Politici hebben verschillende afweermechanismen waardoor (soms zeer belangrijke) informatie uit de samenleving hen niet bereikt, stellen Rob van Engelenburg en Peter van Hoesel. Waarom handelen politici en ook ambtenaren zo? En hoe kunnen we ervoor zorgen dat belangrijke informatie de politiek wel bereikt? In een reeks artikelen gaan verschillende auteurs op zoek naar antwoorden op die belangrijke vragen. Vandaag deel II: de casus Voorschoten.
Ten zuiden van Leiden ligt Voorschoten met ruim 25.000 inwoners, rustiek gelegen aan de Vliet en ingeklemd tussen de A4 en de N44. Met een stevig vergrijzende bevolking, veel vrijwilligersactiviteiten, sociale cohesie en gelegen tussen Zilverfabriek en de Gouden Leeuw. Kortom, een prettige woonomgeving, maar wel een van de duurste qua gemeentelijke belastingen en een lokaal bestuur dat meer bestuurskracht verdient.
Gemeentelijk participatiebeleid
Net als in twee derde van alle gemeenten in Nederland kwam in 2018 in Voorschoten na de verkiezingen het onderwerp burgerparticipatie hoog op de agenda. Expliciete vermelding in het coalitieakkoord leidde tot veel studie en overleg op het gemeentehuis. De gemeente kende al jarenlang een actief en veelkleurig palet aan diverse burgerinitiatieven, onder meer omtrent provinciale plannen rond de aanleg van de Rijnlandroute (verbinding tussen bovengenoemde wegen dwars door Voorschoten). Door jarenlange inspanningen en op initiatief van een burgerinitiatief (Team Compromis Rijnlandroute) is het gelukt om de twee maal tweebaansweg geheel onder Voorschoten te krijgen in de vorm van een boortunnel.
Na ruim een jaar studeren op het dossier Burgerparticipatie was er nog niets en heeft de Alliantie Burgers Voorschoten (waarbij ik zelf betrokken ben) een plan van aanpak gemaakt met de titel ‘Participeren moeten we samen leren’. De Alliantie Burgers Voorschoten (ABV) beoogt burgerbelangen en burgerparticipatie te bevorderen en de kwaliteit van beleid en bestuur te verhogen. Kernprincipes van de ABV zijn: belangeloos, constructief, (politiek) onafhankelijk en we bepalen onze eigen agenda. Gebaseerd op de ABV nota heeft D66 een motie in de raad ingediend die unaniem aangenomen is. Deze vormde het startpunt voor invulling met diverse pilots om van te leren en een gemengd samengestelde Taskforce als kerngroep. Na enkele jaren zouden de leermomenten uit de pilots bouwstenen worden voor een gemeentelijk participatiebeleid, samengesteld door de Taskforce. Een eerste pilot op het vlak van Bouwen en Wonen werd direct ingesteld onder leiding van de verantwoordelijk wethouder.
Koerswijziging
Door het (helaas gedwongen) vertrek van de burgemeester, nieuw aangestelde wethouders en onwil in het College van B & W veranderde het tij. De afgesproken routekaart, vastgesteld door de raad, werd vertraagd en niet meer uitgevoerd. De Taskforce werd niet ingesteld, evenmin als de andere pilots, leermomenten uit de pilot Bouwen en Wonen werden niet verzameld en de ruim 220.000 euro aan gereserveerde middelen ging snel op aan extern ingehuurde deskundigheid. Kortom: een motie aannemen is iets anders dan hem uitvoeren. De (nieuw) verantwoordelijk wethouder hield in de raad gesteund door de coalitie (met daarin ook D66) de schijn hoog, maar een burgerparticipatiebeleid is er niet gekomen.
De Alliantie Burgers Voorschoten heeft vanaf de start getracht actief en constructief een bijdrage te leveren aan de Pilot Bouwen en Wonen. Een, voor Voorschotenaren, uiterst belangrijk thema en de doelstelling was actief bij te dragen aan de in het coalitieprogramma afgesproken targets (300 nieuwbouwwoningen, 25 procent sociale huur en met name aandacht voor starters en senioren).
Na 25 vergaderingen in twee jaar hebben de ABV-betrokkenen besloten om hun bijdrage te stoppen. Centraal stond dat met de input, in de vorm van initiatieven, voorstellen en reacties van de ABV niks werd gedaan. Relevante informatie waaronder voorgenomen en lopende bouwprojecten en plannen, inzicht in de prestatieafspraken met de corporaties niet beschikbaar gesteld werden. Op een later ingediend Wob-verzoek in deze werd na ruim een jaar pas gereageerd.
De ambtelijke ondersteuning varieerde sterk (dit werd voornamelijk gedaan door inhuurkrachten) en was ontoereikend, lokaal niet bekend met de situatie en er werd geen zicht gegeven op bestuurlijke processen, prioriteiten en verhoudingen. In de vergadering (vaak zonder agenda of verslaglegging) werd de inhoudelijke dialoog gemeden en lag de focus op processen en procedures.
Enkele voorbeelden. Als nieuwbouw stagneert en de druk op de lokale woningmarkt hoog is, kan het bevorderen van doorstroming en scheefwonen tegengaan (naar woonoppervlakte en woonkosten) soelaas bieden. De uitgewerkte ABV initiatiefnota is anderhalf jaar lang door de wethouder niet geagendeerd of besproken. Initiatiefvoorstellen op het vlak van Spoedzoekers (tijdelijke woonruimte voor urgent woningzoekenden met zelfredzaamheid), experimentele woonvormen als flexwoningen, zelfbouw en tiny houses werden niet opgepakt. Onder meer met de argumentaties dat nader onderzoek eerst nodig is of dat dit is geen lokaal maar regionaal/ nationaal probleem. Uiteindelijk zijn in de coalitieperiode 2018 -2022 circa 10 procent van de beoogde 300 woningen gebouwd in het dure marktsegment en geen sociale huur noch starters- of seniorenwoningen.
Huidige activiteiten ABV
De ABV heeft begin 2021 besloten om haar werkzaamheden in de pilot Bouwen en Wonen te beëindigen en zich meer te richten op het ontwikkelen van eigen producten en projecten. Zo is de in Voorschoten ontbrekende Huurders Belangen Vereniging Voorschoten (HBVV) opgericht, met nu circa 250 leden. De ABV was sec initiator en is dan ook niet in het bestuur van de HBVV vertegenwoordigd. Ook is De Stem van Voorschoten opgezet: een maandelijkse digitale burgerpeiling met honderden respondenten over actuele onderwerpen in het dorp. De uitkomsten hiervan worden via de eigen website en lokale pers verspreid, inclusief de tweewekelijkse columns. Ook doet de ABV eigen onderzoek, onder meer naar de kwaliteit van beleidsdocumenten van de gemeente en hoe maatschappelijke organisaties de samenwerking met de gemeente ervaren. Uitkomst van beide onderzoeken: stevig voor verbetering vatbaar.
Analyseren is aardig, maar is in feite terugkijken. Belangrijker is dat er wat met de vele aanbevelingen wordt gedaan. Na toezending aan raad en College van B & W en het aanbod om de aanbevelingen toe te lichten kwam als reactie: dank voor het onderzoek, we gaan het bestuderen.
BestuursEffect Rapportage
Tot slot heeft de ABV vlak voor de verkiezingen van maart 2022 een zogenaamd BestuursEffect Rapportage samengesteld, waarin nagegaan is wat het college in 2018 op de 11 themavelden heeft beloofd te gaan realiseren en wat hiervan na 4 jaar, met de inzet van 175 ambtenaren en een totaalbudget van meer dan 200 miljoen euro, is gerealiseerd.
Meer dan de helft van de beloofde punten is niet of nauwelijks waargemaakt, waardoor wij als eindcijfer een 4 gaven. Dit staat in schril contrast tot de zelfevaluatie van het College van B & W die nagenoeg gelijktijdig in de pers stond met 50 willekeurige onderwerpen die allemaal voorzien waren met een groen vinkje. Eindcijfer een 10 dus. Zelfs de aanschaf van een elektrische bladblazer kreeg een groen vinkje. Dit ABV-rapport is inclusief de tientallen verbetervoorstellen wederom aan raad en College van B & W aangeboden ter bespreking, maar ondanks een motie om dit vervolgens te doen, door de coalitie van tafel gehaald.
Kortom: de afweermechanismen van het bevoegd gezag zijn legio en lijken op korte termijn doeltreffend, maar gaan voorbij aan de essentie dat het burgerparticipatieproces onomkeerbaar is. De voordelen van betekenisvolle samenspraak en samenwerking tussen bevoegd gezag en burgers zijn evident, versterken elkaar en elkaars positie en bevorderen democratische legitimiteit en vertrouwen in het politiek/ publiek bestel. In Voorschoten is dus nog veel te winnen.
Geef een reactie