Door het coronavirus moeten we allemaal iets inleveren. Maar in plaats van ons te dwingen, speelt de overheid in op onze intrinsieke motivatie. Dat lijkt te werken.
Ruim 7 miljoen Nederlanders keken naar hoe onze minister-president, voor het eerst in bijna een halve eeuw, het land toesprak. Een indringende toespraak, met een duidelijke boodschap: we staan voor een grote uitdaging. Samen moeten we de uitbraak van het coronavirus in ons land zien te remmen. Dan spreekt Mark Rutte de volgende woorden die voor mij de toespraak hebben bepaald. “Ik reken op u”. Waarom zijn juist deze woorden zo belangrijk voor het beleid van de Nederlandse overheid?
Met de uitbraak van het coronavirus staat de overheid voor een ongekend complexe opgave. Ook op platform O willen wij hier aandacht aan besteden. Dat doen we in een reeks artikelen getiteld ‘De overheidsdienaar in tijden van crisis’.
Beperkingen
We moeten allemaal iets inleveren, om te zorgen dat het virus zich niet te snel verspreidt. Niet naar je concert, niet naar je congres, niet naar de kroeg. En dát is nou net iets waar wij Nederlanders geen fan van zijn: beperkingen. Het duurde ook vrij lang voordat de ernst van het coronavirus tot de meeste Nederlanders was doorgedrongen. Zelfs foto’s uit Wuhan of filmpjes uit Lombardije weerhield men niet om massaal de terrassen op te zoeken. Want hier in Nederland gebeurt zoiets niet. Ten tijde van de Republiek zei men al: ‘wanneer het einde der tijden komt, ga naar Nederland. Daar gebeurt alles toch pas vijftig jaar later’. Hoe krijgen we deze mensen in het gareel?
China had een stuk minder moeite met haar onderdanen. Daar werd, toen de ernst van de situatie echt duidelijk werd, de effectiviteit van de communistische staat snel zichtbaar. Straten waren uitgestorven. Wanneer een eenzame NOS-verslaggever bezig was toch een item op te nemen, verschenen er wel erg geïnteresseerde mannen in vrijetijdskleding op de achtergrond. Zij waren zo geïnteresseerd in wat deze man aan het doen was, dat ze hem daarna een aantal uur uitnodigden op het plaatselijke politiebureau. Blijf binnen, of anders… Dat is de boodschap van de Chinese staat.
‘Ik ben niet gedwongen binnen te blijven, ik wíl binnen blijven’
Nederland zet in op een andere aanpak. De overheid werkt op volle toeren. De horeca is gesloten, scholen zijn dicht en het ene noodfonds na het andere wordt opgetuigd. De miljarden vliegen iedereen om de oren en de toekomst van de KLM en andere grote Nederlandse bedrijven wordt veiliggesteld. De zakken van Wobke Hoekstra lijken dieper dan iemand ooit had verwacht. Maar dan, die afsluitende woorden van Rutte. Ik reken op u. Het lijkt of Hoekstra nog één kwartje uit de schatkist heeft gevist om te laten vallen in de hoofden van veel Nederlanders. Wij zijn nu aan zet.
Verantwoordelijkheid
Er zijn in principe twee manieren om mensen te motiveren. Je kunt ze dwingen, of je kunt mensen overtuigen dat ze iets anders willen doen. Dat extrinsieke motivatie een waardeloze raadgever is, merk ik elke paar maanden wanneer de sigaret die ik aansteek weer iets duurder is geworden. Of wanneer ik het gaspedaal toch iets verder induw omdat ik voor het milieu 100 móet rijden. Laat me met rust, ik leef in een vrij land. Maar ík wil mijn ouders, inmiddels redelijk op leeftijd, beschermen. Het beleid van de afgelopen weken heeft mij verantwoordelijkheid gegeven. Ik ben niet gedwongen binnen te blijven, maar ik wil binnen blijven. De Nederlandse overheid heeft in tijden van deze crisis groots ingezet op het vergroten van intrinsieke motivatie, en het lijkt zeer succesvol. Mensen staan voor elkaar klaar, er wordt geklapt, bloemen uitgedeeld en het politieke spel staat (bij bijna iedereen) even stil. Wellicht kunnen we hiervan leren, wanneer we bijvoorbeeld tussen nu en 2050 nog eens een crisis te lijf moeten gaan.
Nederland blijft relatief open. Dat wil zeggen, we mogen nog naar buiten. De overheid drukt ons op het hart zelf onze verantwoordelijkheid te nemen. Ik hoor de laatste tijd veel dat we het samen moeten doen. Maar ik zie het anders. We willen het samen doen.
