Integriteitsbeleid om je vingers bij af te likken

Het managen van integriteit in een organisatie is net als koken. Je moet op zoek naar het juiste recept voor het beste resultaat.

Jaren geleden zag ik Il postino, een Italiaanse film over de ontluikende vriendschap tussen een postbode en de beroemde Chileense dichter Pablo Neruda. De dichter krijgt stapels post, opvallend genoeg bijna uitsluitend van vrouwen. De postbode wil ook niets liever dan dichter worden, zodat hij net zo populair zou worden bij de meisjes. Stukje bij beetje weet de postbode Neruda’s aandacht en nieuwsgierigheid te wekken. Neruda leert hem wat een metafoor is en hoe je met poëzie vrouwen kunt verleiden.

Het woord metafoor stamt uit het Grieks (metaphora) en betekent: overdracht van betekenis. Het is een stijlfiguur, een vorm van beeldspraak, die niet letterlijk maar figuurlijk is. De kracht van metaforen ligt in hun vermogen om complexe en abstracte concepten op een begrijpelijke manier over te brengen door vergelijkingen te treffen maken met andere, meer tot de verbeelding sprekende zaken. Als je iets beschrijft door iets anders te beschrijven, dan gebruik je een metafoor.

Hoewel het bereiden van een gerecht en het managen/bevorderen van integriteit op het eerste gezicht zeer verschillende activiteiten lijken, zijn er verrassend veel overeenkomsten tussen te ontdekken. Het uitwerken van koken als metafoor voor het managen van integriteit is niet alleen een leuke denkexercitie, maar levert bovendien nuttige inzichten op. Althans volgens mij. Leest u maar mee. 

Voor het bereiden van een gerecht zijn bepaalde ingrediënten nodig, maar die kunnen niet lukraak bij elkaar worden gevoegd. Er dient een bepaalde volgorde te worden aangehouden en een procedé te worden gevolgd om tot het gewenste eindresultaat te komen. Daarnaast is er natuurlijk een kok nodig die het gerecht klaar maakt. In een professionele – restaurant – setting is het de ‘Chef’ die het keukenpersoneel aanstuurt, voor goede samenwerking zorgt, het proces nauwlettend in de gaten houdt, tussendoor proeft en de presentatie en doorlooptijden bewaakt. Voorts houdt de Chef een oogje op de tafels, maakt zo nu en dan een praatje met gasten en hoort zo terug of zij tevreden zijn. Dit alles getuigt van een goed georganiseerde en gestructureerde werkwijze.

Er bestaan interessante overeenkomsten met het managen van integriteit in organisaties. Ook daarvoor zijn bepaalde ingrediënten (maatregelen) nodig, zoals een code, training en vertrouwenspersoon. En net zoals voor een gerecht meer nodig is dan de beschikbaarheid van losse ingrediënten geldt dit ook voor integriteitsbeleid of integriteitsmanagement. Integriteitsmaatregelen moeten bij elkaar passen en zorgvuldig worden ingevoerd.

En de rol van de Chef? Die wordt doorgaans ingevuld door de integriteitsfunctionaris of -coördinator. Net zoals de Chef een recept voorbereidt, stelt de integriteitsfunctionaris, op basis van de integriteitsvisie en -strategie van de organisatie een integriteitsplan op. Hij overziet de uitvoering van het integriteitsbeleid en zorgt voor goede samenwerking tussen de actoren in de organisatie die daar een rol in vervullen (denk bijvoorbeeld aan de ondernemingsraad, de vertrouwenspersoon, de bedrijfsarts, de HR-afdeling, het bevoegd gezag, beveiliging en ict). De integriteitsfunctionaris monitort de implementatie en naleving van het integriteitsbeleid. Net zoals de Chef regelmatig zelf proeft en de feedback van gasten waardeert, verzamelt de integriteitsfunctionaris feedback van werknemers, managers, vertrouwenspersonen en andere belanghebbenden om het integriteitsbeleid en -plan op aan te passen.

Kortom, het managen van integriteit en het koken van een gerecht vereisen beide zorgvuldige planning, nauwkeurige uitvoering, voortdurende monitoring en bereidheid tot aanpassing en verbetering. Het volgende van een goed gestructureerde en georganiseerde aanpak werpt zijn vruchten af en resulteert in integriteitsbeleid ‘om je vingers bij af te likken’. In de praktijk schort het daar echter nogal eens aan. In menig overheidsorganisatie bestaat het integriteitsbeleid nog uit een tamelijk willekeurig pallet aan losstaande maatregelen waar geen samenhang tussen bestaat omdat ze niet gebaseerd zijn op een duidelijk recept (integriteitsvisie of -plan) en waarop regie ontbreekt. Het resultaat van de beleidsinspanningen is daardoor tamelijk flauw; de werking valt vies tegen.

Ik sluit af met een stelling: het managen van integriteit is als het bereiden van een gerecht en vergt naast de noodzakelijke ingrediënten ook een duidelijk recept en een Chef. Ik ben benieuwd naar uw reactie…