Van stratenmakers naar trouble shooters

Hoe beleven brugwachters, gevangenbewaarders en leden van een team sociaal domein hun vakmanschap?

Een bewoonster klaagt over een grote plas water voor haar deur. De medewerker buitendienst van de gemeente Lansingerland moet uitleggen dat de gemeente dat niet meer gaat verhelpen. Een collega gaat juist met een inwoonster in een rolstoel de winkelstraat door om vast te stellen waar de afritten missen. Het zijn enkele van de werkzaamheden van de mensen van de Buitendienst van de gemeente Lansingerland. Medewerkers die vóór de samenvoeging van de gemeente Berkel en Rodenrijs, Bergschenhoek en Bleiswijk straten legden en plantsoenen onderhielden.

Het vak van ambtenaren verandert. Niet alleen voor beleidsmakers in Den Haag, bij gemeenten en provincies, de toezichthouders bij inspecties, maar vooral ook voor mensen in de uitvoering. De redenen zijn divers: digitalisering, efficiënter werken, het outsourcen van taken en samen met bedrijven en burgers problemen oplossen.

‘Wat verandert er precies in het werk?’

Wat verandert er precies in het werk? Wat houdt ambtenaren in de haarvaten van overheidsorganisaties bezig? Welke dilemma’s spelen er? Hoe beleven brugwachters, gevangenbewaarders en leden van een team sociaal domein hun vakmanschap? Deze en andere vragen zijn gesteld tijdens een onderzoek van de Luisteracademie bij team-overleggen op de werkvloer in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Grote werk
Het is maandagmorgen negen uur. Vanuit het programma Ambtelijk Vakmanschap schuif ik aan. De tien mannen van de Buitendienst van de gemeente Lansingerland spreken hun week door, krijgen de overdracht van de piketman-van-dienst, bespreken waar ze tegenaan lopen. Voor de samenvoeging van de gemeenten Berkel en Rodenrijs, Bergschenhoek en Bleiswijk tot Lansingerland legden zij straten of werkten aan de plantsoenen. Bij de fusie is door het nieuwe college besloten het ‘grote werk’ – alles dat meer dan anderhalf uur werk vergt – uit te besteden aan aannemers- en hoveniersbedrijven.
Tijdens het werkoverleg wordt duidelijk dat het werk van de medewerkers volledig is veranderd. Waar ze vroeger een stuk weg moesten afleveren, zijn ze nu trouble shooters in het openbaar gebied van de gemeente. En daarbij komt meer kijken, dan goed stenen kunnen leggen. ‘Er is altijd direct contact met de inwoners. We treffen ze vaak in een situatie die vervelend is. En soms kunnen we het probleem ook niet direct oplossen. Dan moet je in gesprek’, zegt Simon Lamens, teamleider Buitendienst.
Voorbeelden gaan over tafel. Bij een pomp op een bouwterrein sprong de slang er zondag af. Het water liep over het terrein een fietspad op. De aannemer moest gebeld, was slecht bereikbaar. Samen met bewoners in de omgeving is het water weggeveegd. Een beweegbare paal in de winkelstraat werkte niet. De leverancier in Apeldoorn is gebeld en de winkeliers verteld dat het even zou duren. Ook lagen er zakken huisvuil in de hoofdstraat, terwijl het geen ophaaldag was. De boosdoeners zijn aangesproken en de rommel is opgeruimd.

Spannender
De medewerkers hebben trainingen gesprekstechniek gekregen om goed te communiceren en rustig te blijven bij agressie die ze soms tegenkomen. Ook hebben ze het er regelmatig over hoe om te gaan met het feit dat ze bewoners niet altijd direct op hun wenken kunnen bedienen. Mensen eerlijk vertellen wat er aan de hand is en perspectief bieden. Wanneer wordt het probleem wel opgelost.
‘Ik vind mijn werk spannender geworden. Er is veel te doen, het is hectisch, geen dag is hetzelfde. Ook heb ik contacten in het hele dorp’, zegt een medewerker. Hij zou niet terug willen naar zijn oude werk.
Wat hij wel lastig vindt is dat hij de bewoners van zijn gemeente een niveau van verzorging moet bieden die geen 9 of 10 meer verdient. ‘Een zesje hooguit’, zegt hij. De gemeente Lansingerland zat enkele jaren geleden in financieel zwaar weer en heeft besloten dat straten en plantsoenen er niet altijd tiptop meer hoeven uit te zien. Een poster laat het verschil zien. In een plantsoen was vroeger geen afval te vinden, nu worden papier, wikkels, plastic zakjes niet meer opgeruimd. Waar een stoep vroeger strak was betegeld, zijn ongelijke tegels geen probleem meer. Als het maar geen echte verzakkingen zijn.
‘Ik was het anders gewend’, zegt hij. ‘Als er nu een plas voor de deur van een huis staat en de bewoner klaagt bij ons, moet ik zeggen dat de klacht niet urgent is. Het helpt dan als ik kan melden dat de straat volgend jaar aan de beurt is voor nieuwe bestrating. Maar ik moet hen ook meedelen dat ze er tot die tijd maar omheen moeten lopen. Dat vind ik lastig.’ Zijn afdelingshoofd vertelt: ‘Het is een politieke keuze geweest, deze mensen krijgen te horen hoe onze bewoners dit waarderen.’

‘Ambtenaar zijn lokt nog altijd grapjes uit op een verjaardag’

Een ander vertelt over een recente opdracht die voortvloeide uit het wijkspreekuur dat de wethouder Simon Fortuyn wekelijks houdt. De wethouder heeft een korte lijn met het team en wil weten wat er bij de bewoners speelt. ‘Daarin kwam naar voren dat mensen in een rolstoel vinden dat de bestrating in het centrum van het dorp soms problemen geeft. Ik ben daarna met een dame in een rolstoel het centrum gaan verkennen en heb met haar samen vastgesteld waar de afritten van de stoepen misten. Echt een hele leuke opdracht.’

Bouwvakker
Samen met de drie wijkmanagers zijn de twintig medewerkers van de Buitendienst van Lansingerland de oren en ogen van de nieuwe gemeente geworden. Ook al is de gemeente 65.000 inwoners groot, door dagelijks op straat te zijn om takken op te ruimen, glas uit speeltuinen te halen, verzakkingen in de weg te verhelpen, spreken zij de bewoners 30 á 40 keer per dag tot in alle uithoeken. Zij horen naast de klacht waarover wordt gebeld, wat er speelt. Overlast door rondhangende jongeren bijvoorbeeld.
Voelen de mannen van de buitendienst zich ambtenaar of iets anders? Het blijft even stil. ‘Ambtenaar zijn lokt nog altijd grapjes uit op een verjaardag. Lekker uitgerust vandaag, vraagt iemand na een werkdag’, zegt een van de mannen. ‘Terwijl ik dan om 03.00 uur ben opgestaan om pekel te strooien op de fietspaden en de wegen.’ De medewerker voelt zich eerder bouwvakker dan ambtenaar, iemand die de straat en het buitengebied van het dorp op orde houdt. Dat hij ook een belangrijke sociale taak vervult en de voelsprieten voor zijn wethouder is beseft hij steeds meer. ‘In de winkelstraat word ik in mijn vrije tijd tegenwoordig aangesproken als er ergens iets aan de hand is. Ik kan iets betekenen voor mijn dorp.’

Het onderzoek van de Luisteracademie in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties resulteert in een aantal aanbevelingen en mindmaps van tien bijgewoonde reguliere team-overleggen op de werkvloer. Het rapport waarin deze zijn opgenomen verschijnt binnenkort.

Vond je dit artikel interessant? Lees alle artikelen van: Elaine de Boer
Deel dit artikel

Er zijn nog geen reacties op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

*