De finale van de Overheidsorganisatie van het Jaar


Tijdens de zogeheten Dragon’s Den van de verkiezing Beste Overheidsorganisatie van het Jaar 2022 presenteerden elf shortlist-kandidaten zich aan de jury. Mark Huijben, lid van de voorselectiecommissie, was aandachtig toeschouwer. Op platform Overheid bespreekt hij de kandidaten. 

De Dragon’s Den, waar de shortlist kandidaten hun pitches presenteren aan de jury, wordt afgetrapt door juryvoorzitter Jan van Zanen: “Het is de bedoeling dat je wilt winnen. En dat je het leuk vindt.” We zitten in de Stadstuin van de Werkspoorfabriek in Utrecht. Volgens de website een inspirerende werkomgeving met een woonvibe voor levendig ondernemen. Achter het podium zie ik treinrails. Elf organisaties krijgen zes minuten om zich te presenteren en nog eens zes minuten om vragen van de jury te beantwoorden.
De voorselectiecommissie heeft de inzendingen van de genomineerden op drie criteria beoordeeld. Belangrijk is dat het een inspirerend verhaal is, onderbouwd met feiten, cijfers en benchmarks. Aan de hand van de pitches wordt vandaag bepaald welke drie organisaties doorgaan naar de finale.
Ik zit achter in de zaal mee te typen met wat ik zie en hoor. Benieuwd hoe ze zich in zes minuten presenteren. Met welke thema’s profileren ze zich? Wie voert het woord? Van de vele bestuursvoorzitters, directieleden, gemeentesecretarissen en medewerkers die op het podium verschijnen, oogst een medewerker met vlinderstrik van Werksaam Westfriesland de grootste ovatie: “Wij zijn een organisatie voor mensen met een beperking. Ik heb ook een beperking. Ik ben heel trots op mijn organisatie.”
Manon van de Woestijne van het organiserend comité kondigt de eerste presentatie aan. Naast het podium begint een digitale klok te lopen: 6.00, 5.59, 5.58…

Douane – Samenwerken aan een veilig Europa
Zes mensen van de Douane betreden het podium. Eentje met een bivakmuts op en eentje met een hond. Slim, want vorig jaar heeft een hond gewonnen bij de innovatieprijs. Een medewerker vertelt dat de Douane 425 jaar bestaat en spreekt over jachten die aan de ketting gelegd zijn en vliegtuigen die aan de grond gehouden worden. Samenwerken aan een veilig Europa. Dat is het motto. De Douane staat in de top van de internationale douanelijstjes. Ze noemt ook de gevaren, integriteit en infiltratie. “Wat ons uniek maakt, is dat we blijven innoveren en samenwerken.” Daarna vertelt haar collega waarom hij zo graag bij de Douane werkt. Een andere douanemedewerker met een duikbril schetst hoe miljoenen kilo’s cocaïne onderschept zijn.

‘Wij blijven als middelgrote gemeente op de been tussen andere, grotere gemeenten’

De jury komt met vragen over slim handhaven en hoe de Douane de effectiviteit van het eigen werk beoordeelt. Ook is de juryvoorzitter benieuwd of de Douane specifieke opleidingen heeft. De duiker antwoordt bevestigend. Gevraagd naar hoe douanemedewerkers worden opgevangen als ze met geweld te maken krijgen, luidt het antwoord: “Bij een incident worden we opgevangen door specialisten.”
Piep. De zes minuten zijn voorbij.

Oosterhout – Meer voor elkaar
Zeven mensen betreden het podium, met kleurrijke casual jasjes aan. Burgemeester Mark Buijs grijpt de microfoon. “Ik ben heel trots dat we hier staan.” Samen met zijn allen doen ze het, zij aan zij. Een dame vertelt over buurtbakfietsen, de wijkagent en de cultuurcoach. Ze merkt dat inwoners steeds meer hun verhalen willen delen. Ze omschrijft dilemma’s die schuren met beleid op social media. Een collega vertelt over de leegstand in de winkelstraten die hij heeft aangepakt. Dat vraagt om lef, visie en doorzettingsvermogen, stelt hij. Tot slot neemt de gemeentesecretaris het woord. Ook zij spreekt over lef en verder over de bedrijfsvoering die op orde is.

‘De jury vraagt of de GGD niet achter de feiten aanliep’

De jury vraagt naar de grote strategische uitdagingen die Oosterhout te wachten staan. “Dat wij als middelgrote gemeente op de been blijven, tussen de grote gemeenten om ons heen, luidt het antwoord.” En klopt het dat inwoners alleen welkom zijn op afspraak, zoals de gemeentelijke website vermeldt? Een medewerker geeft aan dat ze dat willen veranderen.

GGD GHOR Nederland – Alles voor een gezond en veilig Nederland
André Rouvoet komt met vijf medewerkers het podium op, die zich ieder voorstellen en aangeven wat ze doen. Rouvoet vertelt dat hij meer in de luwte wilde werken, maar dat dat niet gelukt is. Hij vertelt over de missie, een gezond en veilig Nederland. Een sterke landelijke brancheorganisatie gecombineerd met de uitvoeringsorganisaties, de GGD-en, is volgens hem de kracht. De begroting van GGD Nederland ging vijftig keer over de kop, wat veel flexibiliteit en improvisatie vereiste. Meer, sneller, eerder. Daar draaide het twee jaar om, tijdens de coronaepidemie. Verder schetst hij de intensieve samenwerking met het ministerie en scenario’s.
De jury vraagt zich af of de GHOR niet achter de feiten aanliep en hoe de organisatie het deed in vergelijking met Europa. “We zijn wel later gestart, maar waren in elke campagne de snelste stijger in Europa.” Volgende vraag: waarom staat de GHOR hier en niet de GGD-en? Hebben jullie overwogen om samen een inzending te doen? Gered door de bel.

Kadaster – Zekerheid over eigendom en ruimtegebruik in Nederland
Vier mensen betreden het podium, eentje in een oranje hesje met meetpaal. Frank Tierolff, voorzitter van de raad van bestuur, zegt heel trots te zijn dat ze hier mogen staan. Zekerheid over eigendom en ruimtegebruik is belangrijk, omdat we met 17 miljoen mensen in een klein land wonen. Aan de hand van dia’s illustreert hij een aantal maatschappelijke opgaven, zoals goede landregistratie, vastgoed en zonnepanelen. Meer dan 70 procent van het aardoppervlak is niet geregistreerd, vaak een bron van oorlog. En dat bemoeilijkt de economische vooruitgang. Kadaster helpt ook wereldwijd met landregistratie. De andere medewerkers kleuren genoemde werkzaamheden verder in.
De jury vraagt zich af hoe Kadaster omgaat met tweeduizend collega’s, hoe je die behoudt. En is verder benieuwd naar wat mensen aanspreekt in hun werk. “Ik zag landmeters op de hei staan en dacht: dat ga ik doen. Lekker buiten.”

’17 Miljoen burgers toetsen of wij ons werk goed doen’

KNMI – Rots in de branding
Als laatste inzending voor de pauze illustreert Gerard van der Steenhoven, hoofddirecteur van het KNMI, aan de hand van een foto van de watersnood in Zuid-Limburg de kern van waar zijn organisatie voor staat. “We proberen dit soort situaties zo goed mogelijk te begrijpen, om dan burgers in het gebied te kunnen informeren. Om de hoeveelheid leed te beperken. 17 miljoen burgers toetsen of we ons werk goed doen. Dat is ons allerbelangrijkste criterium. Dat we hen kunnen overtuigen, dat onze informatie betrouwbaar en gezaghebbend is.”
Een jurylid is benieuwd of de dame die ‘s nachts aan code rood schrijft wel eens claims krijgt als zij de storm niet goed voorspelt. Een ander jurylid vraagt waarom hij bij het KNMI zou moeten werken.

NFI – Forensisch onderzoek voor een veiliger samenleving
Vier mensen op het podium wisselen elkaar af. Marc Elsensohn, algemeen directeur van het NFI, trapt af. “We zijn CSI (televisieprogramma over forensisch onderzoek, red.), maar dan in het echt. Wij zijn niet zo knap als de acteurs. We doen onderzoek naar DNA en breken telefoons open.” Een van de medewerkers vertelt hoe hij twintig jaar geleden als hacker binnenkwam. Een andere collega schetst hoe ze martelkamers op het spoor zijn gekomen via gehackte apps, en over een model dat levensbedreigende berichten kan onderscheppen. “We zijn een schakel in de strafrechtketen. Samenwerken en innovatie zijn belangrijk voor ons.”
Een jurylid vraagt hoe het NFI talent weet te binden. “Door het maatschappelijk resultaat. Ik kreeg laatst een mail dat ik een liquidatie heb voorkomen. Het geeft voldoening dat waar je nu aan werkt, volgend jaar wordt toegepast in een zaak.”

RIVM – deskundig, betrouwbaar en onafhankelijk
Het RIVM is met zes mensen vertegenwoordigd. Eén van hen vertelt over haar werk, het stikstofdossier. Ze schetst het landschap, de boeren, rijk, provincie, en stelt dat het RIVM wil helpen door duiding en met oplossingsrichtingen. Bijvoorbeeld een tool waarmee mensen zelf de invloed van stikstof op natuur kunnen zien. Ingewikkelde feiten die doorleefd moeten worden. DG Hans Brug geeft aan: “We vervullen een knooppuntpositie. Wetenschap als basis voor het debat, zeer relevant. Wij coördineren de vaccinatiecampagne.” Ten aanzien van protesten en bedreigingen merkt hij op: “Dan beschermt het RIVM zijn mensen.”
Een jurylid vraagt naar de onafhankelijke positie van het RIVM. Reactie: “De onafhankelijkheid is wettelijk geborgd. Je hebt de vrijheid, die voel je ook.”

Werksaam Westfriesland – Waardevol werk
Zeven mensen in kleurrijke uniformen betreden het podium. Algemeen directeur Marjolein Dölle spreekt over tijden die veranderen, over inclusiviteit. Haar organisatie voert integraal de Participatiewet uit. “We worden omschreven als een ondernemende overheid, zijn continu bezig met innovatieve projecten. We hebben een hoge uitstroom naar werk, zo blijkt uit de benchmark. Beschut werk is duur, maar thuis op de bank zitten is veel duurder. Dat is onze maatschappelijke impact. Hoewel de arbeidsmarkt krap is, staan veel mensen langs de zijlijn.” Vacatures vervult Werksaam Westfriesland eerst vanuit het eigen klantenbestand. Medewerkers helpen ook mee bij de uitvoering van de Tozo. Dölle wijst op complimenten van de minister, vanuit Divosa en diverse prijzen. “We gaan door totdat iedereen echt mee kan doen.” De jury vraagt naar het belangrijkste verbeterpunt in de eigen organisatie. “Continu een goed beeld hebben van het eigen cliëntenbestand, wat ze kunnen. Vaker met hen spreken.”

Witte rook
Verder presenteert Wageningen zich nog zingend, als een fitte organisatie. En ook UWV (zorgt dat de cliënt zich gezien, gehoord en geholpen wordt) en RDW (Veilig en duurzaam vervoer) houden een pitch.
Dan is de tijd om en trekt de jury zich terug in de tien meter hoger gelegen Skybox. Ondertussen krijgen alle aanwezigen lasagne en broodjes. Na een half uur is er witte rook en betreedt Van Zanen het podium. De juryvoorzitter geeft aan vandaag vele mensen te hebben gezien die met liefde en betrokkenheid werken in de publieke sector. Vele bestuursleden en directieleden, maar ook enthousiaste medewerkers, zoals de man met de vlinderstrik. Maar ook dat zes minuten zes minuten is, en dat niet één persoon dat moet volpraten. “Heb ik zelf vaak genoeg gedaan, doe ik nu ook, maar dat zou niet moeten.”
De uitslag dan: finalisten zijn de Douane, een internationaal toonaangevende organisatie die volgens de jury snel gehandeld heeft in de Oekraïnecrisis en een sprankelende presentatie gaf. Daarnaast Werksaam Westfriesland, waarbij de jury zich onder de indruk toont van de samenwerking in de zeven gemeenten en de weggewerkte wachtlijsten. Derde finalist is het NFI. Hier roemt de jury de sterke pitch, de openheid over fouten en de wetenschappelijke benadering.
Komende maand gaat de jury op bezoek bij de drie finalisten. Daarna vindt op 22 november in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag de bekendmaking van de winnaar plaats, uiteraard gevolgd door de prijsuitreiking.

 Reflectie
Na de aansluitende borrel rijd ik naar huis, voldaan over de mooie, energieke middag. Ik zet voor mezelf nog even op een rij op welke strategische thema’s uit mijn boek Check je bedrijfsvoering de organisaties zich vooral geprofileerd hebben.
Conclusie: veel aandacht ging uit naar het thema effectiviteit en de missie. En waar ik in de inzendingen bij diverse organisaties nog wel bewijsvoering voor effectiviteit zag, met feiten, cijfers of prijzen, lag in de presentaties de nadruk vooral op het gevoel, de bedoeling. Een aantal organisaties ging in op wendbaarheid en schokbestendigheid. Aantrekkelijk werkgeverschap, waaronder ook inclusiviteit, kwam her en der eveneens aan de orde. Zo nu en dan ging het over datagedreven werken en de basis op orde. Al met al zou de bewijsvoering van de effectiviteit wat mij betreft nog wel wat steviger kunnen. Een thema als productiviteit kreeg helemaal geen aandacht. Ook hoorde ik weinig over medewerkersonderzoek of andere onderzoeken die organisaties doen om te weten waar ze staan, met uitzondering wellicht van het KNMI en het RIVM. Maar oordeel gerust zelf. Alle inzendingen zijn na te lezen op www.futuregov.nl.

Vond je dit artikel interessant? Lees alle artikelen van: Mark Huijben
Deel dit artikel

Er zijn nog geen reacties op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

*