Op 17 maart vindt in Almere de Dag van het Bestuur 2025 plaats. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties presenteert dan de De Staat van het Bestuur 2024 en biedt daarbij een dagprogramma vol inspiratie en verdieping aan. Dit jaar staat de dag in het teken van het thema Grip op de toekomst.
Dat lijkt gelet op de actualiteit van geopolitieke verschuivingen misschien een utopie. Maar als grip niet langer mogelijk is, hoe gaan we dan met de toekomst om? Hoe maken we de onzekerheid hanteerbaar? In Almere hebben we daar de afgelopen jaren op verschillende manieren aan gewerkt.
Tijd voor Toekomst
Binnen de gemeente Almere proberen we een plannende strategie te combineren met een lerende aanpak. In opdracht van burgemeester, gemeentesecretaris en griffier maakten we daarom in 2021 de Trendverkenning Tijd voor Toekomst. Bij de presentatie ervan organiseerden we dat jaar een eerste Week van de Strategie. In die week nodigden we wetenschappers, kunstenaars, filosofen en andere toekomstdenkers uit om samen met ons te reflecteren op mogelijke toekomsten. Die aanpak hebben we gecontinueerd.
Ieder jaar vindt in Almere De Week van de Strategie plaats. Een week waarin aandacht is voor vraagstukken die nu en in de toekomst van belang zijn voor de stad. Onderwerpen die belangrijk zijn voor de mensen die in Almere wonen én voor de mensen die er werken. Het afgelopen jaar stond deze week in het teken van ‘Je thuis voelen in Almere’. Een actueel en relevant thema voor onze stad.
Je thuis voelen in Almere
Almere is een nieuwe en nog steeds groeiende stad. Op dit moment hier bijna 230.000 mensen en de bevolking blijft groeien. Dat geldt ook voor de diversiteit van de bevolking. Het percentage van de bevolking met een migratieachtergrond neemt toe, het aantal 65-plussers groeit en er komen steeds meer eenpersoonshuishoudens. Wat betekent dit voor het thuisgevoel? En hoe kunnen we er als gemeente voor zorgen dat mensen zich thuis kunnen voelen in deze stad? In de Week van de Strategie hebben we deze vragen verder verkend. Door wetenschappers zoals Fenneke Wekker, Fiona de Vos en Martin Boisen uit te nodigen. Door workshops te organiseren. En door zelf actief de stad in te gaan en mensen te vragen naar hun thuisgevoel.
Op deze manier willen we het strategisch vermogen vergroten van collega’s en anderen die zich bezighouden met de toekomst van de stad. We dagen hen uit nieuwsgierig te zijn naar andere perspectieven. En op zoek te gaan naar mogelijke toekomsten. Bijvoorbeeld door een lezing bij te wonen, een boek te lezen en vervolgens met elkaar te bespreken of op excursie te gaan in eigen stad.
Gevoel erbij te horen
Je thuis voelen is een relationele emotie. Je voelt je thuis in een bepaalde omgeving, tussen bepaalde mensen; altijd ten opzichte van een specifieke plek en specifieke anderen.[1] Van Fenneke Wekker leerden we dat er vier randvoorwaarden zijn om je thuis te kunnen voelen: veiligheid, controle, familiariteit en het gevoel erbij te horen. Hoe je je thuis kunt voelen in Almere is dan zowel een heel persoonlijke vraag als een collectieve opgave. Als gemeente kunnen we op verschillende manieren bijdragen aan dit thuisgevoel. Bijvoorbeeld door te luisteren naar de verhalen die inwoners en ondernemers over hun stad en thuisgevoel vertellen. En daar dan ook wat mee te doen in de manier waarop we (vervolgens) de stad ontwerpen en beheren.
Thuis in verhalen
Verhalen van inwoners en ondernemers over hun stad en directe leefomgeving kunnen voor de lange termijn richting geven aan bestuur, politiek en beleid. Het is interessant op zoek te gaan naar de verhalen die inwoners en ondernemers vertellen over hun geschiedenis in deze stad, hun ervaringen, hun thuisgevoel in Almere. In een stad die groeit en waar steeds opnieuw nieuwe mensen komen wonen, zijn tradities van belang. Bestaande en nieuwe tradities geven de stad een eigen identiteit. Van pionieren in de polder, tot voetballen bij Almere City FC en het deelnemen aan de Triatlon. Van het Havenfestival tot Alluminous.
Ook een jonge stad als Almere kent veel verhalen. Van mensen voor wie de stad als ‘plaats van aankomst’ gold en mensen voor wie de stad als ‘plaats van herkomst’ voelt. De mensen die hier wonen zijn heel verschillend en de verhalen de ze vertellen zijn dat ook. Het vertellen van verhalen kan bijdragen aan thuisgevoel. Het gaat dan om het belang van de eigen verbeeldingskracht en het kunnen maken van gezamenlijke verhalen.
Wij luisteren naar de verhalen van Almeerders, door ze op te halen bij inwoners en ondernemers. Tijdens de Week van de Strategie hebben we in een ‘man-bijt-hond-achtige setting’ kunnen ervaren wat het oplevert als je iemand de vraag stelt: ‘Voelt ú zich thuis in Almere?’ Dat zouden we vaker kunnen en moeten doen.
Thuis in ontwerp en beheer
We kunnen in het ontwerp en het onderhoud van de stad goed gebruik maken van de kennis die de omgevingspsychologieons biedt. De manier waarop je de (semi) openbare ruimte inricht, nodigt uit tot bepaald gedrag. Volgens Fiona de Vos wordt ‘80% van de spontane informele contacten in de wijk bepaald door de hybride zone tussen privé en openbaar’. Of en hoe mensen zich thuis (kunnen) voelen in de stad, hangt volgens De Vos samen met nabijheid, zichtbaarheid, toegankelijkheid, veiligheid en de mate waarin gebruikers betekenis geven aan de ruimte. Daar kunnen we ook bij het ontwerp en beheer van de stad rekening mee houden.
‘Vertrouw’, om met de woorden van Martin Boisen te spreken, dan ‘niet enkel op het perspectief van professionals’. Hij stelt dat we ons als gemeente bescheidener kunnen opstellen. En ons meer zouden moeten verdiepen in de betekenis die bewoners aan de stad toekennen. Door de ogen van mogelijke gebruikers ervaar je hoe de publieke ruimte kan bijdragen aan het thuisgevoel.
Thuis in de organisatie
We hebben bezoekers aan de Week van de Strategie gevraagd te evalueren en te reflecteren op de opbrengst van de week. In de evaluatie zien we dat verschillende toehoorders vragen stellen als: ‘Hoe zit het eigenlijk met het thuisgevoel van onze medewerkers?’
Wekker wees ons tijdens haar lezing op een ontwapende manier op de homogene groep die we als gemeenteambtenaren en bestuurders nog vaak zijn. Zij zag ‘niemand die op mij lijkt’. Door collega’s is gevraagd of en hoe we de inzichten van Fenneke Wekker kunnen gebruiken om te onderzoeken of onze medewerkers zich thuis voelen in onze organisatie. En dat gaan we doen. De collega’s van de afdeling HRM/JZ hebben ‘Je thuis voelen’ opgenomen in de strategische agenda 2025-2027. In het medewerkersonderzoek vragen zij naar het thuisgevoel. En ze gaan aan de slag met activiteiten omtrent diversiteit en inclusie. Aandacht voor ‘Je thuis voelen in de organisatie’ is hoopvol én betekenisvol. Want als je je thuis voelt bij de organisatie, kun je bijdragen aan een thuisgevoel in Almere. Voor de mensen die hier al wonen én de mensen die nog gaan komen.
Houden we daarmee dan grip op de toekomst? Die vraag laat zich niet gemakkelijk te beantwoorden. Want in een wereld waarin ontwikkelingen elkaar in rap tempo opvolgen, is grip misschien niet mogelijk. Wel leren we wendbaar en flexibel te zijn. En dat is in ieder geval een manier om met de toekomst om te gaan.
Voetnoten
[1] Thuis in de openbare ruimte? Over vreemden, vrienden en het belang van amicaliteit. Jan Willem Duyvendak en Fenneke Wekker, 2015, pagina 9.
Geef een reactie