Van de bevingen in Groningen tot een eventueel vuurwerkverbod: zoals ieder jaar bespraken commissarissen van de Koning en burgemeesters in hun nieuwjaarstoespraken de in hun ogen actuele thema’s van deze tijd. Historicus en en programmamanager Versterking Democratie en Bestuur (BZK) Boudewijn Steur analyseert een aantal toespraken en benoemt trends en opvallende zaken, met vandaag aandacht voor de laatste vier thema’s.
Lees hier het eerste deel van Boudwijn Steurs analyse van toespraken door burgemeesters en commissarissen van de Koning
In de toespraken wijzen de Groningse burgemeesters op het uitblijven van resultaten bij de versterkingsoperaties. ‘Natuurlijk, er worden stappen gezet,’ aldus burgemeester Engels van Loppersum. ‘De uitvoering van de versterking gaat naar het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Centrum Veilig Wonen gaat op in Nationaal Coördinator Groningen, maar dat zijn vooral bestuurlijke ingrepen. Het komt nu aan op de uitvoering die dit jaar écht ter hand moet worden genomen.’ Hij benadrukt de noodzaak om komend jaar risicowoningen veilig te maken. Burgemeester Engels roept het rijk op om ‘geen nieuwe berekeningen, geen bijgestelde computervoorspellingen, geen onnodige juridisering en bureaucratisering [te maken], maar ga samen met ons aan het werk! Onze inwoners hebben lang genoeg in onzekerheid geleefd’.
‘Het is echt beschamend om te zien hoe stroperig het allemaal nog gaat,’ zegt burgemeester Bolding van Het Hoge Land, ‘en dat er nog veel te veel mensen van het kastje naar de muur worden gestuurd.’ Burgemeester Beukema van Delfzijl twijfelt of de huidige governance voldoende is om resultaten te boeken: ‘Schadeherstel en versterking zouden snel onder één regie moeten worden gebracht.’
Groningse bestuurders benoemen ook hoeveel veerkracht het uitblijven van resultaten van inwoners vraagt. ‘Ga er maar aan staan: dat je moet verhuizen, vaker dan één keer, de bouwoverlast,’ stelt burgemeester Hiemstra van Appingedam. ‘Er wordt enorm veel veerkracht van de mensen gevraagd. Dat raakt me, ik merk dat in de gesprekken die ik heb. En ik zeg het nog maar eens, als de spanning u te veel wordt, aarzel dan niet om naar ons toe te komen.’ ‘De wachttijden voor onze inwoners mogen niet verder oplopen en wachtlijsten moeten worden weggewerkt,’ aldus de eerdergenoemde burgemeester Beukema. ‘Onze inwoners hebben recht op duidelijkheid, niet alleen voor de korte, maar ook voor de lange termijn.’
De versterkingsoperatie biedt ook mogelijkheden om inwoners direct aan het roer te laten staan. In Krewerd gaat binnenkort het unieke versterkingsexperiment van start voor de 44 woningen. ‘Bewoners voeren zelf de regie over de toekomst van hun dorp,’ aldus burgemeester Beukema. ‘Over zes maanden moet al duidelijk zijn wat er met de woningen moet gebeuren en wordt er op basis van een integraal plan voor dorpsvernieuwing en energietransitie met de uitvoering gestart. Wij zijn trots op de inventiviteit van de “Kraiwerders”.’
Vuurwerkverbod
‘Het is absurd dat oud en nieuw inmiddels het evenement is met het hoogste risicoprofiel,’ stelt burgemeester Verhoeve van Gouda. Het thema vuurwerk werd – in tegenstelling tot voorgaande jaren – door vrijwel alle bestuurders genoemd. Burgemeester Dadema van Raalte schetst het dilemma rond het vuurwerk: ‘Aan de ene kant is er de vrijheid van inwoners om vuurwerk af te steken. Waarom zou je die vrijheid beperken? Anderzijds betekent vuurwerk nu voor anderen een beperking van hun vrijheid. De oude buurvrouw die niet naar buiten durft, ongelukken en schade voor de samenleving, overlast voor dieren, hulpverleners die hun werk niet kunnen doen.’ In voorgaande jaren sprak maar een vrij beperkte groep burgemeesters over de overlast van vuurwerk en de noodzaak van een vuurwerkverbod. In 2020 is dat beeld volledig anders.
Daarbij gaat het vooral om twee zaken. In de eerste plaats is er het geweld tegenover hulpverleners, die vaak bekogeld worden met vuurwerk. Dit geweld wordt overigens al jaren consequent benoemd door vrijwel alle hulpverleners. In de tweede plaats rijst de vraag of er geen vuurwerkverbod zou moeten komen. Het gaat dan vooral om het zware, illegale vuurwerk en om het te vroeg afsteken. ‘Het is heel simpel,’ stelt commissaris van de Koning Smit van Zuid-Holland, ‘als mensen geen maat weten te houden, dan is op een gegeven moment de maat vol!’
‘Het is hoog tijd voor een verbod op consumentenvuurwerk’
Het gaat om de schade en het gevaar dat vuurwerk met zich meebrengt. Burgemeester Weststeijn van Rozendaal wijst op de enorme maatschappelijke kosten die vuurwerk met zich meebrengt: ‘15 Miljoen euro – dat is 90 cent per Nederlander, baby’s en kinderen meegeteld. We hebben met z’n allen 77 miljoen euro uitgegeven aan vuurwerk dit jaar. Dus iedere euro vuurwerk die de lucht in gaat, levert twintig cent schade op aan de spullen van mensen. Spullen waar mensen hard voor gewerkt hebben, spullen waar mensen waarde aan hechten.’
Vrijwel iedere burgemeester ziet wel iets in een verbod op vuurwerk. Dat kan gaan om het instellen van vuurwerkvrije zones, of het verbod op specifieke soorten vuurwerk (zoals knalvuurwerk en pijlen) tot het verbod op consumentenvuurwerk in zijn geheel. ‘Het moet afgelopen zijn’, stelt burgemeester Aptroot van Zoetermeer. ‘Het is hoog tijd voor een verbod op consumentenvuurwerk. Liefst een totaalverbod, want dat is het duidelijkst en dus het beste te controleren en te handhaven.’ In de opvattingen van burgemeesters over vuurwerk zijn wel regionale verschillen aan de orde, waarbij opvalt dat Randstedelijke gemeenten vaker pleiten voor een totaalverbod op consumentenvuurwerk.
Klimaatverandering,
‘-49 Graden Celsius in Amerika, harde winden in Nederland waarbij in Friesland zelfs een windmolen omwaaide, tornado’s en zware overstromingen in heel de wereld, natuurbranden door de aanhoudende droogte in ons eigen land, 4 centimeter sneeuw in Limburg… (in mei!), de hoogste temperatuur ooit in Frankrijk (45,9 graden) en ook in Nederland wordt de grens van 40 graden overschreden […] Om stil van te worden,’ zegt burgemeester Moerkerke van Papendrecht. Klimaatverandering blijft een belangrijk thema in de nieuwjaarstoespraken van bestuurders, maar het thema is beduidend minder dominant aanwezig dan vorig jaar. Dat blijkt alleen al uit het feit dat bestuurders minder vaak en uitgebreid in hun toespraken ingaan op klimaatverandering. Maar ook inhoudelijk gaat het om andere zaken. In voorgaande jaren ging het vooral om het agenderen van het onderwerp en het benadrukken van de urgentie. Dit jaar gaat het vaker over de aanpak en de uitvoering. ‘Tot op heden zijn we vooral goed geweest in het formuleren van doelstellingen,’ stelt commissaris van de Koning Oosters van Utrecht, ‘Nu moet de hand aan de ploeg.’
De uitdagingen van klimaatverandering zullen van het openbaar bestuur veel vragen. Er wordt ook mooie nieuwe taal voor gebruikt. Burgemeester Aboutaleb van Rotterdam roept op om samen te bouwen ‘aan een nieuwe dam. Dat wordt geen waterkering, maar een klimaatkering’. Veel bestuurders wijzen er ook op dat de komende jaren in het teken zal staan van innovatie. ‘Samenwerking tussen overheden, bedrijfsleven en inwoners zal momentum moeten geven voor innovatieve en onorthodoxe oplossingen,’ aldus commissaris van de Koning Oosters van Utrecht.
Wat nieuw is in de klimaatdiscussie is de stikstofproblematiek. In voorgaande jaren kwam het woord stikstof niet voor. Interessant is dat het stikstofprobleem vergelijkbaar behandeld wordt als het migratievraagstuk van een aantal jaar geleden. Ook hier gaat het om een vraagstuk met veel impact en een hoge urgentie, dat alleen op te lossen is door samen te werken.
Woningbouw
Ook woningbouw is veel prominenter aanwezig dan in voorgaande jaren. Het gaat dan vooral om de druk bij gemeenten om met betaalbare woningen te komen, vooral voor starters. Dit is een probleem dat overal in Nederland aan de orde is en zich niet beperkt tot de grote steden of de Randstad.
De oplossing voor het woningtekort is echter niet eenvoudig. Nog buiten de stikstofproblemen waar vaak op wordt gewezen, is er ook een andere, fundamentele vraag aan de orde. ‘We willen woningen voor iedereen maar ook ons mooie groen behouden,’ zegt burgemeester De Witte van Albrandswaard. Oplossingen lijken dan ook gevonden te worden in experimenten, zoals burgemeester Baltus van Heemskerk aangeeft: ‘Binnenkort starten we[…]een proefproject. We willen het aantrekkelijk maken voor ouderen om te verhuizen naar een kleinere woning, of naar een woning die om andere redenen beter bij hen past. Het mes snijdt aan twee kanten: de senioren krijgen de beschikking over een huis waarin zij langer zelfstandig kunnen blijven wonen, en de woning die vrijkomt is beschikbaar voor andere Heemskerkers.’
Geef een reactie