Jullie kennen de slogan wel: van A naar B (Beter). Hoewel hij persoonlijk ervaart dat onze wegen inmiddels tot de beste van Europa behoren, krijgt Patrick Spigt het gevoel dat we bij een aantal grote opgaven nog te veel spookrijden.
Bewust en onbewust worden stappen overgeslagen, werken we met sterk verouderde scenario’s of worden we afgeleid. Roxanne van Iperen signaleerde bijvoorbeeld recent in het artikel ‘Realpolitik’ (Vrij Nederland) dat wij ons te vaak laten afleiden van de echte discussie. Bijvoorbeeld als het gaat over de oorlog in de Oekraïne. De echte discussie gaat namelijk over de vraag wat we doen aan de Russische staatsterreur, niet of Zelensky alles goed doet.
Dit artikel laat mij zien dat we ons meer moeten inspannen om het gesprek logisch en zuiver te houden. Met integrale deskundigen, transparant, geprioriteerd en op basis van feiten (luister ook eens naar BNR Factcheck).
Alleen dan kunnen we goede oplossingsrichtingen en toekomstbestendige scenario’s bedenken. Zeker als het gaat om de grote opgaven, die ook nog eens integraal en in samenhang sturing nodig hebben.
Klimaatverandering, energietransitie en woningbouw
Laat ik dat eens vertalen naar de maatschappelijke opgaven Klimaatverandering, Energietransitie en Woningbouwopgave.
Een simpele rekensom laat zien dat de Nederlander op dit moment ongeveer 3,5 x de aarde nodig heeft om te leven. Iedereen begrijpt dat dit niet houdbaar is op de langere termijn. De uitstoot per mens is gewoon te groot.
De vraag is dan heel simpel: wat moeten we de komende tien jaar doen om een duurzame, veilige en gezonde maatschappij achter te laten voor onze kinderen?
‘Het moment is gekomen voor het rijk om haar regiefunctie werkelijk te pakken’
Gelukkig is de uitstoot van broeikasgassen de afgelopen 20 jaar in Nederland enorm afgenomen. De focus ligt daardoor nu op specifieke industriegebieden, de luchtvaart en de landbouw. Met name de uitstoot van gevaarlijke stoffen en ammoniak/stikstof. De gevolgen voor onze gezondheid en het leefklimaat (lucht, land en water) zijn groot, welk meetresultaat je ook gebruikt. Al enige tijd botst dit ook met de urgentie om 100.000 huizen per jaar te bouwen en onze economische belangen.
Bureaucratische strijd
Gelukkig heeft het huidige kabinet dit ook door en worden er nu fondsen opgetuigd om te investeren. Helaas is dat alleen volgens mij niet voldoende.
Nu is het moment dat het rijk eindelijk haar regiefunctie pakt op deze grote opgaven en met één stem gaat praten. Startend met het herstellen van de verhoudingen en het vertrouwen binnen de overheid. Nu is er veel te veel bureaucratische strijd, terwijl we alleen samen de grote opgaven kunnen oplossen.
‘Ga niet meer op de stoel van een ander zitten’
Dit vraagt echt een andere mindset bij de rijksoverheid; vertrouw en versterk elkaar meer. Verdeel de belangrijke taken goed met voldoende middelen, stop administratieve verantwoording en ga niet meer op de stoel van de ander zitten.
Gelijktijdig zal naar de maatschappij een nog grotere stap gezet moeten worden. Een betrouwbare overheid neemt namelijk verantwoordelijkheid en biedt perspectief. Het gaat dan niet alleen om (financiële) stabiliteit, maar ook om een economisch en sociaal perspectief.
Alleen roepen dat minimaal 50 procent van alle veeboeren moet stoppen is dat niet. Net zo min als het opnieuw opstarten van steenkoolcentrales of het ophalen van gas uit verre oorden.
‘We mogen ons milieu niet nog zwaarder belasten’
Toon lef en wees eerlijk dat onze gaskraan weer tijdelijk opengaat voor de EU. Het is nu economisch niet verantwoord om energie-importeur te zijn en we mogen ons milieu niet zwaarder belasten.
Als dit gepaard gaat met een directe mega-investering om Groningen (op een Japanse wijze) ‘aardbevingsproof’ te maken en de lokale duurzame economie te versterken, dan zal bijna iedereen dit steunen. Dat de Groningers lange tijd in de kou hebben gestaan, lijkt mij nu juist het argument om het nu wel een keer en definitief goed aan te pakken.
Het andere deel van de aardgasbaten kan dan worden ingezet om meer bomen te planten, de inflatie voor de burger iets te dempen en om de eerste stappen te zetten in de energietransitie (bijvoorbeeld voor isolatie en ons landelijke energienetwerk).
Omgevingswet of niet?
En nu ik toch lekker bezig ben. Denk ook eens na of een tijdelijke uitbreiding van de Crisis- en herstelwet niet beter werkt dan een nieuwe Omgevingswet?
Met de nodige creativiteit moet het toch lukken om de komende tien jaar veel duurzame tijdelijke prefab-woningen neer te zetten? Nu blijft men te vaak hangen in bureaucratische gevechten, juridische procedures en financieel geharrewar.
De urgentie van het maatschappelijke doel wordt daarbij te vaak uit het oog verloren. Er wordt te veel ruimte gelaten voor individuele belangen of verkeerde incentives die geen bijdrage leveren aan de realisatie van het doel. De verborgen gevolgschade voor de maatschappij is al jaren enorm!
Hoe nu verder?
Belangrijk is dat iedereen nu snel een goed financieel perspectief krijgt op deze opgaven. Maak concreet en transparant wat we waar gaan doen met een duidelijk portfolio als kader. Andere nieuwe ontwikkelingen kunnen alleen worden opgepakt als een gepland traject niet wordt gedaan. Verdeel de taken, de middelen en monitor met elkaar de gemaakte afspraken.
De volgende adviezen kunnen daarbij helpen:
- Focus niet op nieuwe wetten, beleid en verantwoording, maar alleen op versimpeling. Bepaal alleen wat je wel en niet wil en regel dat of stimuleer dat. Volg meer het voorbeeld van CFK’s in spuitbussen of de plastic rietjes. We moeten verbieden (of extra belasten) wat we niet willen! Van PFAS tot energievretende blockchain.
- Verplicht nog meer het circulair werken voor het behoud van grondstoffen en zorg voor fiscale maatregelen ter voorkoming van te veel wereldwijd transport.
- Bepaal richting voor de duurzame economische groei. We moeten ons blijven ontwikkelen en groeien in de nieuwe wereld. Vroeger wilden we kruiden en goud, nu data en NFT’s. Investeer meer en concreet in kennis en ontwikkeling van schone innovatie en duurzame energieoplossingen, zoals het elektrisch vliegen, energieopslag en een duurzame landbouw/industrie.
- Met name in de digitale wereld kunnen we als overheid nog een wereld winnen door toe te werken naar één digitale overheid. Die is veel transparanter, efficiënter, effectiever en herkenbaarder.
- Hervorm de arbeidsmarkt nu ook snel door opleidingen die we nu nodig hebben gratis te maken en schrap gedeeltelijk opleidingen die we minder nodig hebben. Tekorten op de arbeidsmarkt hadden we door corona toch kunnen voorzien? Maak het aantrekkelijker om langer te werken, automatiseer en biedt continuïteit met een reëel loon aan je personeel.
O ja, en nog een tip voor Prinsjesdag. Verlaag de loonbelasting voor de eerste schijf met 5 procent en verhoog de hoogste schijf. Hetzelfde is mogelijk voor het bedrijfsleven voor de sectoren die lijden en profiteren in deze onzekere periode. Dit is relatief simpel te realiseren, hoeft geen grote financiële consequenties te hebben en compenseert in één keer de armoedeval.
Makkelijker kan ik het niet maken, wel leuker! Zo … excuses, hebben jullie het kunnen volhouden?
Ik moest dit gewoon even kwijt. En ik hoop dat ik onbewust stappen heb overgeslagen en dat alles dit najaar weer beter wordt.
Fijne vakantie!
