Op veel plekken, in veel gemeenten, zien we de laatste jaren burgerinitiatieven ontstaan, variërend van keukentafelgesprekken, via taallessen voor nieuwkomers, tot energiecoöperaties.
In samenwerking met de website Coronapapers.nl laat de Vereniging voor Bestuurskunde (VB) auteurs van deze papers aan het woord. In de “VB Corona Colleges” (VB-CC) vertellen zij in korte digitale bijdragen over hun analyses, en actualiseren deze, in het licht van recente ontwikkelingen.
Die initiatieven belichamen niet alleen het verlangen van burgers om maatschappelijk engagement te tonen en mee te doen, ze worden politiek omarmd en door overheden gesteund. Sterker nog, dergelijke initiatieven zijn meer beleidsmatig een manier geworden om de ‘participatiesamenleving’ vorm te geven en de verzorgingsstaat te ‘vervangen’. Maar, hoe werken die initiatieven, wat mogen we van ze verwachten, hoe duurzaam zijn ze?
Menno Huurenkamp, Neeltje Spit en Kors Visscher van de Universiteit voor Humanistiek (UvH) stellen die vragen al langer, en ze hebben die vragen vooral ook tijdens de coronacrisis gesteld en actuele antwoorden gezocht. Hoe robuust zijn burgerinitiatieven als een crisis toeslaat? Op grond van vergelijkend onderzoek in vier gemeenten laten ze ten eerste zien dat grootschalige en meer formele initiatieven het lastig hebben. Het meebewegen met de crisis blijkt moeilijk, moeilijker dan voor meer informele initiatieven. Ten tweede laten ze zien dat geïnstitutionaliseerde initiatieven die sterk afhankelijk zijn van de overheid het eveneens lastig hebben, vooral omdat de overheid de laatste tijd ‘onvindbaar’ is. Ten derde laten ze zien dat professionals – sociaal werkers – cruciaal zijn, als ‘bruggenbouwers’ en ‘spil’ tussen overheid en initiatieven. Ten vierde tonen ze aan dat veel burgers ‘overvraagd’ zijn, en de laatste maanden minder actief (kunnen) zijn. Dat alles betekent dat burgerinitiatieven niet zomaar als ‘vervanging’ van de verzorgingsstaat opereren, maar meer aanvullend zijn. En dat het duurzaam laten werken van maatschappelijk initiatief om de nodige randvoorwaarden vraagt: informele contacten, maatwerk, eigenaarschap, passende verwachtingen.
*Zie de website van de Vereniging voor Bestuurskunde voor meer informatie over de VB Corona Colleges
