Met de drukte in veel overheidsorganisaties is het vaak lastig om tot vernieuwing te komen. En toch lukt het sommige overheidsorganisaties. De award voor Overheidsinnovatie van het Jaar wordt nu voor de tweede keer uitgereikt. Mark Huijben en Menno Spaan bespreken de tien innovaties die kans maken op de award.
Er stonden vijfentwintig innovaties op de longlist, die eerder door overheidsorganisaties waren aangemeld. Na de bijzondere winnaar van de vorige editie, ‘XTC, daar zit een luchtje aan’, waarin het OM heeft laten zien op een heel andere manier slim aan veiligheid te kunnen werken, is het de vraag wie dit jaar de kanshebbers zijn.
Top 10
Tijdens een intensieve dag met de leden van de voorselectiecommissie bespraken we ze. Dat leverde een top 10 op. Selectie vond plaats op basis van de criteria toepasbaarheid, publieke meerwaarde en inspirerende werking, waar onder meer lef deel van uitmaakt. Het is nu aan de jury om een keuze te maken. Maar wat is de top 10 waar zij uit zullen kiezen? En wat kunnen we van deze inzendingen leren?
‘Digitalisering speelt een belangrijke rol in de innovaties’
Hieronder staat de top 10 (in alfabetische volgorde!) weergegeven. Het overzicht bevestigt dat innovatie vooral tot stand komt in de uitvoering. Wat opvalt is dat digitalisering een belangrijke rol speelt in de innovaties. Er zijn twee gemeenten en een waterschap tot de top 10 doorgedrongen. Verder zijn er veel innovaties van Justitie en Veiligheid en Infrastructuur en Waterstaat. Dat is logisch, want deze organisaties zijn omvangrijk. De derde grote kolom in de uitvoering is de Belastingdienst. Daarvan verwachten we de volgende keer meer!
1. Beter Bereikbaar Applicatie – Gemeente Breda
Met deze applicatie biedt de gemeente Breda interactieve kaarten waarmee mensen met een beperking zich kunnen voorbereiden op een bezoek aan de stad. Ook vergemakkelijkt de kaart het verblijf in de stad. Het gaat om een app met een kaart waarop verschillende (basis)voorzieningen gevonden kunnen worden, zoals plekken waar ouderen kunnen rusten, of waar mensen die minder mobiel zijn een invalideparkeerplaats kunnen vinden. Zo hoopt Breda toegankelijker en voor iedereen bereikbaar te zijn.
2. Bibob-register – Dienst Justis
Het Bibob-register is een online informatiesysteem van Dienst Justis, waarmee overheden snel en gemakkelijk informatie kunnen registreren en terugvinden over Bibob-onderzoeken. Dit maakt het mogelijk om misbruik van vergunningen door personen of ondernemingen sneller op te sporen of te voorkomen. Dienst Justis draagt hiermee bovendien bij aan informatieuitwisseling.
3. De Snelle Identificatielijn – Nederlands Forensisch Instituut
Het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) heeft met de snelle identificatielijn software ontwikkeld waarmee DNA-onderzoek van spoor tot rapportage volledig geautomatiseerd plaats kan vinden. Als eerste forensisch instituut ter wereld is het het NFI gelukt om dit voor elkaar te krijgen. Doordat dit een versnelling veroorzaakt in het proces, kunnen veel meer DNA-identificaties plaatsvinden en kan het proces ook sneller worden doorlopen. Daardoor kunnen bijvoorbeeld verdachten sneller worden opgespoord.
4. DNAxs – Nederlands Forensisch Instituut
Met DNAxs, het DNA expertise systeem, heeft het NFI een methode ontwikkeld om DNA-profielen gemakkelijker en digitaal met elkaar te kunnen vergelijken en met (internationale) databases. Ook maakt DNAxs het mogelijk om grote hoeveelheden DNA-gegevens met elkaar te vergelijken, waarmee bijvoorbeeld verschillende zaken aan elkaar gelinkt kunnen worden. Bovendien heeft het de basis gevormd voor de snelle identificatielijn die het NFI vervolgens ontwikkeld heeft.
5. GemGroReflection – Gemeente Groningen
De directie Stadsbeheer van de gemeente Groningen heeft asfalt ontwikkeld dat licht reflecterend is. Door een andere samenstelling en vermenging van de benodigde stoffen is dit mogelijk gemaakt. Het asfalt is daardoor veiliger, het blijft koeler en de productie is minder vervuilend.
‘Bij de overheid staat niet winstoptimalisatie, maar het publieke belang centraal’
6. Hansken – Nederlands Forensisch Instituut
Met Hansken, een zoekmachine voor digitale sporen, hebben politie en rechercheurs een instrument in handen waarmee ze grote hoeveelheden data kunnen doorzoeken op verdacht materiaal. In 98 procent van de huidige strafzaken spelen data en digitale gegevens een rol, bijvoorbeeld bij het uitlezen van een telefoon. Hier slim en handig in kunnen zoeken is essentieel.
7. Koffiebranderij en bakker – Zuivere Koffie en Justitieel Complex Zaanstad
Justitieel complex Zaanstad en Social Impact Maker laten koffie branden en brood bakken door gedetineerden. Dit betekent een nuttige tijdsbesteding voor gedetineerden, een bijdrage aan hun re-integratieproces en koffie en brood met maatschappelijke impact. Het betreft een succesvolle samenwerking waarbij verschillende doelen en functies worden bereikt en gecombineerd.
8. PHA2USE – Waterschap Brabantse Delta en partners
Het waterschap Brabantse Delta heeft samen met haar partners een biologisch afbreekbare plasticvervanger weten te produceren uit afvalwater. Van deze plasticvervanger kunnen bijvoorbeeld flesjes worden gemaakt. Het waterschap werkt hiervoor samen met private partners die de plasticvervanger afnemen en gebruiken in hun productie.
9. Real-time Vervoersdocument Dierlijke Mest – NVWA
Bij de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit is een realtime vervoersbewijs ontwikkeld, waarbij de vervoersgegevens van dierlijke mest direct ingewonnen en vastgelegd kunnen worden. Het vastleggen en controleren van deze gegevens is daarmee vergemakkelijkt, doordat een vervoerder niet zelf meer verantwoording hoeft af te leggen over deze gegevens.
10. Tactiele kaarten – Kadaster
Het Kadaster heeft tactiele kaarten ontworpen, waarmee gewone en platte landkaarten omgezet kunnen worden in geprinte braille kaarten. De ruim 300.000 visueel beperkten in Nederland krijgen zo beter toegang tot deze kaarten en kunnen daarmee hun omgeving beter leren kennen.
De overheid als innovator?
De overheid heeft een belangrijke rol als innovator. Mariano Mazzucato (professor in Economics of Innovation and Public Value) onderbouwt in haar rapport The Entrepreneurial State (2011) met talloze voorbeelden dat innovaties niet bij bedrijven maar bij de overheid zijn begonnen: de ontwikkeling van internet, gps, touchscreens, maar ook uitvindingen in de biotechnologische en farmaceutische sector waren er nooit geweest zonder dat de overheid het initiatief nam. Bij de overheid staat het publieke belang centraal en niet winstoptimalisatie, waardoor de terugverdientijd minder een rol speelt. Gezien dit belang: laten we het innovatieproces verder professionaliseren en leren van de overheidsinnovaties in de top 10!
Cultuur als bepalende factor
Zoals ook blijkt uit de Innovatie Barometer 2021, is een belangrijke stap in die professionalisering het werken aan een innovatievriendelijke biotoop. Het gaat daarbij om de leiding van organisaties die ruimte geeft voor innovaties, durft naar voren te stappen als het erop aankomt en medewerkers die vanuit diverse achtergronden samenwerken. Maar ook goed functionerende innovatieafdelingen zijn van belang, afdelingen die het overzicht hebben zonder los komen te staan van de organisatie, met deuren voor innovatie die worden opengezet voor nieuwe initiatieven.
*Heb je interesse in één van de innovaties? Ze presenteren zich in aan de jury in de Dragons’ Den op vrijdagmiddag 22 september aan de jury. Bekijk de livestream via deze link.
