‘Boze burgers demonstreren tegen azc in Oude Pekela’, ‘Boze burgers na referendum nog bozer’ en ‘Boze burgers zetten gemeenteraad op stelten’, dit zijn enkele krantenkoppen uit 2016. De boze burger trapt op de rem, ook buiten Nederland bij de uitslag van het Brexit-referendum en de Amerikaanse presidentsverkiezingen. De boze burger en de gevestigde politiek lijken mijlenver uit elkaar te staan. Wat is er aan de hand en wat zijn oplossingen om de kloof te dichten? Hans Anker, adviseur op het gebied van strategische politieke communicatie, analyseert de verhouding tussen bewoners en politici en benoemt twee uitdagingen voor nieuwe politici, voor de leiders van vandaag. Hij heeft de eer om dit jaar de Kees Lunshoflezing te houden in Perscentrum Nieuwspoort. Met de Tweede Kamerverkiezingen in aantocht, luistert een volle zaal aandachtig naar de lezing van Anker met de titel ‘Boze kiezers, bron van instabiliteit?’
Onzekerheid en onmacht
Een voorbeeld van een boze burger is Martijn van Rossum. Hans Anker verwijst naar een reportage van Nieuwsuur over deze actieve burger uit Tiel, ICT’er van beroep. Martijn van Rossum startte een buurtpreventieteam nadat er bij hem was ingebroken. Ook initieerde hij een buurtschoonmaakteam. De ICT’er vertelde in de reportage begrip te hebben voor de boosheid en de agressie van bewoners uit een buurgemeente omdat de lokale politiek besliste dat er een asielzoekerscentrum voor hun deur komt. Die boosheid komt, volgens hem, ook omdat er gratis voorzieningen worden getroffen voor vluchtelingen terwijl er niets wordt gedaan voor mensen in hun gemeente die het hoofd net boven water kunnen houden. Er heerst onzekerheid en onmacht in de gemeenschap volgens Van Rossum. Politici nemen beslissingen waar de bewoners het niet mee eens zijn en die boosheid, of outrage zoals Anker het noemt, uiten ze via internet, social media en bij bijeenkomsten. Hans Anker: ‘Politici zouden vaker van hun studeerkamer naar de camping moeten gaan voor een reality check van hun beleid en om te horen wat er leeft onder bewoners.’
Politici zouden bij het maken van beleid risico’s van outrage moeten inschatten en vervolgens boosheid beter moeten kanaliseren
Risico’s van outrage inschatten
Volgens Anker gebruiken boze burgers vaak argumenten die niet kloppen. ‘Neem het passief roken’, zegt Anker. ‘Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat meeroken weinig effect heeft op de gezondheid, maar er is veel outrage omdat mensen bang zijn. Ze zijn bang voor hun gezondheid, hoge premies en slechte zorg’. Ook in discussies voorafgaande aan het Oekraïne-referendum zijn volgens Anker veel argumenten gebruikt die niet klopten. Hij geeft aan dat vaak maar 4% van de feiten klopt. ‘Dat biedt dus veel kansen’, voegt hij er aan toe. Volgens Anker zouden politici bij het maken van beleid risico’s van outrage moeten inschatten en vervolgens boosheid beter moeten kanaliseren.
Reacties van politici
Wat politici in ieder geval niet moeten doen bij uitingen van boosheid door burgers, en wat volgens Anker het vaakst gebeurt, is dat politici zeggen dat die burgers dom zijn. Een tweede reactie is: ‘We moeten het ze gewoon beter uitleggen’. De volgende reactie is dat politici zeggen dat ze beter moeten luisteren naar de gewone man of vrouw op straat. Wat al helemaal niet werkt, en zelfs een averechts effect sorteert, is de burgers naar de mond praten. ‘Dan gaat een minister in T-shirt in gesprek op een camping en belooft van alles wat hij niet kan waarmaken. Het gevolg is dat het vertrouwen in de politiek nog kleiner wordt en de outrage groter’, aldus Anker. Tot slot noemt hij de vijfde reactie van politici, die is uiteindelijk dat ze boze burgers inhoudelijk tegemoet komen.
Passende reactie
‘Outrage moeten politici serieus nemen’, zegt Anker, ‘maar daarbij moeten ze de reactie en het probleem uit elkaar trekken. Dat vraagt discipline.’ De les die Anker daarbij geeft is: ‘Vertel de waarheid, ruim de rommel op en eerlijk delen.’ Politici moeten zich, volgens hem, realiseren dat klachten op de camping boodschappen zijn om bestuurlijk iets aan te doen. ‘De ene vorm van kennis is niet superieur boven de ander, ze vullen elkaar aan.’ Outrage ontstaat volgens de communicatieadviseur vooral bij ontkenning van klachten. Mensen willen gehoor voor hun bezwaren. Hoffelijkheid is daarbij belangrijk, een hand geven bij ontvangst en gratis koffie.
Politici zullen hun macht moeten delen, niet een beetje, maar geef mensen echt een stem
Uitdagingen 1: Deel de macht
Uiteindelijk benoemt Hans Anker twee uitdagingen waar politici van vandaag voor staan. De eerste is: Politici zullen hun macht moeten delen, niet een beetje, maar geef mensen echt een stem. Hij noemt tal van voorbeelden waar dat al praktijk is, van India waar een burgemeester in een miljoenenstad in gesprek gaat met kinderen over hun kwaliteit van leven, tot Zweden waar verstandelijk gehandicapten een stem krijgen met een tolk. ‘Iedereen kun je een stem geven, je moet het alleen wel durven’. Anker noemt nog een voorbeeld uit de VS. In Oklahoma City, ook wel obese city vanwege de hoeveelheid dikke inwoners, ging de stad een uitdaging aan om een half miljoen kilo af te vallen. Er kwam een platform voor bewoners met ideeën en er kwamen meer stadsparken, wandel- en fietspaden. Dit kostte wel wat dus de lokale belastingen gingen omhoog maar de bewoners waren bereid dat te betalen. Volgens Anker had dat alles te maken met de burgemeester die werd gezien als een betrouwbare gids. ‘Het is belangrijk om een gezamenlijk plan te maken met heldere uitkomsten.’
Uitdaging 2: Stop de ongeremde economische machten
De tweede uitdaging voor hedendaagse politici is volgens Hans Anker dat zij mensen moeten beschermen tegen ongeremde economische machten. Mensen willen gezien worden als burgers en niet als consumenten. Ze zijn leden van een gemeenschap. ‘Neem de EU’, zegt Anker, ‘dat is een monomaan moloch dat maar blijft groeien.’ Aan het eind van zijn betoog concludeert Anker dat de huidige tijd om nieuw leiderschap vraagt: ‘Deze nieuwe leiders hebben oprecht interesse in mensen, ze moeten een betrouwbare gids zijn, ze durven de macht te delen en beschermen de gemeenschap tegen ongeremde economische machten.’ De genodigden in de zaal bij Nieuwspoort reageren met een enthousiast applaus. Als iedereen even later gaat staan, valt opeens op dat veel genodigden grijs haar heeft en een ruitjes colbert draagt. Dit zijn niet de nieuwe leiders en is geen brede afspiegeling van de samenleving. Misschien wordt het tijd voor Nieuwspoort voor een advies van Hans Anker?
Geef een reactie