Gemeente Heemskerk won in 2024 de verkiezing Overheidsorganisatie van het Jaar. Twaalf maanden later kijken we met de winnaars terug op wat werken aan innovatie in een compacte gemeente vraagt – en oplevert.
Beeld: Overheidsawards
Iedereen die met de gemeente werkt, herkent Heemskerk meteen als een organisatie van ambitieuze doeners. Het jonge team – een derde is nog geen 35 – barst van de energie om het leven van Heemskerkers te verbeteren. En dankzij korte lijntjes richting het bestuur en een goede verstandhouding, verzandt ambitie niet in eindeloze administratie.
Dit maakt Heemskerk niet alleen een prachtige gemeente om te wonen; het leverde de gemeente ook de prijs voor Overheidsorganisatie van het Jaar 2024 op. Daarmee is het na Tilburg in 2019 slechts de tweede gemeente die deze prijs wint. Wat maakt het dat gemeenten niet zo makkelijk winnen? Volgens Linda Vos, gemeentesecretaris en algemeen directeur bij de gemeente Heemskerk, heeft deze winst te maken met een gezonde dosis lef: ‘We hebben veel lef om als relatief kleine gemeente toch groots te denken.’
Waar klein groot in kan zijn
‘De organisaties van onze grotere collegagemeenten lijken een beetje op olietankers,’ zegt Erwin Baltus, domeinmanager fysiek bij gemeente Heemskerk. ‘Koersveranderingen gaan daar langzamer. Bij Heemskerk zijn we meer een speedbootje. Daardoor kunnen we sneller doorpakken om innovatieve ideeën uit te proberen.’
De relatief kleinere schaal schept weliswaar randvoorwaarden voor innovatie, maar dit alleen is niet genoeg voor daadwerkelijk succes. Om de stap van het idee naar werkelijkheid te zetten, zette Heemskerk bewust functies neer tussen beleid en uitvoering. Een zet die perfect bleek te passen bij een organisatiecultuur die ruimte wilde bieden om te experimenteren. Het leidde tot de realisatie van projecten als de waterbergende weg; een type wateropvang dat door beleidsrealisator Jacco de Wit werd begeleid. ‘We hebben veel geluk met ambitieuze en creatieve mensen als Jacco,’ zegt Baltus. ‘Hij zag dat marktpartijen niet konden bieden wat we nodig hadden. Daarop heeft hij zelf een eigen systeem ontwikkeld voor deze weg.’
De waterbergende weg was een groot succes en wordt inmiddels breed door andere gemeenten in het land overgenomen. Maar het is net zo belangrijk om positief om te gaan met experimenten die niet slagen. ‘Als je wilt experimenteren, moet je ook gewoon iets kunnen laten mislukken. Zolang je er de juiste lessen maar uit trekt,’ aldus Baltus.
Ook doorgaan wanneer het spannend is
Niet bang zijn voor tegenslag; dat is nog een aspect dat Heemskerk kenmerkt. Het is een mindset die al jaren overheerst. Baltus denkt terug aan de coronaperiode, toen in veel gemeenten transformatieprojecten stil werden gelegd: ‘Wij hebben toen met elkaar afgesproken om gewoon door te ontwikkelen en met de nieuwe realiteit mee te bewegen.’
Niet bang zijn voor tegenslag; dat is nog een aspect dat Heemskerk kenmerkt
Dat resulteerde in versnelde digitalisering en een directe overgang naar hybride werken. Het gemeentehuis transformeerde mee. De oude kantoorinrichting werd al vroeg tijdens de coronaperiode weggehaald en een volledige etage werd afgestoten en verhuurd aan maatschappelijke organisaties. ‘Het gemeentehuis staat nu helemaal in het teken van “ontmoeten”,’ zegt Vos. ‘Dit is waar onze collega’s samenkomen om onderling te verbinden. En het is waar onze inwoners niet alleen terecht kunnen voor hun gemeentelijke vragen, maar bijvoorbeeld ook voor jeugdgezondheidszorg, het cultuurhuis en de bibliotheek.’
Niet alleen kijken naar vandaag
Gemeente Heemskerk is naar eigen zeggen sterk in de korte termijn. ‘Waar we heel goed in zijn,’ zegt Baltus, ‘is het oplossen van de problemen van vandaag om morgen beter te maken. Waar we minder goed in waren, was verder vooruit denken. Bijvoorbeeld met de vraag: hoe maken we ook over-overmorgen beter?’
Precies deze uitdaging stond centraal tijdens het bezoek aan het Global Innovation & Technology Center (GITC) van PA Consulting in Cambridge. Samen met experts uit verschillende sectoren en disciplines werden processen en problematiek (in Baltus’ woorden) ‘door de wasstraat getrokken’ om invalshoeken en methodieken te identificeren die de gemeente Heemskerk helpen strategischer te denken. ‘Het is fascinerend om te zien dat je in een dag heel ver kan komen – waar je eerder zes weken mee bezig zou zijn,’ aldus Baltus.
Heemskerk doorbreekt zijn vaste referentiekaders inmiddels door meer kennis van buitenaf naar binnen te halen. ‘Onze P&C-processen zijn bijvoorbeeld taai en ritmisch,’ legt Vos uit. ‘Normaliter zou je hiervoor met een werkgroepje afzonderlijk deze processen proberen te verbeteren. Hoogstens zou je het aan andere gemeenten vragen, maar hoe dan ook blijf je daarmee binnen hetzelfde referentiekader. Mede geïnspireerd door onze sessie met PA vragen we nu veel meer aan mensen van buitenaf om mee te denken. Juist door dat andere perspectief kwam daar vervolgens heel wat laaghangend fruit uit om te verbeteren.’
Ruimte voor trots en talent
Het bezoek aan Cambridge bevestigde hoe onmisbaar het juiste talent is voor innovatie – en om dat talent de ruimte te geven. ‘We blijven onze mensen breed ondersteunen,’ zegt Baltus, ‘door hun meer opties te geven om hun talenten aan te wenden. De korte lijnen, het hogere tempo, de brug die we met onze beleidsrealisators slaan tussen beleid en uitvoering; dat zijn voorbeelden van waardoor medewerkers hun ambitie kunnen botvieren in het belang van alle Heemskerkers.’
Waar ze nog wat meer aan moeten wennen, is dat trots in hun werk net zo goed ruimte verdient. “Toen we genomineerd werden samen met 88 andere organisaties twijfelde ik in eerste instantie of we hier wel in moesten meegaan,’ zegt Vos. ‘Hoe groot is de kans nou dat we als kleine gemeente winnen? We zijn daarin wat snel te nederig. Nu denk ik: ‘1 op de 88? Dat is een kans!’
Gemeente Heemskerk maakt duidelijk dat innovatie geen project is maar een mindset. Een combinatie van doenerschap, strategisch kijken en ruimte voor mensen. ‘Wat je ook doet, je gaat er volle bak voor. No guts, no glory,’ besluit Baltus.
Lees ook: De winnaar van de Overheidsawards 2023: een jaar later.
Geef een reactie