Tien Vlaamse lessen voor Haagse strategen

Dat inwoners geen gebruik maken van sociale voorzieningen is in het Belgische Gent een hardnekkig probleem. Daarom gooit de gemeente het over een andere boeg. Wie in Gent bekend staat als gebruiker van leefloon (bijstand) wordt proactief benaderd en krijgt vergoedingen of voorzieningen automatisch toegekend, zoals bijvoorbeeld een cultuurpas. Dat bleek tijdens een studiereis van het Strategieberaad Rijksbreed (SBR) aan Vlaanderen dit voorjaar.

Naast bezoeken aan de gemeenten Mechelen en Gent stond een ontmoeting op de rol met evenknieën van departementale kennis- en strategieafdelingen. Hoe bieden Vlaamse strategen het  hoofd aan spanningen als langetermijnadvisering en kortetermijnscoringsdrang? De gesprekken leidden naar tien lessen, die stuk voor stuk hints naar professionaliteit meebrengen (zie kader).
In de Gentse proactieve aanpak van de gemeentelijke dienstverlening kwam dit vooral neer op het verbinden van beschikbare data en het ontzorgen van kwetsbare inwoners. De administratieve last voor burgers is sterk omlaag gegaan en het gebruik navenant toegenomen.

Tien Vlaamse lessen

1. Grenswerkers als bruggenbouwers: laat personen die werelden verbinden de leiding nemen, zodat de kloof tussen systeem- en leefwereld kan worden overbrugd.
2. Diversiteit in leefwerelden: erken de diversiteit en complexiteit van de leefwerelden en omarm deze als bron van inspiratie en creativiteit.
3. Wederzijds begrip: Een goede relatie tussen burger en overheid vraagt beter luisteren van de kant van de overheid én begrip voor de logica van de overheid van burgerzijde.
4. De stem van de stille meerderheid: vergeet niet om ook de behoeften van de stille meerderheid te horen, die vaak overstemd wordt door luide roepers.
5. Durven en doen; flexibiliteit als sleutel: durf starre structuren los te laten en te kiezen voor een flexibele benadering met ruimte voor menselijkheid en creativiteit.
6. Van techniek naar relatie: het draait niet alleen om technische expertise, maar vooral om de kwaliteit van de relatie tussen dienstverlener en burger.
7. Accepteer de tegenslagen: optimaal dienen van kwetsbare burgers brengt kosten en risico’s met zich mee, maar helpen bij streven naar een rechtvaardiger samenleving.
8. Terug naar de bron van expertise: investeer in expertise binnen de overheid en herstel vertrouwen door te tonen dat de overheid burgers begrijpt en ondersteunt.
9. Een blik op de toekomst: houd de ogen gericht op de toekomst en investeer in netwerken die bijdragen aan een veerkrachtige en inclusieve samenleving.
10. Systematische aanpak: ontwikkel een aanpak voor burgerparticipatie, waarbij de behoeften en belangen van burgers centraal staan in het beleidsproces.

Eén klant, één medewerker
Een reorganisatie bij het Sociaal Huis (dienst Sociale zaken) van de gemeente Mechelen zorgde er de afgelopen jaren voor dat inwoners nog maar met één contactpersoon te maken hebben. Een klant, één zaak, één medewerker werd de maatstaf. De omzetting leerde dat niet alleen medewerkers met direct klantcontact met meer plezier naar hun werk gingen; ook bleek hoe gericht personeelsbeleid ervoor kan zorgen dat ook de backoffice wordt bemenst door medewerkers die er bij uitstek werk van hun gading vinden.
Naast de ambtelijke wil om beter te willen aansluiten op de leefwereld van burgers, kwamen bestuurlijke ambities in de vertellingen naar voren. Bij burgerberaden in Mechelen krijgen deelnemers eerst een korte cursus om de essentie van de publieke zaak eigen te maken. In Gent helpen wijkregisseurs vooral om initiatieven van burgers en ondernemers te koppelen. Zo leidde het (samen)spel tot creatieve experimenten met wijkbudgetten en de ontwikkeling van ‘buurzame’ stroom.

Grenswerkers
‘Waar een wil is, is een wetsontwijking’, bracht één van de Vlaamse collega’s naar voren. En op meer plaatsen klonk de oproep om als ‘grenswerkers’ systematisch grenzen te slechten: tussen strategie, beleid en uitvoering, tussen managers en hulpverleners en tussen mensen die de weg naar de microfoons en media wel weten te vinden en de stille meerderheid, die vooral gezien wil worden. De verkennende reis leidde tot nieuwe inzichten en versterkte de banden tussen Nederlandse en Vlaamse strategen.

Meer weten over onze reiservaringen of het Strategieberaad? Mail de voorzitter van het Strategieberaad Rijksbreed (SBR), waarin de strategie- en kennisdirecties van departementen, de planbureaus, adviesraden en de Tweede Kamer samenwerken: willemieke.hornis@minbzk.nl.

Beeld: Robert van der Laan
Met het gemengdwonenproject Kaai 24, huur en koop van moderne appartementen voor meerdere budgetten, krijgt de historische industriële Voorhaven in de Gentse wijk Muile-Voorstede een nieuwe bestemming.