Hoe ziet een gemiddelde werkdag van een topambtenaar eruit? Dat ondervonden vier winnaars van de Scriptieprijs Werken in het Openbaar Bestuur 2018. Onderdeel van de prijs: een dagje meelopen met een topmanager uit het openbaar bestuur. In dit derde deel van het vierluik doet Noel Andriessen verslag. Als student Bestuurs- en Organisatiewetenschappen schreef hij zijn bachelorscriptie over de manier waarop kunst als bindmiddel kan dienen bij complexe maatschappelijke vraagstukken. Hiermee sleepte hij de tweede prijs in de wacht.
‘Voor wie komt u?’ Een toon van ongeloof klinkt in de stem van de receptionist achter de balie in de statige lobby van het ministerie. ‘Maarten Schurink, de secretaris-generaal,’ herhaal ik. De receptionist kijkt me aan, en blijft me strak aankijken terwijl ze een telefoon naar haar oor brengt en op de sneltoets drukt van het loket ‘bewindspersonen en SG’.
Maarten Schurink over Noel
Noel kwam op bezoek in de week van Verantwoordingsdag. Op de maandag, een dag met veel vaste overleggen. Bijvoorbeeld de bestuursvergadering met alle DG’s die werkzaam zijn op het ministerie. Dit gaf hem direct de kans om het departement beter te leren kennen. Uiteraard is er op zo’n dag ook veel aandacht voor ad hoc-kwesties en de zaken die in de actualiteit spelen. We hebben bewust een afwisselende dag uitgekozen om een zo goed mogelijk beeld te geven van wat het inhoudt om op het ministerie van BZK te werken en dan ook nog SG te zijn.
Omdat enkele overleggen vertrouwelijk waren, heeft Noel ook wat uitgebreider met mijn collega’s kunnen spreken. Hij had onder meer een gesprek met mijn bestuursadviseur over hoe haar werk zich verhoudt tot mijn activiteiten. Aan het einde van de dag was er een brainstorm waar hij met zijn frisse blik een nuttige bijdrage aan heeft kunnen leveren.
Dit soort initiatieven zijn belangrijk omdat ze inzicht geven in de dynamiek die het werken bij de overheid met zich meebrengt. Een meeloopdag is een manier om een beeld te geven van het reilen en zeilen binnen een ministerie. Elke dag mag ik werken aan een mooier Nederland. Dat vind ik een stuk leuker dan ervoor zorgen dat een bedrijf meer geld verdient. Het werk doet ertoe, hier kunnen we het verschil maken. Dat enthousiasme breng ik graag over aan de nieuwe generatie ambtenaren.
Zodra ik de lift uitstap, word ik hartelijk ontvangen door het secretariaat. Maarten is nog in overleg, ik krijg ondertussen een stapeltje stukken, de stukken die ook de secretaris-generaal vanochtend heeft gelezen. Onmiddellijk word ik overweldigd door alle afkortingen. Het is in de andere delen van deze serie al aan de orde geweest; ook ik word duizelig van alle afkortingen.
Atypisch
Een paar minuten hebben we om kennis te maken. Maarten laat mij zijn agenda voor vandaag zien. De volgende afspraak is de vergadering met de bestuursraad. De eerste directeuren-generaal druppelen al binnen. De vergaderzaal, waarin Maarten vrijwel de gehele dag zal doorbrengen, voelt enigszins atypisch. Vergaderd wordt er aan een grote statafel en de wanden zijn behangen met een magnetisch behang waar allerlei steekwoorden en tekeningen gegroepeerd zijn langs de gehele lengte van de wand. De kleurrijke bordjes, soms aangevuld met viltstift-illustraties op A4’tjes, maken dat de ruimte iets wegheeft van een klaslokaal van een basisschool. Een poppetje gewapend met pijl en boog getiteld ‘in een keer raken’. Een koorddanser ‘lef’, twee poppetjes die neerslachtig contradictoire stekkers vasthebben: ‘samenwerken ≠afstemmen’.
De bestuursraad is groot. Tellen heb ik nagelaten maar zeker een man of twaalf, directeuren-generaal en andere topambtenaren bespreken samen het reilen en zeilen van het ministerie. De bespreking is veelal technisch, diep-inhoudelijk, en bezaaid met afkortingen. Ik pretendeer graag wat van openbaar bestuur af te weten, maar hier delf ik toch het onderspit. Her en der herken ik een naam, een theoretisch model, een onderzoek waarnaar gerefereerd wordt. Het voelt geruststellend dat de stof waar ik me al die jaren in heb gebeten op de universiteit, ook werkelijk relevant is op dit niveau. De aankomende verkiezingen, onderdeel van de portefeuille van het ministerie van Binnenlandse Zaken, komen aan bod. Boeiend om het topoverleg hierover mee te mogen maken, zeker ook omdat ik als stembureauvoorzitter volgende week de praktijk zal ervaren.
Advies en tips
Niet elke afspraak vandaag leent zich voor mijn aanwezigheid. Tijdens een overleg met het Huis voor Klokkenluiders wacht ik in de lobby. Terwijl ik de stukken van komende vergaderingen doorneem is het een komen en gaan van ambtenaren. Ik raak in gesprek met een groepje ambtenaren, dossiermappen onder de arm geklemd, die in de wacht staan om de staatssecretaris te briefen. We hebben het over carrièrepaden, ik krijg een hoop advies en tips waar stage te lopen.
De volgende afspraak van Maarten is al een tijdje gearriveerd, maar de deur van zijn kamer blijft dicht. Onverrichter zake vertrekken de wachtende ambtenaren weer, hun overleg had nu al afgelopen moeten zijn. ‘Eigenlijk heb ik het te druk,’ verzucht Maarten. ‘Ik kan mensen niet de tijd geven die ze verdienen.’ Reden voor een herschikking, een project waarover vandaag verschillende afspraken gaan.
In een keer raken
Elke afspraak is anders. In het ene overleg is Maarten vooral vragen aan het stellen en informatie aan het winnen, in een ander overleg stuurt hij de directeuren aan. Af en toe wijst hij naar het viltstift-poppetje met pijl en boog op de muur. ‘We moeten wel in een keer raken!’ Vrij drastische maatregelen die bijna terloops worden genoemd, worden direct neergepend door de directeuren aan de andere kant van de tafel en opgenomen in het beleid. In het ene overleg is veel ruimte voor discussie, in ander overleg presenteert Maarten zijn beslissingen en brengt hij zijn ambtenaren weer bij, maar het besluit is al genomen.
Hoewel elk overleg op de inhoud is en veel scherpte vereist, is er ook in elk overleg ruimte voor een grapje. Ondanks het hoge niveau is de sfeer nog behoorlijk informeel. Er wordt getutoyeerd, stropdassen zijn in de minderheid, en ook een enkele spijkerbroek met gympen komt langs in de lobby voor de werkkamer van de minister.
Een secretaris-generaal leidt een druk bestaan, de gehele dag heb ik hem geen moment pauze zien nemen. De afspraken volgen elkaar rap op. Maarten kijkt naar het stapeltje stukken dat ik voor vandaag heb gelezen. ‘Dat is bijna niets,’ zegt hij. ‘Ik moest vandaag ongeveer duizend pagina’s lezen.’
De scriptieprijs Werken in het Openbaar Bestuur is een initiatief van de directie Ambtenaar en Organisatie van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Doel van de prijs is om studenten te stimuleren onderzoek te doen op het terrein van arbeid en organisatie in het openbaar bestuur. Meer informatie over de scriptieprijs en de winnende scripties zijn te vinden op de website Kennisopenbaarbestuur.nl.
Lees ook:
- Het verslag van eersteprijswinnaar Josine van den Elsen van haar dag meelopen met gemeentesecretaris Peter Teesink van de gemeente Amsterdam.
- Het verslag van derdeprijswinnaar Janno Meijer van zijn dag meelopen met Erik Gerritsen, secretaris-generaal bij het ministerie van VWS.
Foto: Ministerie van BZK
Geef een reactie