Marcel Barnard, hoogleraar aan de Protestantse Theologische Universiteit, gaat in op de liturgie van de anderhalvemetersamenleving – op de rituelen en symbolen die sinds corona onder druk staan, de nieuwe rituelen die gevormd worden, en vooral het gebrek aan richtinggevende rituelen, zeker in de online wereld waarin we terecht gekomen zijn.
In samenwerking met de website Coronapapers.nl laat de Vereniging voor Bestuurskunde (VB) auteurs van deze papers aan het woord. In de “VB Corona Colleges” (VB-CC) vertellen zij in korte digitale bijdragen over hun analyses, en actualiseren deze, in het licht van recente ontwikkelingen.
De bestrijding van het coronavirus grijpt sterk in op rituelen die onze dagelijkse orde vestigen en legitimeren. Rituelen zijn de vaste handelingspatronen die onze maatschappelijke orde vormen en versterken, vol van symbolen en symbooltaal. Dat varieert van etentjes, verjaardagen, afstudeerfeestjes, via trouwerijen, tot 4 en 5 mei en Prinsjesdag. Dergelijke vaste handelingen (bijvoorbeeld: 3e dinsdag in september, Koning en Koningin op weg naar de Ridderzaal, troonrede), de bijbehorende symbolen (Gouden Koets, hoeden), en symbooltaal (‘leve de Koning’) maken wie we zijn. Ze legitimeren onze orde, bijvoorbeeld onze parlementaire orde, ze engageren, ze herbevestigen draagvlak, en ze verbeelden. Ze bepalen wie we zijn, onze identiteit. Ze drukken tevens idealen en dromen uit, zoals die van een krachtige parlementaire democratie en constitutionele monarchie. Met de strikte corona-regels worden dergelijke rituelen ons ontnomen, zowel in het groot als in het klein, in het persoonlijke leven. Hoewel de politiek nieuwe symbolen en symbooltaal is gaan gebruiken, zoals de beeldspraak tijdens de persconferenties van de minister-president en de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport – ‘dashboard’, ‘achteruitkijkspiegel’ – missen deze nieuwe rituelen de kracht van de rituelen die onderdrukt worden. Ze verbeelden weinig, ze impliceren geen ideaal, geen ‘promised land’. De tegenstemmen, zoals Viruswaarheid en antivaxers, gebruiken hun eigen symbolen, maar die staan los van de werkelijkheid, en ze ondergraven de sociale orde. In de nu dominerende onlinewereld wordt dit gemis aan engagement en verbeelding versterkt. Het ontbreken van het fysieke contact is onbevredigend. Paradoxaal genoeg laten de minister-president en de ministerraad dat zelf zien: ministers komen bij elkaar, er zijn ontmoetingen op het Catshuis, de persconferenties zijn live. Dat bewijst het belang van werkelijke connecties, of het nu een persconferentie of een (digi-)borrel betreft. Dankzij corona is dit besef groter dan ooit, aldus Marcel Barnard.
*Zie de website van de Vereniging voor Bestuurskunde voor meer informatie over de VB Corona Colleges
Geef een reactie