevolgen van self tracking devices en hoe wordt de politieke discussie daar op dit moment over gevoerd? Wat als we ontdekken dat sommige zonden, een zegen in vermomming zijn?
Kapotte stoeptegel
Internetcentrisme, een term die blogger, internetscepticus, publicist en onderzoeker Evgeny Morozov introduceert, geeft aan dat we een simpele manier hebben om naar de werking van internet te kijken: decentralisatie is beter dan centralisatie, wisdom of the crowd is beter dan expertkennis en transparantie en openheid verslaan geheimhouding. Dit is de ideologie die de ‘believers’ graag meegeven over de werking van het internet. Morozov introduceert nog een concept, namelijk solutionism, hiermee geeft hij aan dat we te snel in allerlei oplossingen denken zonder werkelijk het probleem te begrijpen. Onze oplossingen bepalen onze problemen.
Welke consequenties heef dat voor ons denken Kloofje tussen burger en overheid? Geen probleem, we maken een interactief platform op internet waarop overheid en inwoners met elkaar tot beleid komen. Wisdom of the crowd is beter dan experts binnen de overheid. De realiteit is dat dit soort platformen werken als inwoners een kapotte stoeptegel kunnen aangeven. Het is lastig om inwoners werkelijk met de publieke zaak te verbinden, iets dat verder gaat dan de eigen tuin. Diepgewortelde patronen van denken en handelen verander je niet met een app. We moeten onze emperische rationaliteit herstellen als het gaat om onze techno utopische dromen.
Hip en sexy
We hebben in het westen een aantal diepe geloofsovertuigingen aangaande drie concepten:
- Evolutie – het idee dat alles om ons heen constant in de juiste richting ontwikkelt.
- Vooruitgang – het idee dat wat nieuw is, beter is. Of het nu om een theorie gaat of een technologische gadget.
- Consensus – het idee dat als meer mensen een nieuwe idee of trend omarmen, het wel ‘goed’ zal zijn.
Wat betreft het eerste punt: elke technologische vooruitgang is niet automatisch ‘goed’. Wat ‘goed’ is is goed op alle terreinen van het maatschappelijke leven op de lange termijn voor alle stakeholders. Omdat iets technologisch gemaakt kan worden betekent het niet dat het gemaakt moet worden. Daarmee gepaard is dus het idee van ‘vooruitgang’ tamelijk beperkt. We hebben een lineair bewustzijn betreft vooruitgang. Vroeger was het minder goed dan nu. Is dat wel zo? Vroeger was er, als ik de verhalen van oudere mensen mag geloven, meer sociale cohesie. Nu is er meer online cohesie en kan je met de hele wereld linken in minder tijd dan dat je erover na kan denken.
Dan consensus, deze is interessant omdat het idee leeft dat wanneer veel mensen op een laagdrempelige manier hun mening of ergernis kunnen delen met de overheid we als overheid beter kunnen functioneren.
Deze drie diepgewortelde ideeën gecombineerd met het internetcentrisme van Evgeny Morozov leiden ertoe dat ‘smart cities’ hip en sexy klinkt om als interface te zien tussen staat en overheid. Het is dubbel. We willen ook een maatschappij vormgeven waarin de eigen verantwoordelijkheid en de sociale cohesie toenemen omdat de huidige verzorgingsstaat maar moeilijk te financieren is. Maar tegelijkertijd kan je vanuit je lounge stoel thuis ‘klagen’ tegen dezelfde overheid? Of worden we straks door slimme vuilnisbakken (smart bins) ‘genudged’ om ons afval te scheiden. Dat is een contradictie. Technologie biedt voordelen. Het heeft ons veel gebracht. Maar het is belangrijk om echt na te denken hoe we als overheid op de langere termijn het debat gaan voeren rondom technologische vernieuwing. Want niet elke vernieuwing is automatisch vooruitgang.
Beste Kees, Dank voor je reactie en interessante inhoudelijke bijdrage. De dialoog moet gevoerd geworden. Technologie gaat zich ontwikkelen hoe dan ook. Als dat in co-creatie zou kunnen zou dat nog sterker zijn, markt, overheid samen aan de slag. Dus volledig met je eens. Een andere punt dat ik belangrijk vindt is dat we naar het systeem gaan kijken, waarin technologie een onderdeel is. Kijk naar het zorgsysteem, aan de ene kant erg goed! Aan de andere kant ook vreemd. We worden namelijk beloond wanneer we ziek zijn, dan betaalt de verzekeraar, dan werkt het ziekenhuis en komt iedereen in beweging. Terwijl er mensen zijn met eet-drink- rook verslaving die niet deze gewoonten kunnen breken zonder hulp, zij zouden beloont moeten worden. Welke rol kan technologie in dat soort vraagstukken spelen? Als je die vraagstukken op tafel legt met een verzekeraar, technologiebedrijf, overheid etc dan kunnen er mooie dingen ontstaan denk ik. Is dit ook een beetje de lijn van denken die je voor ogen hebt?
Groet Misha
Boeiend betoog, Mischa!
Het is een spannende worsteling: we zitten in een tijd dat technologie een vorm gaat krijgen dat raakt aan ons menselijk handelen. Het is meer dan een hamer (als technologie) waar wij bepalen of we de hamer wel of niet inzetten voor een “plank aan de muur”. Technologie staat op het punt om zelf te handelen als het denkt dat wij dat willen (vanuit programmeren dat wij mensen -tot nu toe- nog steeds doen).
Maar we staan op het punt dat wij dat niet meer helemaal in de hand hebben. Ik vind de overwinning door een AI op het spelletje GO daarin treffend (http://nos.nl/artikel/2092478-go-kampioen-redt-eer-in-strijd-tegen-computer.html) – de programmeurs weten niet precies wat de AI heeft gedaan om het spelletje te winnen. En de ene winst van de mens is alleen gedaan door nog meer alle regels los te laten en out of de box te spelen).
Ik ben ook van mening dat we hier een (maatschappelijk) brede dialoog over moeten voeren. En dit is het moment; nu AI’s en Siri-achtige technologieën steeds meer in onze devices komen. Ik vind het onderwerp dat Google nu aanzwengelt erg boeiend: niet te zweverig een dialoog voeren, maar een concrete casus dicht bij huis. Zij stellen voor het te hebben over schoonmaakrobots als leidraad voor de bredere dialoog.
>> http://www.nu.nl/gadgets/4281477/google-vraagt-aandacht-gevaren-van-schoonmaakrobots.html
Wat ik eigenlijk wil zeggen in relatie tot jouw artikel, Misha, is dat ik het eens ben met dat alle vernieuwing niet altijd een vooruitgang is. Maar dat technologie doorzet in ontwikkeling – of we nu willen of niet. En dat we daar een visie / strategie op moeten gaan bepalen. Als menselijke samenleving. Niet alleen vanuit overheid of marktpartijen, maar allemaal samen.
Hoe kijk jij hier tegen aan?
Beste Margriet,
Dank voor je bericht.
Ik heb zelf, vijf jaar geleden, ook eens aan de wieg gestaan van een eParticipatie platform. Met gemengde resultaten en gemengde gevoelens kijk ik er naar terug. In je reactie word ik getriggerd door de volgende passages; “Mensen hebben het idee dat hun mening er niet toe doet, dat de overheid er niet op zit te wachten, dat er toch niets mee gedaan wordt. En dat is ook zo helaas. Daar ligt een probleem. Ik denk dat technologie hier echt iets kan oplossen”.
Technologie kan een gebroken systeem niet repareren, denk je wel? Het zijn de mensen die een bepaald systeem tot een succes maken. Als de mindset van de politiek of de ambtenaren niet gericht is op hoe de buitenwereld hun interventies ervaart dan zijn we ver weg. Max Frisch had een interessante opmerking over technologie; “Technology….the knack of so arranging the world that we need not experience it”
De andere passage die me triggerd is; “Ik ben ervan overtuigt dat veel mensen wel degelijk nog geïnteresseerd zijn in (delen van) beleid en er graag bij betrokken willen worden als er nieuw beleid wordt ontwikkeld”.
Positive raadsleden kunnen er niet voldoende zijn, begrijp me goed. Alleen is het echt een aanname om te denken dat mensen mee willen denken. Maak het specifiek; wie ligt wakker van welk politiek probleem? Dat zijn de mensen die op komen dagen. Sommige zeggen wakker te liggen van een probleem maar liggen er niet zo wakker van dat ze gaan reageren en hun mening willen geven.
Ik vind je initiatief hartstikke mooi, ik denk dat je alleen nog een aantal essentiële aannames moet toetsen in de praktijk. De Lean Startup methodiek biedt interessante methodieken om dat te doen. Op Frankwatching heb ik net een artikel geschreven over hoe je de Lean Startup methodiek kan toepassen in de non-profit sector. Als je mijn naam intypt komt het artikel wel naar boven. Ik denk dat je er wel aanknopingspunten vindt.
Als je vragen hebt dan weet je me te vinden.
Veel succes
Misha
Beste Misha, een goed artikel dank je wel. Mijn mening: technologie op zichzelf voegt alleen iets toe als het een duidelijke behoefte vervult. Een innovatie op zichzelf is leuk, maar als het geen functionaliteit biedt die mensen daadwerkelijk helpt, wordt het weer snel vergeten. Jouw opmerking ‘onze oplossingen bepalen onze problemen’ vindt ik daarbij de kern raken. Het moet natuurlijk andersom zijn stel je vast en ik ben het daar roerend mee eens. Het is belangrijk om met technologie een probleem op te lossen, iets gemakkelijker te maken wat nu lastig is. Dan heb je een kans op succes.
Ik ben zelf bezig met een app voor burgerparticipatie (http://www.youmee.nl/). Besluitvorming en meningsvorming zijn voor mensen op dit moment ver van hun bed. Inspreken moet je maar durven, onderwerpen aankaarten (per brief of door inspreken) waar de raad niet mee bezig is lijkt onzinnig. Mensen hebben het idee dat hun mening er niet toe doet, dat de overheid er niet op zit te wachten, dat er toch niets mee gedaan wordt. En dat is ook zo helaas. Daar ligt een probleem. Ik denk dat technologie hier echt iets kan oplossen. Iets wat hoogdrempelig is met techniek laagdrempelig maken. Ik ben ervan overtuigt dat veel mensen wel degelijk nog geïnteresseerd zijn in (delen van) beleid en er graag bij betrokken willen worden als er nieuw beleid wordt ontwikkeld. Het systeem dient ruimte te maken voor inspraak en dit dicht bij de mensen te brengen. Ik zou het leuk vinden als je eens wilt kijken naar Youmee, waarvoor we in oktober een pilot in Overijssel gaan opstarten. Mocht je er meer over willen weten, dan hoor ik het graag. Hartelijke groet, Margriet Twisterling