Voor veel open data adepten was het adagium altijd dat overheden hun data ‘as is’ beschikbaar moeten stellen. Dat wil zeggen dat overheden ruwe data moeten vrijgeven zoals deze beschikbaar is. Data met zo min mogelijk bewerkingen dus. Zo weet je als hergebruiker zeker dat je de volledige data in handen hebt. Maar steeds vaker lopen we tegen de grenzen aan van open data ‘as is’. Daarom is het tijd voor een pleidooi voor open data ‘as should be’.
‘Overheden moeten ruwe data vrijgeven zoals deze beschikbaar is. Data met zo min mogelijk bewerkingen dus’
Om de betrouwbaarheid van open data te garanderen hebben wij ons altijd sterk gemaakt voor het vrijgeven van de ruwe data. Deze ruwe dataschat van de overheid komt steeds vaker beschikbaar als open data. Daarbij blijft het hergebruik echter nog achter bij de verwachtingen, met teleurgestelde overheden en hergebruikers tot gevolg. Tegenvallende resultaten zijn grotendeels te verklaren doordat er een groot verschil bestaat tussen het informatieaanbod van overheden en de informatievraag van de samenleving.
Waarom is ‘as is’ niet voldoende?
Overheidsinformatie moet vanuit een wettelijke taak verzameld, bewaard of ontsloten worden. Sinds de digitalisering zijn veel informatieprocessen gedigitaliseerd, maar zonder daarbij optimaal de vruchten te plukken van de mogelijkheden die deze omslag biedt. Daarnaast zijn overheden organisaties die handelingen, uitgaven en beslissingen intern goed moeten kunnen verantwoorden. Deze informatie is vrijwel nooit opgesteld met de hergebruiker of samenleving in het achterhoofd.
Financiële informatie van overheden is hier een voorbeeld van data die ‘as is’ niet voldoende hergebruikmogelijkheden biedt. De informatie is bij uitstek geschikt om intern en richting andere overheden inkomsten en uitgaven te kunnen verantwoorden. Maar wanneer inwoners een wijkbegroting willen maken of het ‘right to challenge’ willen uitoefenen om een overheidstaak in zelfbeheer te nemen dan is de informatie volstrekt ontoereikend.
Er is namelijk niet bekend wat de gemeente uitgeeft per buurt of per wijk omdat veel zaken centraal ingekocht worden, uitbesteed worden aan andere overheden of organisaties of omdat goede metadata gewoonweg ontbreekt. Data over besluitvorming kent hetzelfde probleem. Stemuitslagen van raadsleden staan soms wel in een besluitenlijst, maar is niet in bulk beschikbaar op een machine-leesbare wijze. Hetzelfde geldt voor onderlinge samenhang bij dossiervorming en besluitvormingstrajecten, de metadata ontbreekt om deze samenhang te kunnen creëren.
‘Het is niet realistisch om van overheden te verlangen dat zij alle data voortaan ook met de ‘bril van een hergebruiker’ creëren en vrijgeven’
Tot slot beoogt het traject ‘Route to PA’, waarbij de Universiteit Utrecht en de provincie Groningen samenwerken, om met open data maatschappelijke vraagstukken op te lossen. Zij ervaren dat het vinden van de juiste match tussen de informatievraag van de samenleving en de beschikbare data bij overheden een uitdaging is. Soms is data gewoonweg niet beschikbaar, anderzijds is het soms lastig aan te geven naar welke data men precies op zoek is omdat het definiëren van de precieze informatievraag ook ingewikkeld is. Zij spreken binnen het project van een gewenste transitie van formele transparantie naar effectieve transparantie.
Wat te doen?
Het is niet realistisch om van overheden te verlangen dat zij alle data voortaan ook met de ‘bril van een hergebruiker’ creëren en vrijgeven. Maar wat dan wel? Overheden moeten in overleg met hergebruikers bekijken welke data beschikbaar is en welke data op een verbeterde wijze ontsloten kan worden.
Door overleg wordt het voor de overheid duidelijk naar welke data een hergebruiker op zoek is, maar begrijpt de hergebruiker ook beter wat wel en niet realistisch is om te vragen. Soms kan de overheid volstaan met een betere duiding van de data, andere keren moet de data in overleg met de hergebruiker op een andere wijze gestructureerd of ontsloten worden, maar het kan ook voorkomen dat data gewoonweg niet beschikbaar is.
Datasets die bij uitstek meerwaarde hebben om op een verbeterde wijze, ‘as should be’, vrij te geven zijn enerzijds data die bijdraagt aan een betere werking van de democratie en participatie laagdrempeliger maakt. Denk hierbij aan data over financiën en besluitvorming. Anderzijds gaat het om data met economische waarde zoals bijvoorbeeld informatie over de bodem, infrastructuur en economie.
Hergebruikers weten vaak feilloos aan te geven tegen welke belemmeringen en frustraties zij aanlopen bij het willen hergebruiken van data en meestal bereiken deze klachten de betreffende overheden ook. Op deze momenten is het zaak om in onderling overleg te kunnen bekijken hoe de overheid zowel de eigen verantwoording met de data kan organiseren, maar ook zo goed mogelijk kan aansluiten op de hergebruikwensen van de samenleving.
‘Hergebruikers weten vaak feilloos aan te geven tegen welke belemmeringen en frustraties zij aanlopen bij het willen hergebruiken van data’
Uiteraard betekent dit niet dat overheden geen data meer ‘as is’ moeten vrijgeven of data pas moeten vrijgeven wanneer deze ‘as should be’ is. Integendeel, voor het verbeteren van de kwaliteit van de data of om überhaupt een gesprek te kunnen voeren over hoe de data verbeterd kan worden is het vrijgeven ‘as is’ een essentiële eerste stap. Door het hergebruiken van ‘as is’ data ontstaat pas inzicht in de beperkingen en mogelijke verbeterpunten. Het vrijgeven van open data ‘as should be’ kan dus nooit een excuus zijn om data niet vrij te geven wanneer deze ‘as is’ beschikbaar gesteld kan worden.
Bij de trajecten Open Raadsinformatie en Open Spending Detaildata werken wij samen met overheden om de inrichting en metadatatering van de data zoveel mogelijk te laten aansluiten bij wensen van hergebruikers van deze data. We zijn echter zeer benieuwd bij welke datasets jullie aanlopen tegen de beperkingen van ‘as is’ en hoe jullie dat op hebben gelost of zouden willen oplossen.
Geef een reactie