Elke week is er een teveel


Fouten in registraties verspreiden zich door gegevensuitwisseling als een olievlek over (overheids)organisaties, correctie van de gevolgen echter niet. Vaak is ook niet te overzien welke gevolgen een verkeerde registratie heeft bij andere overheden. In een serie van zes artikelen gaat Arjan Widlak van de Kafka Brigade in op de situatie van Saskia, die door dit probleem met grote, langdurige administratieve en financiële problemen wordt geconfronteerd.

In de vorige delen (lees hier deel 1, deel 2, deel 4deel 5deel 6 ) zagen we dat Saskia – nadat haar auto was gestolen – meer dan tien jaar lang wegenbelasting moest blijven betalen en boetes kreeg omdat ze haar gestolen auto niet APK kon laten keuren. Als de politie in 2014 erkent een fout gemaakt te hebben, lijkt de zaak opgelost. Echter in het vorige deel zagen we dat het de grote uitvoeringsorganisaties als Belastingdienst en CJIB niet lukt de zaak te corrigeren. Ook de speciale teams die zij daarvoor hebben, lossen noch de situatie voor Saskia op, noch gebruiken ze deze casus om soortgelijke gevallen in de toekomst te voorkomen. En ook de Nationale Ombudsman, de laatste niet-rechterlijke instantie waar je als burger heen kunt, vindt het niet zijn taak. Er lijkt daarom geen andere weg dan schadevergoeding en – zo blijkt – de rechter, al is helder wat het probleem is en is de fout erkend. Deel 3: schulden en schadevergoeding
Wie schulden heeft, heeft daar zelf schuld aan. Althans dat is de veronderstelling. Wie door de schuld van de overheid in de financiële problemen komt, kan geen beroep doen op bijzondere regelingen. Saskia komt in de schulden, omdat ze betaalt. Al is het niet mogelijk om een auto APK te laten keuren als je die niet hebt; als ze de boetes niet betaalt, wordt ze gegijzeld. En ze heeft een kind. Daarom betaalt ze. En daarvoor leent ze geld. Zo raakt Saskia in de schulden. Als ze een betalingsachterstand heeft bij haar energieleverancier Eneco, wordt ze afgesloten. Saskia zit dit jaar voor de vierde winter op rij in de kou. Er zijn speciale regelingen voor essentiële voorzieningen als water en energie. Zeker voor mensen met medische klachten is dat belangrijk. Saskia kreeg een ernstige vorm van spierreuma als gevolg van de stress die dit conflict, de schulden en de machteloosheid ten opzichte van de (fout van de) overheid met zich meebrengen. Kou is desastreus voor haar klachten schrijft haar huisarts. Toch komt Saskia niet in aanmerking voor heraansluiting. Voorwaarde voor heraansluiting is dat je binnen een maand in de schuldhulpverlening zit. En je kunt niet in de schuldhulpverlening als je (een deel van) je schulden betwist. Dit geldt ook voor andere voorzieningen, zoals het fonds bijzondere noden. Wie door een fout van de overheid in de schulden komt, moet eerst ontkennen dat de oorzaak bij de overheid ligt, wil je voor hulp in aanmerking komen.

Digitale kooi
De casus Saskia is één van de cases die ten grondslag ligt aan het boek De Digitale Kooi (ISBN 978-94-6236-813-2) dat in februari 2018 bij Boom Bestuurskunde verscheen. Hierin worden de onbedoelde gevolgen van gegevensuitwisseling geanalyseerd aan de hand van haar ruggengraat bij de overheid: de basisregistraties. Tevens wordt hierin een aanzet gedaan voor een set van ‘algemene beginselen van behoorlijke ict’ die kunnen helpen de burger weer centraal te zetten. 

Schadevergoeding
Voor schadevergoeding verwijst de politie door naar Achmea/Centraal Beheer. Ze zijn verzekerd voor dit soort zaken. De politie vertelt Saskia in de brief waarin ook excuses worden gemaakt (september 2014) dat de zaak is gemeld en dat Achmea Centraal Beheer contact met haar zal opnemen. Dat gebeurt niet. Op een brief van Saskia aan de verzekering uit februari 2015 wordt slechts schriftelijk en afwijzend gereageerd, Saskia moet haar stellingen bewijzen. Als het weer maanden later Saskia’s advocaat lukt om contact te krijgen met Centraal Beheer is die houding niet veranderd. De verzekering vraagt bijvoorbeeld niet alleen om de totale kosten die gemaakt zijn, maar ook om alle CJIB nummers bij de aanslagen en boetes. Het CJIB kan deze nummers niet geven. Behalve de RDW, blijkt geen van de instanties in staat om een enigszins volledig overzicht te geven van eigen aanslagen of boetes. De Belastingdienst geeft aan bedragen te verrekenen, maar kan niet aangeven waarmee verrekend is. En sowieso kan ze niet verder terug dan vijf jaar. Het CJIB is niet in staat de CJIB nummers te verschaffen, maar zelfs als de eigen nummers door de RDW worden aangeleverd, kunnen ze geen historisch overzicht geven van boetebedragen. Ook in het algemeen kan geen historisch overzicht van boetepercentages in een bepaald jaar gegeven worden. Alle gegevens moeten uit de administratie van de burger zelf komen, in dit geval Saskia.
Met behulp van haar advocaat is Saskia uiteindelijk na heel veel werk tot een zo  compleet als mogelijk overzicht kunnen komen dat wordt afgeleverd bij de verzekeraar. Deze geeft aan dat Saskia nu moet aantonen dat ze voldoende heeft gedaan om de schade te beperken. Zolang dat niet eerst gebeurt, meent de verzekeraar dat ze geen zaak heeft. De politie, waar Saskia in 1999 is weggestuurd als ze de zaak probeert op te helderen en waaraan ze jarenlang aan de deur heeft betaald, reageert in deze periode niet op verzoeken tot contact. Het lukte ons aanvankelijk niet, ook niet na herhaaldelijk aandringen om een gesprek te organiseren met de politiechef die tevens hoofd klachtbehandeling is.

Op gesprek
Twee jaar na de schuldbekentenis door de politie lukt het, na nieuw contact tussen de advocaat en het bureau van de burgemeester, toch om een gesprek te krijgen met de politiechef. Nadat Saskia haar verhaal heeft gedaan, vraagt hij na de lange opsomming van de gevolgen waarom ze niet gewoon de schuldhulpverlening is ingegaan. Saskia legt uit dat ze daarvoor de schuld moet erkennen. De juridisch medewerker van de politiechef bevestigt dit. Dit lijkt de houding te veranderen. Dit moet opgelost worden! Elke week is er één teveel, zegt de politiechef na – dan – 18 jaar. Toch lukt het pas maanden later weer om contact te krijgen. De politie laat – ook aan de verzekeraar – weten het bedrag van de verzekeraar te willen verdubbelen. Er volgt een bod dat slechts een klein deel van de directe door Saskia gemaakte kosten dekt, vertelt Saskia. Ze wijst dit daarom af: ‘Ik heb zo lang gevochten voor erkenning. Ik heb geld geleend bij mijn familie en iedereen denkt dat het aan mij ligt.’ Op dit moment dagvaart Saskia’s advocaat de politie voor een halve ton aan materiële kosten die veroorzaakt is door de fout en vooral door de onwil om deze fout te herstellen en ongeveer eenzelfde bedrag aan immateriële schade.

Vond je dit artikel interessant? Lees alle artikelen van: Arjan Widlak
Deel dit artikel

Er zijn 8 reacties op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

*

    ">J Botos
    Fotograaf/Kapper

    Geachte arjan,ikzelf zit sinds 2013 met zon gelijk probleem, jarenlang ben ik bezig geweest ,en zit in de elende van ID, persoonsgegevensfraude, tot persoonsverwisseling toe, terwijl het letterlijk en figuurlijk onmogelijk was dat ik er iets mee te maken heb gehad, ik ben zelfs 91 dagen ervoor gedetineerd geweest, een waar horror verhaal, ondanks aangiftes werd er niets aangedaan, compleet vernietigt is mijn leven, inderdaad omdat deze mensen maar klakkeloos geloven wat in de computer staat, toen de waarheid aan het licht kwam, stak geen enkele instantie zijn vinger op, en het woord corrigeren is onbekend,
    wel verrekende de belasting met mijn teruggave, de rekeningen van deze fraudeurs, die allang door de politie aangehouden zijn,en als je erover belt dat het voertuigketenoverleg,OM,CJIB,RDW, en de rechter je daarvan vrijgepleit heeft, weten ze van niks, want het schrijven van deze instanties aan de belastingen is niet verwerkt,
    Hoezo criminelen helpen!!!! En ik als burger wat??? pffffft.

    10 jul 2019
    ">Arjan Widlak
    directeur-onderzoeker

    Beste Hadewych,

    Allemaal hele relevante vragen. Ze worden besproken in het boek “De Digitale Kooi”, waaruit dit een van de casus is. Maar het is op de allereerste plaats een kwestie van de kern van het probleem willen zien. Door gegevensuitwisseling hebben (fouten in) registraties doorwerking bij andere organisaties. Zo ontstaat ook de domino-day van fouten. Saskia’s verhaal is daar het meest eenvoudige voorbeeld van dat ik ken. (Een korte beschrijving van de belangrijkste mechanismen vind je hier: http://digitalekooi.kafkabrigade.nl/de-digitale-kooi/wat-is-de-digitale-kooi) Maar het erkennen van dit soort problemen is nog een groot taboe. Het vraagt geld, visie en het nemen van systeemverantwoordelijkheid.

    Met vriendelijke groet,
    Arjan Widlak

    24 mei 2018
    ">Rob Groen
    ZZP'er en ambtenaar

    Helaas een herkenbaar relaas. Ik ben ook bezig met een situatie waarin een gezin van goede wil uiteindelijk met een enorme schuld zit. De overheid staat erbij, weet ervan, doet niets, verwijst door, handelt niet en kan nog wel zeggen dat het heel vervelend is. Er vreemd terwijl dezelfde gemeente de mond vol heeft van ‘Van wijken weten’ en ‘maatwerk leveren’. Waar dan? Aan wie dan? Het kantelen gebeurt niet bij veel ambtenaren die de regeltjes uitvoeren. Ik pleit voor een cursus ‘over de schutting denken en doen’ voor beginner en gevorderden.

    16 apr 2018
    ">Hadewych van Kempen
    strategisch kennisadviseur

    Gruwelijk! Hoe zouden we beleid kunnen ontwikkelen waarmee voorkómen wordt dat mensen in de rare situatie terecht komen dat ze geen schuldhulpverlening krijgen als de schuld voor hun schuld buiten henzelf ligt? En waar kunnen burgers terecht die menen dat er een fout in een registratie is? En waarom heeft de ombudsman zich hier niet mee bezig gehouden? En is er een methode te verzinnen waardoor overheidsinstanties gedwongen worden sneller een klacht te behandelen, gericht op een oplossing (ipv gericht op het afschuiven van verantwoordelijkheid)?

    16 apr 2018
    ">P.J. Westerhof LL.D MIM

    Ik ben benieuwd naar de set van ‘algemene beginselen van behoorlijke ict’.
    Niet alleen omdat Prof. Franken dergelijke beginselen reeds in 1993 voorstelde. Maar ook omdat o.a. de rijksoverheid sinds 1987 op basis van de ‘BIOS-nota’ een groot aantal stukken het daglicht deed zien waarin normen, standaarden en richtlijnen werden ontwikkeld, inclusief – het nog steeds van kracht zijnde – ‘Besluit informatievoorziening in de rijksdienst 1990 (Besluit IVR 1990)’.
    Daarnaast is door wetenschappers en denktanks een omvangrijk oeuvre gepubliceerd waarin specifiek dergelijke ‘algemene beginselen van behoorlijke ict’ werden uitgewerkt.

    Helaas geldt voor dit alles ‘onbekend en onbemind’. Wellicht verklaarbaar vanuit de verschuiving van democratische rechtsstaat naar sociale rechtsstaat, waarin normen ondergeschikt zijn gemaakt aan doelen.

    12 apr 2018
    ">Arjan Widlak
    directeur-onderzoeker

    Beste P.J. Westerhof LL.D MIM,

    Merci voor je reactie. We hebben even contact gehad via e-mail en ik koppel dit deels ook graag publiek terug. De beginselen van Franken kende ik, in de zin van: ik had er meer mensen aan horen refereren, zonder ze te kunnen vinden. Dank voor je hulp om alsnog een publicatie te vinden waarin meer staat dan een paar begrippen: Beschikken en automatiseren uit 1993. Leuk om te lezen, al lees je direct dat het uit een andere tijd komt.

    Nogmaals, bedankt, hele leuke reactie,
    met vriendelijke groet,
    Arjan Widlak.

    24 mei 2018
    ">Inspecteur
    Inspecteur

    Ik werk zelf bij de overheid en weet uit ervaring dat ze het niet zo nauw nemen of de vergaarde informatie wel klopt. Veelal wordt data ingevoerd zonder dat het daarna getoetst wordt of deze data wel klopt. Vervolgens word deze data al de waarheid aangenomen. ICT kennis op de werkvloer waar data wordt verzameld is er amper en wordt vaak als het al noodzakelijk gevonden wordt ergens weggezet ver bij de invoer vandaan. Data integriteit is een onbekend woord. Vergaarde data gaat vaak verloren door vernieuwingen van systemen. Men denkt vaak dat de vervuiling en het falen van een systeem ligt aan het systeem. Om de drie a vier jaar heeft men dus een nieuw systeem nodig omdat het dan zo vervuild is dat het niet meer bruikbaar is. In databeheer wordt NIET geïnvesteerd. Ook investeert men praktisch niet in de procesondersteuning van degenen die de data invoeren. Klopvee moet zich maar gewoon aanpassen aan de grillen van het management.

    11 apr 2018
    ">Tom van Doormaal

    Wat een verhaal! iedereen mag zich gelukkig prijzen niet in zo’n fuik te zitten

    11 apr 2018