Er zijn van die gevleugelde uitspraken die er zo makkelijk ingaan dat we er nauwelijks nog bij stilstaan. Ze klinken mooi, logisch en bovenal: ze blijken soms handig te zijn. Dat geldt ook voor het credo: integriteit is van iedereen. Op het eerste gezicht een plausibel en nastrevenswaardig uitgangspunt. Wie kan hier nou op tegen zijn?
Beeld: Pixabay
Integriteit is toch iets wat iedere medewerker dagelijks meeneemt in zijn of haar handelen? Dan kunnen organisaties de zorg voor integriteit toch niet uitbesteden aan een klein groepje professionals die ‘erop zitten’, zoals: integriteitscoördinatoren, -onderzoekers, vertrouwenspersonen en dilemmatrainers?
Maar wie iets langer stilstaat bij de uitspraak, ziet al snel het bezwaarlijke en verraderlijke ervan in. Zo is het in de eerste plaats de vraag in hoeverre de verantwoordelijkheid voor integriteit geheel bij individuele managers en medewerkers kan worden belegd. In de tweede plaats dienen we de kritisch te zijn op de intentie die achter de uitspraak schuilgaat. Ik licht beide punten kort toe.
Het is de vraag in hoeverre de verantwoordelijkheid voor integriteit geheel bij individuele managers en medewerkers kan worden belegd
Indien de verantwoordelijkheid voor integriteit, zonder duidelijke kaders en ondersteuning door professionals, wordt overgelaten aan individuele medewerkers dan zijn zij aangewezen op hun eigen morele kompas. We kunnen er echter niet zondermeer van op aan dat dit kompas bij iedereen dezelfde richting op wijst. Zeker niet bij een thema als integriteit dat zich voor een deel in het fameuze ‘grijze gebied’ afspeelt. Medewerkers kunnen in soortgelijke kwesties tot andere oordelen komen over wat integer is en wat niet.
Verstandige keuze?
Het overlaten van de integriteitszorg aan individuele lijnmanagers is evenmin een verstandige keuze. Sommige leidinggevenden hebben er simpelweg weinig affiniteit mee, anderen missen de deskundigheid en voor allen geldt dat ze talloze andere ‘topics’ op hun bordje hebben en kampen met chronisch tijdgebrek. In beide gevallen leidt dit tot een cultuur waarin integriteit geen stevig fundament van de organisatie is, maar een wankel bouwwerk dat net zolang meedeint met de wind totdat er scheuren in ontstaan en een keer omvalt.
Het tweede punt betreft de intentie die schuilgaat achter de uitspraak ‘Integriteit is van iedereen.’ De uitspraak klinkt prachtig, maar is verraderlijk. Het verhult vaak een pijnlijke werkelijkheid: het gebrek aan ambitie vanuit de top van de organisatie om verantwoordelijkheid te nemen voor – en werk te maken van – integriteit. Het verschaft een handig alibi om niet (al te veel) te hoeven investeren in een deugdelijke integriteitsinfrastructuur met bijbehorende voorzieningen en ondersteuning. Een dergelijke structuur wordt nogal eens als overbodig, overdreven en bureaucratisch gezien: waar men liever geen tijd en middelen voor vrij maakt. Integriteit wordt dan gedegradeerd tot een vage collectieve waarde, zonder concrete borging.
Als integriteit werkelijk van iedereen is, is het in de praktijk vaak van niemand
Als integriteit werkelijk van iedereen is, is het in de praktijk vaak van niemand. Dan wordt er een te groot beroep gedaan op de bereidheid en verantwoordelijkheid van individuen. Vergelijk het met de zorg voor het onderhoud van dijken en watergangen. Omdat ook dit te belangrijk is om over te laten aan de persoonlijke opvattingen en bereidwilligheid van individuele boeren hebben we eeuwen geleden al waterschappen opgericht die daarop toezien en belangrijke taken in vervullen. Als integriteit van iedereen en van niemand in het bijzonder is, dan leidt dit vroeg of laat tot natte voeten.
Vage waarde
Net zoals gespecialiseerde functies de taken van het lijnmanagement niet geheel kunnen overnemen, zo kan de verantwoordelijkheid voor integriteit ook niet geheel bij lijnmanagers en medewerkers worden belegd. Integriteit raakt ons inderdaad allemaal, dus we dragen er samen aan bij. Maar zonder concrete verankering en heldere verantwoordelijkheden blijft het een vage waarde en een lege slogan die vooral handig is voor bestuurders die hun handen ervan af willen trekken.
Integriteit raakt ons inderdaad allemaal, dus we dragen er samen aan bij
Aangezien de zorg voor integriteit een aspect is van ‘goed werkgeverschap’ worden bestuurders geacht te zorgen voor een deugdelijke integriteitsstructuur die managers en medewerkers ondersteunt. Toegegeven, het vergt commitment en er hangt een prijskaartje aan. Maar het levert ook wat op. Een dergelijke structuur draagt bij aan de uniformiteit, continuïteit en aan de uitvoering van het integriteitsbeleid. Daarnaast maakt het collectief lerend vermogen en de centrale opbouw van kennis en expertise mogelijk. ‘In the end’ leidt dit tot meer veilige, weerbare en beter functionerende organisaties. En daarmee is het een investering die zich meer dan terug zal betalen.
Geef een reactie