Mikis de Winter van Leer- en Expertisepunt Open Overheid praat met Jeroen van Spijk die als wethouder van de gemeente Haarlem onder meer verantwoordelijk is voor dienstverlening, burgerparticipatie, bedrijfsvoering en ICT. De wethouder is trots op de vorderingen van zijn gemeente op open data-gebied: ‘Je moet echt even volhouden om te zien wat het allemaal oplevert. Er zit een investeringstijd in en die tijd moet je overbruggen. Gewoon vasthouden aan je visie en volharding, leiderschap en durf.’ De Winter interviewde hem over de ambities van de gemeente Haarlem op het gebied van open overheid en de hindernissen die hij in de praktijk tegenkomt.
Volgens wethouder Van Spijk zorgt openheid voor een nieuwe dynamiek met inwoners: ‘Doordat Haarlem informatie actief openbaar maakt via opendata.haarlem.nl, krijgen inwoners een betere informatiepositie. Dit zorgt ervoor dat we op een veel gelijkwaardiger niveau met elkaar kunnen communiceren. Van Spijk geeft er direct een voorbeeld bij: ‘De buurtbegroting vind ik belangrijk. Laat zien wat je als overheid doet in een buurt of wijk en waar je geld aan besteedt waardoor burgers met ideeën komen om het anders te organiseren.’
Open data kunnen ook veel opleveren voor de gemeentelijke serviceverlening. ‘Als er een bankje stuk is, een stoeptegel scheef ligt of er veel klachten zijn over één thema in een bepaalde wijk, dan kun je als ambtelijke organisatie bedenken daar iets extra’s te doen dan alleen de scheefliggende stoeptegels recht te leggen.’
Van Spijk: ‘Haarlem is hard op weg een smart city te worden. Volgens velen lopen wij voorop. Natuurlijk moet ik een slag om de arm houden, maar voorlopig staan we op de eerste plek in de Digitale Stedencompetitie. Een voorbeeld van een smart city is de luchtkwaliteit; wij meten die op vele punten in de stad. Stel dat op een bepaalde plek bijzonder veel verontreinigde lucht gemeten wordt (wat nu niet zo is) dan kunnen we automatisch maatregelen nemen en via de verkeersborden automobilisten via een andere route de stad in leiden.’
Natuurlijk zijn er ook hobbels in het proces. Van Spijk: ‘Je moet een cultuur hebben die de toegevoegde waarde ziet van deze ontwikkelingen. Als je niet de politiek, de inwoners of je medeoverheden meekrijgt dan werkt het niet. Je moet volhouden om te zien wat het allemaal oplevert. Er zit een investeringstijd in en die tijd moet je overbruggen. Op lange termijn verdienen we onze investeringen terug. En natuurlijk is er ook angst voor openheid. Dat inwoners vragen waarom een gemeentelijk project bijvoorbeeld 30.000 euro kost en het vanuit ambtelijk of politiek oogpunt verdedigd moet worden. In dat geval zeg ik: “Dat project kostte altijd al zoveel en nu laten we het zien”. Als inwoners door hun eerste verbazing heen zijn, dan komen langzaam andere vragen op zoals: “Kunnen wij meer effect voor minder geld krijgen? Kan het anders? Wat kan ik bijdragen?”. En ambtelijk zijn er ook hobbels: de processen moeten op orde zijn zodat ook de data op orde zijn. Dat is soms nog een hele opgave. Dit alles vereist vasthouden aan je visie en volharding, leiderschap en durf.’
‘Openheid zorgt voor een nieuwe dynamiek met inwoners’
Wethouder Van Spijk: ‘In Haarlem kozen we voor een grondige aanpak waarbij veel ruimte was voor dialoog met inwoners en bedrijven. Dus niet alleen een paar datasets beschikbaar stellen, maar het meteen goed doen over de volle breedte. De aanpak van open data in Haarlem doen we grondig, we willen de basis op orde hebben. Als andere gemeenten dat ook op die manier gaan doen, dan wordt het interessant voor de markt. Als we over ongeveer een jaar klaar zijn met de basis, dan levert dat vele toepassingen op. Bijvoorbeeld als de straatlantaarn stuk is en je meldt dat, dan gaat dat nu via vele gemeentelijke registratiesystemen. Maar straks kun je als inwoner via open data zien of die straatlantaarn zelf al een bericht heeft verstuurd naar degene die de lampen komt vervangen. Of straks met de zelfrijdende auto’s, dan is het nodig dat die auto’s via onze open data weten of de stoplichten op rood of op groen staan. Daarom vind ik het belangrijk dat onze open data realtime beschikbaar zijn.’
Lees het volledige interview met wethouder Jeroen van Spijk op de website van het Leer- en Expertisepunt Open Overheid.
