Het huidige coronabeleid werkt niet voor handhavers. Dat vindt ToeZine-columnist Lieke Sievers. Zij stelt dat handhaving nu wordt gebruikt om maatregelen mee te bekrachtigen in plaats van dat het een sluitstuk is van het beleid. Hierdoor werken de regels averechts. Sievers deelt hierover haar visie en geeft aan waar goed coronabeleid in haar ogen aan moet voldoen.
2020 is in veel opzichten een buitengewoon jaar. Het meest in het oog springend en iedereen rakend is natuurlijk het coronavirus en de effecten van het coronabeleid. Het virus heeft enorme wereldwijde gevolgen voor onder meer economie, reizen, handel en politiek. Vanaf afgelopen maart tot aan het moment van schrijven zorgt het voor een crisissituatie. De samenleving doet het in mijn beleving geweldig. De meeste mensen tonen veerkracht en geven loyaal gehoor aan zeer ingrijpende maatregelen. Ze zijn flexibel en leggen veel aanpassingsvermogen aan de dag. Alles om van de bedreiging een kans te maken. Bijvoorbeeld het uitvinden van de voordelen van thuiswerken, vergaderen op afstand en het (her)ontdekken van het mooie Nederland.
Strenge maatregelen
De tweede golf verloopt anders dan de eerste. Hij vlakt minder snel af en lijkt langer te duren. Met als gevolg langer durende – en sinds kort strengere – maatregelen: een vuurwerkverbod, maximaal drie gasten op bezoek tijdens kerst en geen concerten met publiek of andere feestelijkheden. En al heel lang geen evenementen en bezoekjes aan een restaurant of café. De hoop is gevestigd op het vaccin dat binnen handbereik ligt. Handhaving op deze drukte vindt vooral nog bij excessen plaats, zoals grote illegale samenkomsten. Terwijl het rijk, bij een aanpak die al negen maanden duurt, wél bij elke maatregel de nadruk legt op handhaving. Wat lijkt er te gebeuren?
Eenzijdige benadering
Beleid vorm je normaal gesproken op basis van een redenering (beleidstheorie) waarmee je een probleemsituatie aanpakt. Dan is er voor dat beleid meestal ook draagvlak in het overgrote deel van de samenleving. Beleid in uitvoering kent vervolgens een aantal facetten. De eerste facetten zijn informatie/communicatie, participatie en preventieve maatregelen. Daarna komen de samenhangende afspraken met andere beleidsterreinen en maatregelen voor de korte en langere termijn. En als sluitstuk hebben we afspraken over repressieve maatregelen om, als niets verder werkt, naleving af te dwingen door handhaving en straffen.
‘Handhaving en repressie horen het sluitstuk van beleid te zijn’
Wat we bij de aanpak van het coronavirus zien, is een eenzijdige focus op de medische benadering. De maatregelen en communicatie zijn slechts gericht op de bestrijding van het virus. En de compenserende maatregelen richten zich met name op economisch vlak. Ook was er van meet af aan een zeer scherpe focus op het afdwingen van naleving van de maatregelen. Bijvoorbeeld met gedeeltelijke lockdowns. In de eerste fase van het coronavirus was dit verklaarbaar. Toen was het voor iedereen een nieuw fenomeen dat snel handelen vereiste.
Sluitstuk van beleid
De lange coronaperiode, noodverordeningen en een tijdelijke noodwet, waarbij het accent op maatregelen, beperkingen en handhaving ligt, maken duidelijk dat hiermee het antwoord op Covid-19 niet wordt gegeven. Er is een andere benadering nodig. Handhaving en repressie horen het sluitstuk van beleid te zijn. Beleid waar bovendien draagvlak voor is. Tijdens de eerste golf leidde dit tot adequaat optreden van handhavers en politie.
Maar waar er nu al maanden geen echte middellange en langetermijnvisie wordt geschetst – en evenmin een wenkend perspectief, anders dan de komst van een vaccin – is die adequate handhaving van de coronamaatregelen niet realistisch meer. Met als duidelijkste voorbeeld daarvan het vuurwerkverbod. Er werd al eerder dan in andere jaren behoorlijk vuurwerk afgestoken, het carbid is zelfs uitverkocht. En ook het afschieten van carbid was op een aantal plaatsen nu aan verboden onderhevig. Handhavers, politie en gemeenten stonden voor een enorme opdracht.
Preventieve maatregelen
Het blijven stapelen van verboden en maatregelen maakt handhaving onmogelijk en ongeloofwaardig. Het versterkt degenen die geloven dat alles bedoeld is om de samenleving te onderdrukken. En mensen die hun familie vaker willen zien of op vakantie willen, houden zich hierdoor minder snel aan de regels. Ik zie dit als een signaal dat er behoefte is aan een ander coronabeleid.
Preventieve maatregelen horen hierin een rol te spelen. Vertrouwen, veerkracht en sociale cohesie zijn de basis van de aanpak. Het toekomstperspectief van de jeugd zou belangrijker moeten zijn dan nu, net als de geestelijke en sociale gezondheid van mensen. Handhaving hoort een sluitstuk te zijn en geen middel om maatregelen mee te bekrachtigen. Daar hoort een samenhangende aanpak voor virussen bij, omdat die er altijd zullen zijn. Als we het zo doen, ontstaat er meer draagvlak en kunnen de handhavers weer rekenen op meer gezag op straat.
*Dit artikel verscheen oorspronkelijk op 22 december 2020 bij toezine.nl.
Geef een reactie