Nederland snakt naar woningen. Maar bouwen alleen is geen antwoord. De wooncrisis is tegelijk een kans: om sneller, slimmer en duurzamer te bouwen, en om buurten te creëren die klimaatbestendig en sociaal sterker worden. In Ruimte voor Wonen laat de TU Delft zien hoe de urgentie van vandaag kan uitgroeien tot de vernieuwing van morgen.
Beeld: Pixabay
In Nederland bestaat, anno 2025, een groot tekort aan woningen. Zowel in absolute zin als in termen van vraag en aanbod, die niet goed op elkaar aansluiten. Denk bijvoorbeeld aan ouderen die hun grote eengezinswoning best willen verlaten als ze een ruim appartement zouden kunnen vinden, dat er dus niet is. Of denk aan jongeren die noodgedwongen bij hun ouders moeten blijven wonen omdat ze de hoge huren of koopprijzen simpelweg niet kunnen betalen.
Geen nieuws
Dat er een groot tekort is, is geen nieuws meer. Het is een (vervelend) gegeven dat eigenlijk door niemand in twijfel wordt getrokken en waar we voorlopig nog wel mee zullen moeten leven. Iedereen is het er ook wel over eens dat het woningtekort aangepakt moet worden en liefst snel. Maar, hoe doe je dat dan?
Bij het snel en goed oplossen van de hedendaagse woningnood staan nog een paar andere, net zo hardnekkige, problemen in de weg. Wie kent ze niet? Het al jaren voortslepende stikstof probleem vertraagt en belemmert veel nieuwbouwprojecten. Bovendien is het dringend nodig dat we bestaande woningen verduurzamen, wat forse investeringen (van bijvoorbeeld corporaties) vergt. Geld dat dus niet aan nieuwbouw besteed kan worden. Tenslotte valt er aan het woon- en leefklimaat in heel wat buurten en wijken nog veel te verbeteren. Daar alleen maar verdichten door nieuwbouw is maatschappelijk geen aanvaardbare optie.
Crises
Crises bieden ook kansen. Ook dat weten we al lang. Dat het ook geldt voor de huidige wooncrisis laat een expertgroep van de Technische Universiteit Delft (TUD) zien in Ruimte voor Wonen[1]. De breed samengestelde expertgroep – het Vision Team Wonen, met onder meer stedenbouwkundigen, architecten, woningmarkt- en duurzaamheidsexperts – werd in 2023 door de Rector magnificus van de TUD ingesteld. In Ruimte voor Wonen ontwikkelt de groep ‘een integrale aanpak van de Nederlandse woonopgave’.
Alleen maar bouwen, bouwen, bouwen is een gemiste kans zijn
De kern van wat door de groep wordt aanbevolen is het gelijktijdig aanpakken van een aantal grote uitdagingen, waaronder het tekort aan woningen. Alleen maar bouwen, bouwen, bouwen zou, volgens de Delftse groep, een gemiste kans zijn. Juist de noodzaak om snel en op grote schaal te bouwen, biedt kansen om tegelijkertijd ook te innoveren, te verduurzamen en aan te passen aan een veranderend klimaat.
Langdurig aanpasbaar
Veel en snel (moeten) bouwen kan bijvoorbeeld een belangrijke impuls geven aan Industrieel, Flexibel en Demontabel bouwen (p.55). IFD kan efficiëntie in de bouw combineren met circulair bouwen maar monotonie, door het in serie bouwen, moet dan wel voorkomen worden. Dat kan ook.
Nieuwbouwwoningen moeten sowieso veel diverser zijn om tegemoet te komen aan steeds meer uiteenlopende woonwensen (p.46 ev). Tegelijkertijd moeten ze zo levensloopbestendig mogelijk zijn (aanpasbaar) en ook klimaat-adaptatief. Langdurig aanpasbare woningen zijn duurzaam omdat ze niet al na enkele decennia weer afgebroken en vervangen moeten worden.
Verdichten
Binnenstedelijk bouwen – verdichten, om de spaarzame open groene ruimte zo veel mogelijk te ontzien – kan en moet gecombineerd worden met het verduurzamen van de al bestaande woningvoorraad, met het realiseren van voldoende waterberging en het tegelijkertijd verbeteren van het maatschappelijk klimaat. Dat laatste kan door het toevoegen van ontmoetingsruimtes; klimaat-adaptatieve buitenruimtes en overdekte binnenruimtes (p.36 ev.). Ook het stimuleren van lokale bedrijvigheid – bijvoorbeeld in leegstaande panden – en van andere (bewoners)initiatieven kan bijdragen aan het weerbaarder maken van wijken.
Denk bij verdichten ook aan de mogelijkheden die zogenaamde tussengebieden kunnen bieden. ‘Tussen stad en land liggen gebieden zoals kantoorparken, bedrijventerreinen en woonwijken met lage dichtheid. Deze gebieden bieden een potentie tot verdichting en stedelijke ontwikkeling en kunnen daarmee een belangrijke rol in de woningopgave spelen. Bedrijvigheid en wonen hoeven niet altijd gescheiden te zijn, maar kunnen juist in ‘mixed-use’ wijken dichter bij elkaar gebracht worden…’ (p. 28).
Inspirerende visie
In kort bestek – nog geen 70 pagina’s – geeft dit rapport een inspirerende visie op hoe we de wooncrisis in samenhang met een aantal andere grote uitdagingen kunnen aanpakken. Het geeft telkens ook tal van concrete aanbevelingen, geadresseerd aan verschillende overheden. Met vele voetnoten en een tamelijk uitgebreide literatuurlijst laat de Delftse groep tegelijkertijd zien dat hun visie absoluut niet in een vacuüm is ontwikkeld. Integendeel.
Hun visie wortelt stevig in recent, eerder, werk van eigen hand of van anderen en ook in tal van beleidsdocumenten. Wel visionair dus maar ook zo realistisch en feitelijk mogelijk.
Weerbarstige praktijk
In de weerbarstige praktijk van Nederland anno 2025 zal het ongetwijfeld nog wel een tandje lastiger zijn dan deze visie suggereert. Denk alleen maar aan de obstakels en weerstanden die publiek-private samenwerking – hard nodig in de woningbouw – telkens weer moet overwinnen. Of aan de verkokering binnen overheden die een integrale aanpak, als hier bepleit, zeker niet gemakkelijk zal maken
En zo zijn er nog vele andere uitvoeringsproblemen te bedenken, zoals bijvoorbeeld de financiële haalbaarheid of de noodzaak om het, toch al complexe, bouwproces drastisch te veranderen (p.54 ev.).
Dat er tal van (uitvoerings)problemen zullen zijn doet niet af aan het nut van een visie als deze. Ervaringen elders – bijvoorbeeld Ashok Bhalotra’s mooie woonwijk Kattenbroek in Amersfoort – laten zien dat uitgaan van en vasthouden aan een sterke samenhangende visie tot betere resultaten leidt[2]. De kracht van een visie als deze is ook de gezamenlijke inbreng vanuit uiteenlopende Delftse expertise: stedenbouw, architectuur, ruimtelijke ordening, woningmarkt-expertise, bouwkunde, milieukunde, technische bestuurskunde, etcetera. ‘Samen bereik je meer; veel meer’ is de centrale boodschap. Voor het aanpakken van de grote uitdagingen waar we de komende jaren mee te maken hebben, is dat een positieve, motiverende, boodschap.
Expertise
Tegelijkertijd biedt Ruimte voor Wonen een goed beeld van de expertise(s) van de TU Delft op deze terreinen en de rol die het (gezamenlijk) inzetten daarvan kan spelen bij het oplossen van de woonnood en een aantal andere uitdagingen. In een tijd waarin valorisatie – het maatschappelijk nuttig maken en inzetten van wetenschappelijke kennis – steeds belangrijker wordt voor universiteiten is ook dat mooi meegenomen.
De Visiegroep Wonen is dan ook zeker niet de enige werkgroep van de TUD op dit terrein, zo blijkt uit een overzicht van kenniscentra en samenwerkingsverbanden (p.51). En in dit rapport komen zelfs de prachtige tekeningen waarmee het rapport geïllustreerd is, uit de ‘Delftse school’. Ze zijn gemaakt door alumni van de Faculteit Bouwkunde.
Voetnoten
[1] Vision Team Wonen TU Delft, Ruimte voor wonen. Naar een integrale aanpak van de Nederlandse woonopgave. Delft: 2024. 67 pagina’s. Digitaal via: https://filelist.tudelft.nl/Websections/Vision%20teams/Wonen/TU%20Delft%20rapport%20Ruimte%20voor%20wonen%20webversie.pdf.
[2] https://nl.wikipedia.org/wiki/Kattenbroek.
Geef een reactie