Economische waarderingen blijven verbeteren maar over politiek en de ontwikkelingen van het land worden Nederlanders niet positiever. Ook is er een stijgende trend van maatschappelijk onbehagen, vooral bij lageropgeleiden, maar in Europees perspectief blijven we optimistisch. Dit zijn enkele uitkomsten van het eerste kwartaalbericht van 2017 over het Continu Onderzoek Burgerperspectieven (COB) van het SCP.
Meer Lezen?
Meer lezen over maatschappelijk onbebehagen, klik dan HIER voor een analyse van Boudewijn Steur, Ellen van Doorne en Thomas Zandstra.
‘De manier van samenleven en immigratie staan bovenaan de lijst met belangrijkste maatschappelijke zorgen’De afgelopen kwartalen verbeterde de economische stemming en die trend zet zich in het eerste kwartaal van 2017 door. In januari 2017 geeft 76 procent van de Nederlanders de Nederlandse economie een voldoende en verwacht 83 procent de komende twaalf maanden een gelijke of betere economie. Het aandeel dat het met de politiek en de stand van het land de goede kant op vindt gaan, daalde van een uitzonderlijk hoge 37 procent vorig kwartaal naar 25 procent nu, hetzelfde percentage als begin 2016. Nu vindt 64 procent het meer de verkeerde kant op gaan. En ook de licht positieve trend in het politieke vertrouwen stagneert.
‘De manier van samenleven en immigratie staan bovenaan de lijst met belangrijkste maatschappelijke zorgen’
42 Procent noemt spontaan zorgen over immigratie en integratie als we vragen naar de belangrijkste problemen in Nederland. 37 Procent noemt de manier waarop we samenleven (o.a. verharding, intolerantie, ik-cultuur). De ongerustheid over immigratie is daarmee aanzienlijk lager dan in januari 2016 toen vanwege de vluchtelingencrisis 65 procent immigratie noemde – maar het thema blijft belangrijk.
Optimistische kijk
Het aandeel mensen dat het duidelijk de verkeerde kant op vindt gaan met Nederland stijgt trendmatig met grote schommelingen. Dat geldt ook voor sterk onbehagen, gemeten als combinatie van dit pessimisme en grote politieke onvrede. De toename is sterker bij lageropgeleiden en bij mensen met een benedenmodaal inkomen.
Nederland zit – met Ierland, Malta en Luxemburg – in een positief gestemd kwadrant waarin een per saldo optimistische kijk op de ontwikkelingen in het land wordt gecombineerd met het overheersen van vertrouwen in de (eigen) toekomst. In de meeste andere Europese landen is er per saldo wel vertrouwen in de toekomst, maar overheerst pessimisme over ontwikkelingen van het land.
Nederland is helemaal niet sterker uit de crisis gekomen!
Tijdens de verkiezingscampagne verkondigde het Kabinet onder leiding van spreekbuis Mark Rutte dat Nederland sterker uit de (economische) crisis is gekomen. Een gotspe! Het is wel erg gemakkelijk je daarbij te baseren op de statistieken van het CPB en het CBS die slechts macro-economische analyses weergeven. Voor de doorsnee burger onbegrijpelijk en niet verifieerbaar. Het schetst een vertekend beeld van de werkelijkheid. Wanneer we de economische crisis nader analyseren, dan komen we tot een geheel andere conclusie.
De werkloosheidscijfers mogen dan wel enigszins zijn gedaald, maar de Nederlandse staatsschuld stijgt nog steeds met € 335 per seconde tot inmiddels boven de € 471 miljard! In 2016 zijn circa 4500 bedrijven failliet gegaan, komen steeds meer toonaangevende bedrijven in buitenlandse handen en maken 500.000 mensen gebruik van een bijstandsuitkering. De spaarrente is ongeveer 0% en voor starters op de arbeidsmarkt is het vrijwel onmogelijk een hypotheek te krijgen.
In 2016 leefden meer dan 1,2 miljoen mensen onder de armoedegrens en er zijn inmiddels 160 voedselbanken die dagelijks meer dan 100.000 mensen van voedsel voorzien. Tel daarbij op de onrust ten gevolge van ontslagen, hogere schuldenlast, afzien van medische behandeling, excessief alcohol- en drugsgebruik, verharding van de criminaliteit en een stijgend aantal verwarde personen. Dan is het niet verwonderlijk dat de afgelopen jaren het aantal zelfdodingen in Nederland tot recordhoogte is gestegen (bijna 1900 per jaar). Wanneer je in de periode 2007-2016 kijkt naar de toename van het aantal suïcides boven het ‘normale’ aantal, dan is dat 5% per jaar. Dat betekent meer dan 2000 slachtoffers. Daarmee wordt het slachtofferaantal van de watersnoodramp in 1953 overtroffen! Internationaal onderzoek heeft aangetoond dat hier een duidelijke relatie ligt met de effecten van de kredietcrisis.
We constateren verder dat de afgelopen jaren te weinig aandacht is besteed aan kwetsbare groepen binnen onze samenleving. Pomphouders in de grensstreek, de Groningers, mensen die getroffen zijn door de Q-koorts, maar bovenal de ouderen voor wie de zorg steeds meer wordt ontmanteld en het uitgavenpatroon onder druk staat, voelen zich in de steek gelaten. Een groeiend verzet is duidelijk merkbaar.
Naast de negatieve effecten van de economische crisis worden we gelijktijdig geconfronteerd met nieuwe crisissituaties zoals terreur en radicalisering, vluchtelingenproblematiek, milieuvraagstuk en cybercriminaliteit. De opeenstapeling hiervan in combinatie met de chaos binnen de Nationale Politie en het minimaliseren van defensie, leidt tot veel onrust bij de bevolking en een toenemend wantrouwen in de overheid wegens gebrek aan daadkracht. Dat zelfs Oranje in een diepe crisis is geraakt past geheel in dit beeld.
Een oproep dus aan politici om voortaan niet meer te schermen met inhoudsloze oneliners en slogans als ‘Nederland is sterker uit de crisis gekomen’. Niemand buiten de gevestigde elite gelooft u nog. Wees authentiek, empathisch en vertel het ware verhaal vanuit een morel besef, daarmee maakt u weer verbinding met de burgers en herwint u gezag. Het ligt voor de hand dat de Onderzoeksraad voor Veiligheid zich buigt over het vraagstuk of de regering de economische crisis in de afgelopen jaren adequaat heeft aangepakt. Mijn advies aan het nieuw te formeren kabinet is in ieder geval complexe crisissituaties voortaan multidisciplinair aan te pakken vanuit een herkenbare crisisstructuur en niet via de traditionele beginselen van ons Poldermodel. Dat is namelijk bij voorbaat gedoemd te mislukken en de burger heeft dat feilloos door.