Het idee van zelforganisatie kreeg rond 2016 een impuls. Het boek van een Vlaams politicus, kortstondig ook Belgisch staatssecretaris, kreeg zó veel aandacht dat iedere organisatieadviseur positie moest nemen. Voor of tegen Laloux? De rijkscommunity Toekomst van Zelforganisatie gelooft in de zin en wenselijkheid van zelforganisatie en gaat vandaag met een webinar van start.
Over de werking van organisaties en de recepten van organiseren is weinig harde kennis. Dat is verassend. Er gaan enorme hoeveelheden energie en geld gepaard met veranderingen in organisaties, om nog maar te zwijgen van de kosten en moeite die het mislukken van reorganisaties opleveren.
Er is wel veel onderzoek en inzicht over details. Zo weten we veel van het inrichten van goed werkende HR-processen, er is ook veel basiskennis over boekhouden en accountancy, over het bouwen en implementeren van informatiesystemen, over efficiënte fabrieksvloeren en logistiek, over inkoop en over verkoop, communicatie, noem maar op. Maar op welke manier je deze elementen moet combineren om tot een succesvolle organisatie te komen, weten we bar weinig.
(On)succesvol reorganiseren
In Nederland was het Jaap Boonstra die rond de eeuwwisseling opschudding veroorzaakte over succesvol reorganiseren. De ontnuchterende uitkomst van zijn wetenschappelijk onderzoek: zo’n 80 procent van de geplande veranderingen in organisaties leidt niet tot het realiseren van de bedoelde uitkomsten.
Boonstra was niet alleen: ook elders in de wereld werden vergelijkbare uitkomsten genoteerd. En nu, drieëntwintig jaar later, zijn we nog niet veel verder. Boonstra schrijft hierover op zijn eigen website: ‘Er is géén beste manier van veranderen. Het veranderen van organisaties is een delicaat proces met veel dilemma’s. Het is de kunst die dilemma’s te herkennen, te hanteren en uit te houden.’ De invoering van zelforganisatie, zelfmanagement of zelfbestuur, hoe je het wendt of keert, is natuurlijk óók altijd een vorm van reorganisatie. Zelfs al zou het een oplossing voor alles zijn.
Panacee
Zo nu en dan vindt er iemand een wiel uit. In 2015 was het de beurt aan Frédéric Laloux. De voormalig Vlaams politicus, die even diende als in Belgisch staatssecretaris, rapporteerde over zijn onderzoek naar zelfbestuur het boek Reinventing Organizations. Hij vertelt een meeslepend verhaal dat, vanaf de oudheid, via roofridders, verelendung en kapitalistische uitbuiting leidt tot zelfmanagement als onontkoombare noodzakelijke uitkomst.
‘Hoe horen we bij het deel van de organisaties dat wel succesvol reorganiseert?’
Zijn boek kreeg zoveel aandacht dat iedere organisatieadviseur positie moest nemen. Vóór of tegen Laloux? Zo positioneerde hoogleraar Ard-Pieter de Man, toen rector van Sioo, een bekende Nederlandse opleiding voor organisatieadviseurs, zich tegen Laloux, in een gelijknamig boek wiens boek dat in veel talen de wereld over ging.
Fijn boek
Laloux is wel erg overtuigd van zijn idee dat de ontwikkeling van de mensheid – ook in organisaties – duidelijk één kant op gaat. Een paar korrels zout kunnen daar best bij. Maar dat neemt niet weg dat zijn boek Reinventing Organizations lekker weg leest. Zijn boeken zijn, ook in het Nederlands, nog te koop.
Omdat Laloux graag wil bijdragen aan een betere wereld mag je zelf bepalen wat je zijn boeken waard vindt. Hier vind je zijn download and pay-What-Feels-Right pagina. Maar het wordt nog mooier. Op diezelfde pagina vind je ook de Reinventing Organizations – illustrated version. Dat boek is minder dan half zo dik als het origineel en, je raadt het al, rijk geïllustreerd. Dat lees je in een avondje uit. De Nederlandse en fysieke versie van de boeken koop je als rijksambtenaar makkelijk via Lees-Rijk.
Zelforganisatie succesvol
In de Toekomst van Zelforganisatie-community zetten we zelforganisatie centraal: we geloven in de zin en de wenselijkheid ervan, en we willen graag van elkaar en van anderen leren hoe we dat zo succesvol mogelijk doen. Als start organiseren we op 14 november een webinar met Jan de Visch, schrijver van het boek Geen samenwerken zonder samendenken.
Ben je geïnteresseerd in nieuwe organisatievormen? En hoe we zorgen wij dat we in onze organisaties bij die 20 procent horen die wel succesvol reorganiseert? Leer met ons mee!
Beeld: Andrea Piacquadio
Mooi artikel, Titus! Zelforganisatie vind ik interessant, maar ik heb er ook een logisch probleem mee. Zelforganisatie is altijd een optie als je degene die jou organiseert als onderdeel van jezelf ziet. Met dezelfde eenvoud kun je zelforganisatie uiteen rijten door bestuurders in de organisatie als niet-zelf te bestempelen.
Het gesprek doet me denken aan het onderwerp beschrijvingsniveaus uit Gödel-Escher-Bach. Hierin zegt de Miereneter: “Ik eet alleen mieren, geen kolonies – en dat komt beide partijen ten goede: mij en de kolonie. […] In feite zijn mierenkolonies, als geheel beschouwd, goed gedefinieerde eenheden, met eigen eigenschappen, waartoe soms ook het spraakvermogen behoort. […] Sommige paadjes bevatten informatie in codevorm. Als je het systeem kent kun je wat ze te vertellen hebben lezen als een boek. […] Zo kunnen tante Myra Hoop en ik urenlang converseren.”
Is dit zelforganisatie van het systeem Myra Hoop en de Miereneter? Zien de mieren in tante Myra Hoop dit ook zo? En welke rol hebben Achilles en de Schildpad in dit verhaal? En Douglas R. Hofstadter?