Computer zegt: u bent geen man, u bent vrouw


‘Eerste genderneutrale paspoort uitgereikt in gemeente Breda’, kopte de NOS op 17 oktober 2018. Ik zag het omdat de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG) dit bericht deelde op LinkedIn.

Alle Nederlandse gemeenten sturen hun registratie naar de RvIG en dus is deze dé partij die moet weten of dit het eerste genderneutrale paspoort is. In een reactie vroeg ik of ze wel zeker wisten dat dit het eerste genderneutrale paspoort is. Want twee jaar eerder werd er al een uitgereikt in de gemeente Leusden, wist ik toevallig. Bedoelden ze niet: het eerste paspoort waarop het geslacht is veranderd in ‘genderneutraal’?

Zoals alle papier steeds meer een formaliteit wordt of een symbool, geldt dat ook voor een paspoort. Maar dat maakt het belang van registratie van de sekse er niet minder op.

Het bericht van de NOS werd wereldwijd overgenomen. Op Twitter ging een kleine cultuurstrijd van start. De veronderstelling in die discussie was dat erkenning er alleen toe doet voor een kleine groep: mensen bij wie het geslacht verschilt van de verwachtingen die daarbij horen.

‘Sekseregistratie kan tot problemen leiden voor iedereen, juist door de veronderstellingen die we zo makkelijk maken’

Ik moest denken aan het verhaal van Wietse. Hij voegde de achternaam van zijn partner toe aan de zijne, want niet alleen vrouwen mogen dat, ook mannen. Dit is al twintig jaar zo, maar toch meende de software van de NS dat iemand met een dubbele achternaam een vrouw moest zijn. En dus stond op zijn OV-kaart: ‘mevrouw’. Aan de telefoon werd het zelfs irritant, omdat de NS toch echt graag mevrouw zelf wilde spreken.

Sekseregistratie kan tot fouten en problemen leiden voor iedereen, juist door de vooronderstellingen die we hier zo makkelijk bij maken. Je kunt je daarom afvragen: moeten we het geslacht überhaupt nog wel registreren?

Want het begrip is voor velerlei interpretatie vatbaar. Een zorgverzekeraar heeft het ‘huidig geregistreerd geslacht’ nodig bij de controle welke behandelingen vergoed worden. Een ziekenhuis heeft het ‘geboortegeslacht’ nodig als er een intubatiebuis moet worden gekozen. En de NS wil het geslacht weten voor de aanspreekvorm. En Wietse, die als man geboren is en zich man voelt, wil gewoon meneer genoemd worden.

De NS heeft de software inmiddels aangepast. De NOS paste het bericht aan. De Rijksdienst voor Identiteitsgegevens beantwoordde mijn vraag niet op LinkedIn. In plaats daarvan verwijderde de RvIG het bericht en liet daarmee voor het publiek in het midden of het wel klopte. Erkennen is niet altijd makkelijk.

*Deze column verscheen oorspronkelijk in het Financieele Dagblad op 3 november 2018.

Naschrift
Er zijn gemeenten die genegen zijn om voortaan zelf de geslachtsaanduiding op paspoorten te wijzigen. Dit gaat in drie stappen. Allereerst moet de geboorteakte worden gewijzigd door de ambtenaar van de burgerlijke stand. Dat voelt ook na de rechterlijke uitspraak nog onwennig. Die ambtenaar kan dit ook ambtshalve voorleggen aan de rechtbank, via de officier van justitie. Er zijn aanvragen die daar al meer dan vier maanden liggen, maar zover ik weet is er nog geen uitspraak bekend. Daarna wordt de wijziging doorgevoerd in de Basisadministratie Personen. En daarna reikt de gemeente het paspoort uit.

Ook is er een consultatie voor een wijziging van het Burgerlijk Wetboek online gezet door het ministerie van Veiligheid en Justitie. In dat voorstel kan iedereen van 16 jaar en ouder voortaan zonder deskundigenverklaring en zonder verzoek bij de rechtbank de vermelding van het geslacht op de geboorteakte laten wijzigen.

Op afschaffing van de registratie van geslacht is vooralsnog geen zicht.

Stichting Kafkabrigade verzorgt ook masterclasses over digitalisering en behoorlijk bestuur. Klik hier voor meer informatie.

Vond je dit artikel interessant? Lees alle artikelen van: Arjan Widlak
Deel dit artikel

Er zijn nog geen reacties op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

*