De Caribische delen van het Koninkrijk der Nederlanden vormen een strategisch onderdeel van de internationale positie van Nederland. In een wereld vol geopolitieke spanningen – van Venezuela tot China – groeit hun betekenis voor veiligheid, samenwerking en buitenlands beleid. Dat vraagt om structurele erkenning en serieuze betrokkenheid.
Beeld: Pixaby
Hoewel Venezuela hemelsbreed bijna 8000 kilometer van Nederland verwijderd ligt, kwamen de gevolgen van de Venezolaanse crisis de afgelopen jaren angstvallig dichtbij. Grenzen werden gesloten, handel viel stil, met grote gevolgen voor de nabijgelegen Caribische eilanden van het koninkrijk. Het is een treffend voorbeeld hoe internationale ontwikkelingen, zelfs op grote afstand, diepe invloed kunnen hebben op het Koninkrijk der Nederlanden als geheel. Juist deze verwevenheid staat centraal in het rapport Nederland in een fragmenterende wereldorde van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), gepresenteerd in juli 2024.
Wereldorde in beweging
De wereldorde is in beweging. Grote machtspolen, zoals de VS, China, India, Rusland en de Europese Unie, zetten hun eigen koers uit, met een eigen machtsprofiel en belangen, en in een steeds grotere wedloop om hun macht te tonen. Daarbij gaat het niet alleen om militaire macht: ook onder andere chips, grondstoffen en migratie worden steeds vaker ingezet als strategische machtsmiddelen.
Tegelijkertijd krijgen andere wereldbeelden, naast globalisering en mondiale convergentie, steeds meer invloed op zowel de internationale als nationale politiek. Denk bijvoorbeeld aan revisionisme, waarbij landen als Rusland streven naar het heroveren van hun machtige positie in de wereldorde. Deze fragmentatie van wereldbeelden draagt bij aan het ontstaan van nieuwe scheidslijnen en verschuivende allianties op het wereldtoneel.
Caribische context
Hoewel de analyse van de WRR zich in eerste instantie op Europees Nederland richt, is die net zo relevant voor het Caribische deel van het Koninkrijk. Aruba, Curaçao en Sint-Maarten als autonome landen, en Bonaire, Sint Eustatius en Saba als bijzondere gemeenten, maken Nederland tot een trans-Atlantische partij op het wereldtoneel. De Caribische eilanden vormen niet slechts een buitengrens, maar een strategisch onderdeel van de geopolitieke positie van het Koninkrijk der Nederlanden.
Dit wordt nog eens versterkt doordat defensie en het buitenlands beleid van de eilanden koninkrijksaangelegenheden zijn: verantwoordelijkheden die niet bij de eilanden zelf liggen, maar door Nederland worden behartigd. Juist in een fragmenterende wereldorde is daarom structurele en serieuze aandacht nodig voor de Caribische context binnen het Nederlandse buitenland- en defensiebeleid.
De langdurige crisis in buurland Venezuela toont scherp hoe geopolitieke ontwikkelingen risico’s meebrengen voor het hele koninkrijk
De langdurige crisis in buurland Venezuela toont scherp hoe geopolitieke ontwikkelingen risico’s meebrengen voor het hele koninkrijk. Landen als Iran en Rusland zien in Venezuela een potentiële partner in hun machtsspel met de VS. Oplopende spanningen tussen grootmachten kunnen daardoor ook invloed hebben op de veiligheid van de eilanden, en daarmee op die van het Koninkrijk als geheel. De connecties tussen Iran, Rusland en Venezuela worden gevormd door een combinatie van wereldbeelden, waarbij kritiek op Westerse landen een gezamenlijke drijfveer vormt voor allianties.
Toch brengen deze ontwikkelingen niet alleen risico’s met zich mee voor het Caribische deel van het Koninkrijk. De eilanden dragen ook bij aan de geopolitieke kracht van het geheel. Met een blik op de geschiedenis kunnen we het belang van de olieraffinaderijen op Aruba en Curaçao tijdens de Tweede Wereldoorlog onderstrepen: ze leverden brandstof aan de geallieerden. Dit werd mogelijk gemaakt door de strategische ligging van de eilanden in de regio. Tegenwoordig is het Galileo-sensorstation op Bonaire een belangrijk onderdeel van de Europese ruimte-infrastructuur, met name op het gebied van ruimte-exploratie en satellietnavigatie, wat eveneens bijdraagt aan de strategische positie van het koninkrijk.
Daarnaast dragen de Caribische eilanden, door hun directe ervaringen met uiteenlopende klimaatomstandigheden, bij aan de kennis van Nederland op het gebied van toekomstige ontwikkelingen en klimaatadaptatie. Tegelijkertijd vereist een effectieve samenwerking binnen het Koninkrijk oprechte aandacht voor de lokale context, waaronder de rijke cultuur en de veerkrachtige, multiculturele gemeenschappen van de eilanden. De Caribische eilanden kennen andere lokale omstandigheden, waardoor de opvattingen over de noodzakelijke omgang met veranderende geopolitieke realiteiten niet altijd dezelfde zijn als in Europees Nederland.
Meer oog voor samenwerking
Nederland moet meer oog hebben voor de kansen die er liggen om in samenwerking met het Caribisch gebied een geopolitiek robuust koninkrijk te smeden. Dat vraagt meer dan erkenning of incidenteel overleg. Het is daarom van essentieel belang dat Nederland de strategische waarde van het Caribische deel van het koninkrijk erkent, en dat er intensieve, gelijkwaardige samenwerking en afstemming plaatsvindt op het gebied van buitenlands beleid en defensie.
Een tijdige en structurele betrokkenheid van de eilanden is daarbij onmisbaar, zodat hun positie en belangen zorgvuldig kunnen worden meegewogen bij besluitvorming over kwesties die hen direct raken. Want hoewel de eilanden ver weg liggen, raken de geopolitieke risico’s waarmee zij geconfronteerd worden direct aan de veiligheid en belangen van het hele koninkrijk.
Geef een reactie