Een terugblik op het afgelopen jaar toont ons dat het crisiskabinet de coronacrisis al polderend heeft benaderd. Een zwalkende aanpak en een spaghetti aan organisaties met te veel kapiteins aan het roer vormden de basis voor een ineffectief crisismanagement. Dat zagen we bijvoorbeeld terug in de mondkapjesdiscussie, het testbeleid, het vaccinatieprogramma, de onnavolgbare routekaarten en een willekeur aan maatregelen die niet geloofwaardig aan de bevolking zijn uit te leggen. Veelvuldig klonk in de media dan ook de vraag of defensie geen prominentere rol had moeten spelen met een strakkere en eenduidige regie in de crisisaanpak. Het antwoord is volmondig ja!
Defensie heeft op tal van terreinen hulp geboden. Denk aan de vroegtijdige inzet van planners bij de spreiding van patiënten, de inrichting van de XL-teststraten en de ondersteuning in ziekenhuizen en verpleeg-en verzorgingshuizen. Maar dat is assistentie op beperkte schaal. Als structureel veiligheidspartner van civiele hulpdiensten en het openbaar bestuur kan defensie veel meer betekenen. Nationale veiligheid is een van haar drie hoofdtaken en mag zich niet beperken tot een ‘vangnetconstructie voor civiele hulpdiensten’. De krijgsmacht is bij uitstek geschikt om complexe crisissituaties aan te sturen. Defensie beschikt over goed opgeleid personeel met (leiderschap)ervaring in buitengewone omstandigheden, hoogwaardig materieel, een snel inzetbare reservecomponent specifiek toegerust voor rampenbestrijdingstaken en veel expertise in de planning en uitvoering van logistieke operaties. Deze kwaliteiten in ogenschouw nemend, is het verbazingwekkend dat de minister van Defensie en de Commandant der Strijdkrachten een onzichtbare rol binnen het crisiskabinet en in de crisiscommunicatie hebben gespeeld.
‘Op departementaal niveau ontbreekt het aan praktijkervaring’
In Zeist zetelt het Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC), verantwoordelijk voor de bovenregionale en nationale inzet van (schaarse) operationele middelen tijdens de coronacrisis. Een professionele organisatie in de nationale crisisstructuur waar je in de media niets over verneemt. Het LOCC werkt nauw samen met Defensie (het Territoriaal Operatiecentrum, TOC). Voorheen was het LOCC een volledig civiel-militair geïntegreerde landelijke operationele staf, waarvan de leiding rechtstreeks het crisiskabinet adviseerde. Tot veler verbazing is deze staf in 2015 door het ministerie van Justitie en Veiligheid opgeheven. Een blunder van formaat. In 2020 heeft de evaluatiecommissie Wet veiligheidsregio’s in haar eindrapport geadviseerd de taakstelling van het LOCC te heroverwegen en er is een reële kans dat de landelijke operationele coördinatie bij crises geheel wordt ontmanteld. Wat dan rest is een bestuurlijk crisismanagement dat gedoemd is te mislukken. Dat zie je momenteel terug in de uitrol van het vaccinatie- en testprogramma onder leiding van het ministerie van VWS en het RIVM. Op departementaal niveau ontbreekt het aan praktijkervaring en aan een ‘operationele mindset’ en daar hebben uitvoerende organisaties last van. En bovendien geldt hier het motto van ‘iets dat je zelden doet, doe je zelden goed’!
Het is van essentieel belang om op dit punt lering te trekken uit de coronacrisis. Daarom een oproep aan het nieuwe kabinet om de rol van defensie in de nationale crisisbeheersing te versterken. Dat is wel even wennen in ons bestuurlijke poldermodel, maar o zo belangrijk. In de voorbereidingsfase van crises mag je overleggen en coördineren tot je erbij neervalt, maar tijdens een crisis gaat het om commandovoering en effectief leiderschap. Implementeer een civiel-militair geïntegreerd operatiecentrum als een van de speerpunten van een nieuw veiligheidsbeleid. Verstevig de positie van het LOCC, integreer deze met het TOC van Defensie en herzie de naamgeving in het ‘landelijk operationeel commandocentrum’, een onmisbare schakel bij nationale crises zoals een pandemie. Geef tevens de minister van Defensie, de Commandant der Strijdkrachten en het hoofd van het commandocentrum een prominente rol in de nationale crisisstructuur. Dat doet recht aan de hoofdtaak van de krijgsmacht en aan het crisisbestendiger en veiliger maken van Nederland
Wijkverpleegkundige en preventie medewerker. zegt
Sterk artikel van GJ ludden ! Waarom wordt hier niets mee gedaan tot nu toe ?! We blijven maar geconfronteerd met crisis saus en ziekenhuis ellende terwijl er duidelijk andere opties zijn dan vaccineren vaccineren en dan nog maar afwachten.
Wat bezielt de overheid om geen gebruik te maken van mensen die getraind zijn voor crisismanagement zodat ze gewoon bezig kunnen zijn met politiek en breder advies krijgen . En wij als burger willen begrijpen wanneer maatregelen wel of niet zinvol zijn.. … wat een geklooi!