De samenleving staat voor grote maatschappelijke opgaven. Eén van die opgaven is de transitie naar een duurzame en schone economie voor behoud van de leefomgeving en perspectief voor de samenleving op lange termijn. Overheden hebben mogelijkheden om met hun eigen bedrijfsmiddelen de samenleving de weg te wijzen naar vernieuwing en duurzaamheid. Dit artikel gaat over hoe de onlangs in bedrijf gekomen ‘Haagse Logistieke Hub’ daarvoor kan worden ingezet. De Haagse Logistieke Hub is een voorziening voor efficiënt en schoon bevoorraden van departementen van het rijk, gebouwen van de gemeente en ander vastgoed in de binnenstad van Den Haag.
We zijn er aan gewend geraakt, maar in de stad worden we continu geconfronteerd met de gevolgen van de bevoorrading ervan. Vrachtwagens, bestelbusjes en andere vormen van goederenvervoer bepalen het straatbeeld in binnensteden. Onvermijdelijk nemen ze een belangrijk deel van de infrastructurele ruimte in beslag. Ze verhogen het risico van dichtslibben, zeker wanneer een binnenstad krap is bemeten.
Bevoorrading van binnensteden is belangrijk want het levert de energie voor het leven daar. Maar het tast ook de leefomgeving ervan aan. En daar gaat het gangbare concept van bevoorrading wringen, vooral wanneer dat wordt versterkt door internationale en lokale afspraken over duurzame ontwikkeling. Het Klimaatakkoord van Parijs vereist 95 procent minder uitstoot van CO2 in 2050. De gemeente Den Haag heeft in de Green Deal Zero Emission Stadslogistiek de ambitie uitgesproken de binnenstad per 2025 emissievrij te maken. Dat is de context waarin de bevoorrading van haar binnenstad kritisch wordt bezien.
‘Bevoorrading van binnensteden is belangrijk want het levert energie maar het tast ook de leefomgeving aan’
Een belangrijk kenmerk van de bevoorrading van de binnenstad van Den Haag is dat deze plaatsvindt door en voor een beperkt aantal gespecialiseerde organisaties met kennis van zaken hierover. Departementen, bedrijven en beheerders van vastgoed weten wat ze nodig hebben om hun zaken te laten draaien, welke leveranciers van producten en diensten ze kunnen benaderen en hoe die leveranciers zorgdragen voor het aanleveren en afvoeren van goederen. Er is dus een grote hoeveelheid kennis en ervaring over bevoorrading samengebald in die gespecialiseerde organisaties. Dat biedt perspectief op een gezamenlijke en onderling afgestemde bewustwording van de effecten van de bevoorrading, niet alleen op bedrijfseconomisch gebied maar ook op de ruimte en leefomgeving van de binnenstad.
Het is de basis en aanleiding voor de oprichting van de ‘Haagse Logistieke Hub’, een product van de Green Deal Zero Emission Stadslogistiek waaraan zowel het rijk als de gemeente Den Haag zich hebben gebonden. Het rijk en de gemeente hebben met de Logistieke Hub een instrument om meer te bereiken dan een slimmer en goedkoper bevoorradingsproces voor zichzelf.
De Logistieke Hub bindt ook andere partijen in de binnenstad voor wie een goede bevoorrading essentieel is. Zij genieten dezelfde voordelen als het rijk en de gemeente, maar dragen samen met hun ook bij aan meer ruimte en een betere leefomgeving in de binnenstad. Zo is de Logistieke Hub een voorbeeld van hoe overheden met hun bedrijfsvoering katalysator kunnen zijn voor de creatie van maatschappelijk relevante meerwaarde, die ook ten goede komt aan andere partijen en aan de bewoners van de binnenstad.
Feiten en cijfers
De Logistieke Hub is per 1 januari 2020 in werking getreden. Het bestaat uit een centraal fysiek distributiepunt voor het verzamelen en slim bundelen van goederen, die vervolgens met emissievrij vervoer naar of van de binnenstad worden getransporteerd. De verhoogde efficiëntie van de bevoorrading uitgevoerd met schone voertuigen geeft meer ruimte aan de stad, maakt deze zo beter bereikbaar en draagt bovendien bij aan de verbetering van de luchtkwaliteit.
Deelnemers aan de Logistieke Hub zijn de rijksoverheid, de gemeente Den Haag, de Hoge Colleges van Staat en de zogeheten Coalition of the Willing (CAK, TNO, Shell, Koninklijk Huis en VNO-NCW).
Het gaat bij de goederen vooral om kantoorbenodigdheden, sanitaire en schoonmaak producten, bedrijfskleding en afval. De Logistieke Hub omvat niet het versturen van post en pakketten.
De effecten van de Logistieke Hub zijn groot. Zo neemt het aantal leveringen per dag af met 90 procent, zijn er 60 à 70 procent minder losmomenten en worden door de bundeling van goederenstromen minder kilometers gereden. De uitstoot van fijnstof neemt af. De jaarlijkse afname van CO2 staat gelijk aan 175 vluchten van Amsterdam naar Parijs.
Private good
Dat de Logistieke Hub er is gekomen is te verklaren uit het feit dat de ontwikkeling ervan goed aansluit op een basiskenmerk van een dergelijke voorziening. Dat basiskenmerk is, dat de Logistieke Hub als een zogeheten private good kan worden beschouwd. Dit uit de economische theorie afkomstige begrip houdt in dat de Logistieke Hub exclusief beschikbaar is voor een selecte groep partijen. Dat houdt ook in dat de inzet van de Logistieke Hub leidt tot gebruik van de infrastructurele ruimte die dan niet meer beschikbaar is voor andere partijen, die niet behoren tot de selecte groep partijen in de Logistieke Hub. Bij de ontwikkeling van de Logistieke Hub is effectief gebruik gemaakt van dit basiskenmerk. Op initiatief van het directoraat-generaal Overheidsorganisatie van het ministerie van BZK zijn partijen bijeen gekomen met kennis van en ervaring met bevoorrading en die daarbij baat kunnen hebben bij de Logistieke Hub. Maar het feit dat de inzet van de Logistieke Hub ook ruimte inneemt die door anderen niet meer kan worden gebruikt, is motiverend voor de betrokken partijen prudent met die ruimte om te gaan door deze zo efficiënt mogelijk te gebruiken en zo min mogelijk te belasten met emissies. Zo combineert de Logistieke Hub bedrijfseconomische voordelen voor de deelnemers met maatschappelijke meerwaarde voor alle bewoners en partijen in de binnenstad van Den Haag.
Maatschappelijke meerwaarde
De Logistieke Hub brengt dus meer op dan alleen bedrijfsmatige rentabiliteit. Het geeft ook maatschappelijke meerwaarde. In het kielzog van de bijdrage aan een betere leefomgeving zijn ook andere doelen met maatschappelijke meerwaarde in het vizier, zoals social return door het betrekken van mensen die moeilijk toegang hebben tot de arbeidsmarkt. De Green Deal Zero Emission Stadslogistiek heeft hier als een katalysator gewerkt. Het rijk bracht specialistische partijen bijeen die een belang hebben bij de Logistieke Hub en trad in de ontwikkeling op als regisseur, zonder blauwdrukken en vooraf vastgetimmerde afspraken over verantwoordelijkheden en sturing. BZK heeft gekozen voor de rol van faciliterend leider zoals we die kennen uit de theorie van collaborative governance. Daarin wordt het belang benadrukt van samenwerking tussen publieke en private partijen in de oplossing van collectieve problemen, zoals die van de bevoorrading van de Haagse binnenstad. De ruimte voor creativiteit en flexibiliteit die deze aanpak heeft opgeleverd voor de partijen die betrokken zijn bij de Logistieke Hub, heeft een open einde. Zo zouden nieuwe partijen zich bij de Logistieke Hub kunnen aansluiten. Daarnaast zal als gevolg van COVID-19 de focus liggen op nieuwe omgangsvormen in de ‘anderhalve meter samenleving’. De opzet van de ontwikkeling van de Logistieke Hub maakt het mogelijk dat de hub ook hierin een bijdrage kan leveren. Immers, minder vervoersbewegingen voor de eigen bevoorrading geven meer ruimte voor anderen.
‘De Logistieke Hub genereert opbrengsten voor de eigen bedrijfsvoering van het rijk en de gemeente Den Haag’
De Logistieke Hub genereert opbrengsten voor de eigen bedrijfsvoering van het rijk en de gemeente Den Haag en voor die van andere aan de hub deelnemende partijen. De hub genereert ook maatschappelijke waarde voor alle partijen en bewoners die gevestigd zijn in de Haagse binnenstad. De Logistieke Hub is een voorbeeld van hoe overheden zoals het rijk en de Gemeente Den Haag in hun rol van beleidsmaker en faciliterend leider innovatief en inspirerend kunnen zijn om samen met andere partijen maatschappelijke uitdagingen aan te gaan en oplossingen te ontwikkelen.
Geef een reactie