Bergen van dossiers, stromen van cijfers en een plaats op de kaart genaamd Geweldsmonopolie: je vindt het in de Imaginaire atlas van de lokale democratie, hier besproken door Robbert Coops. De atlas inspireert tot nadenken over de rol en positie van inwoners, bestuurders en ambtenaren.
Democratie in actie, een samenwerkingsverband van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en enkele beroeps- en brancheorganisaties die een programma hebben ontwikkeld met als doel het versterken en vernieuwen van de lokale democratie, hebben een atlas over de lokale democratie laten maken. Let wel, een imaginaire. Een kolfje naar de bekwame hand van cartograaf Jean Klare die eerder de Atlas van de Belevingswereld maakte.
Oproep aan dwarsdenkers
In deze atlas zijn kaarten en teksten opgenomen met fantasierijke namen (en thema’s) als samenwerkend bestuur, participatieve verbindingen of kwetsbare samenleving. Dat alles op lokale schaal maar je kan het moeiteloos op regionale of nationale schaal doortrekken. De atlas heeft als bedoeling te inspireren en/of om na te denken over de rol en positie van inwoners, bestuurders, ambtenaren en hun onderlinge relaties: food for thought. ‘De imaginaire kaarten – met daarop denkbeeldige plaatsnamen, rivieren, spoorlijnen en landschappen – maken de geest van de lezer/kijker vrij om te reflecteren en associëren. Om politiek-maatschappelijke vraagstukken eens van een hele andere kant te zien. Van onder, van boven. Of op zijn kop’, aldus de samenstellers.
‘Het bestel moet aangesloten blijven bij maatschappelijke en technologische ontwikkelingen’
En daarin zijn ze wat mij betreft volledig geslaagd. De oproep aan creatieven en dwarsdenkers is niet mis te verstaan. Veranderingen hebben immers gevolgen voor het functioneren van de democratie, bestuur en beleid. Het bestel moet aangesloten blijven bij maatschappelijke en technologische ontwikkelingen en zich zo nodig daaraan aan te passen of te vernieuwen. ‘Soms gaat dit min of meer vanzelf. Soms is er een bewuste interventie nodig. Ook nu zijn er kwesties die de democratie voor nieuwe uitdagingen stellen of die doorwerken in zijn functioneren’. Kortom, alle reden om actief naar bestuurlijke vraagstukken te kijken en daarin zo nodig te participeren. Deze atlas daagt daartoe uit.
Bij elke bladzijde – met gedetailleerde kaarten die doen denken aan de oude Bosatlas – kan je moeiteloos een actueel en relevant thema uit de eigen omgeving bedenken. De herkenbaarheid daarvan is groot; ze ‘schetsen het volle leven van de democratie: de problemen en de mogelijkheden, de kracht en de zwakte’. Zoals het thema ‘tegenmacht’, zoals dat door Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt en in zijn kielzog informateur Herman Tjeenk Willink zijn gemunt, dat opduikt in het hoofdstuk Rechtmatig bestuur, met een kaart waarop bijvoorbeeld de Bergen van Dossiers en de Stroom van Cijfers staan afgebeeld. ‘Rechtmatig bestuur is, naast effectiviteit en responsiviteit, een belangrijke pijler van het democratisch bestuur. Rechtmatigheid zorgt ervoor dat er een duidelijke, democratisch vastgestelde, grondslag is voor het handelen van het bestuur. Gelijke gevallen worden gelijk behandeld en het recht biedt bescherming aan iedereen. Democratie en rechtstaat zijn in het bestuur dan ook onverbrekelijk verbonden’. Het linkje met het gedoe over de toeslagen is hier makkelijk te leggen.
Verbeeldingskracht en creativiteit
Achter de vaak speelse geografische verbeelding en benaming van maatschappelijke en bestuurlijke posities gaan reële en serieuze maatschappelijke en bestuurlijke opgaven schuil, waarvoor verbeeldingskracht en creativiteit wordt gevraagd. Het gaat bijvoorbeeld om digitalisering, energietransitie of duurzaamheid. Opvallend en ook weer actueel is de typering van ‘Directief bestuur’ dat uit zou moeten gaan van Gezag, Stabiliteit, Traditie en Gewoonte. In zijn uiterste consequentie werkt dit bestuurstype met Dwang en vindt Handhaving plaats op basis van het Geweldsmonopolie, een grote plek op de kaart, doorsneden door het Stroompje van Orde. Ook hier is de relatie met de coronacrisis makkelijk te trekken, want er vindt onherroepelijk een tijdelijke verschuiving van de vertegenwoordigende en controlerende macht naar de uitvoerende macht. De burgemeesters van het Veiligheidsberaad kunnen erover meepraten.
Bibliografie
René Cuperus, Boudewijn Steur en Hella van de Velde (20210: Imaginaire atlas van de lokale democratie, Democratie in actie (www.lokale-democratie.nl), Den Haag, 91 blz.
Geef een reactie