Digitale overheid

De laatste jaren hebben we een lange reeks misbruikschandalen gezien van gerichte surveillanceapparatuur. Onderzoekers brachten tal van dubieuze spionagegevallen aan het licht. Onder de doelwitten waren Spaanse en Poolse oppositiepolitici, commissarissen van de Europese Commissie en de Franse president Macron. Ook de Nederlandse AIVD gebruikte de omstreden hacksoftware, bleek vorige maand. Naar aanleiding van deze...

De inkoop van ICT heeft grote invloed op het bereiken van allerlei publieke waarden, of dit nu veiligheid is of vertrouwen, transparantie of innovatie. Dat is goed vergelijkbaar met duurzaam inkopen. De inkoop van producten heeft invloed op klimaat en milieu. Inkopen is daarom tevens een beleidshandeling conform of contra het milieubeleid. Dat is met...

Hoe moet een gezond ecosysteem rond open source software bij de overheid eruitzien? Edo Plantinga riep eerder op de aandacht daarbij minder te richten op een achterhaald beeld van communities van hobbyende nerds en meer op de zakelijke motieven om open source software in te zetten. In dit tweede deel vervolgt Arjan Widlak de bespreking...

De ontwikkeling van open source software is anders en zal anders zijn bij de overheid. De motieven van ontwikkelaars om te participeren, de belangen van gebruiksorganisaties en de rol van publieke belangen zijn anders in een overheidscontext, stelt Arjan Widlak. Ook hoe de markt moet functioneren als onderdeel van dat ecosysteem is een zoektocht in...

De gemeentelijke verantwoordelijkheden voor veiligheid en dienstverlening zijn anno nu niet langer vrij van digitale dreiging, constateren Ruth Prins, Luuk Stadhouders en Lisa Verweij. Digitale dreigingen, hoe abstract dan ook, manifesteren zich juist op zeer concrete wijze in en rond het gemeentehuis. Het lokaal bestuur is daarmee op uitdagend en deels onontgonnen terrein beland. In...

Er zit een misvatting in de Kamerbrief over ‘Open, tenzij’, stellen Arjan Widlak en Arnoud Engelfriet. De beleidsbrief veronderstelt dat open source software zou verplichten tot openbare publicatie en dus niet samen kan gaan met een vertrouwelijke werkwijze – zoals bij opsporing en toezicht. Dat klopt natuurlijk niet. Hoe zit het wel? Over het ‘tenzij’...

Bij de publieke zaak past openheid en transparantie, en dus ook open source software. Veiligheid? Moet je absoluut serieus nemen, maar open is iets anders dan onveilig, zegt Koos Steenbergen, beleidsadviseur open source bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. ‘Onze wetgeving komt in openheid tot stand, dat mag je dan ook van de systemen...

Beleidsvrijheid is een van de drijvende krachten achter de mate waarin burgers reageren op gemeentelijke berichten op sociale media. Beleidsterreinen waar lokale overheden meer beleidsvrijheid ervaren lijken méér reacties te ontlokken. Doordat gemeenten de vrijheid hebben om beleid te bepalen op deze terreinen, zouden burgers zich gesterkt kunnen voelen om juist op deze beleidsterreinen contact...

Finland moet de beste overheidsbureaucratie ter wereld te krijgen, aldus de regeringsverklaring van premier Sanna Marin. Om dat te bereiken wil de regering diepte aanbrengen in haar informatiebeleid. Open source software moet het primaat hebben in publieke informatiesystemen. Daar komen bindende criteria voor, net als voor de gerelateerde inkoop en aanbestedingspraktijk. Het is een korte,...

Al geruime tijd en recentelijk weer in aanloop naar Prinsjesdag wordt er door verschillende deskundigen in het cyberdomein gepleit voor een zwaardere rol van de rijksoverheid in de aanpak van cyberonveiligheid. Jelle Groenendaal en Ira Helsloot beschrijven aan de hand van bestaande inzichten 4 valkuilen voor de overheid en bieden per valkuil een alternatief. De...

We mogen dan wel allemaal computers gebruiken op kantoor, maar eigenlijk werken we nog steeds als vroeger. Dat komt volgens Martijn Aslander onder andere door een gebrek aan digitale fitheid. De filosoof en digitale fitheidspionier ziet die situatie langzaam maar zeker kantelen. Als je begon met werken, pakweg 40 of 50 jaar geleden, kreeg je...

Sinds mijn boek De Digitale Kooi heb ik wekelijks op deze site, op iBestuur.nl en in het Financieele Dagblad mogen schrijven over digitalisering en behoorlijk bestuur. Aan de hand van tientallen ervaringen van burgers heb ik laten zien dat digitalisering niet alleen gaat om kosten besparen of mogelijkheden benutten. De maatschappelijke consequenties gaan veel verder...

ICT en informatievoorziening worden steeds meer primaire functies, maar extra budget ontbreekt vaak, constateren Mark Huijben, Johan Posseth en Jeroen Wismans, managementadviseurs verbonden aan Vensters voor Bedrijfsvoering. Zij houden een pleidooi voor een beter gesprek over de bijdrage van ICT aan maatschappelijke opgaven. In de afgelopen jaren hebben we gezien dat de opkomst van digitalisering...

‘We zorgen dat burgers krijgen waar ze recht op hebben’, schreef de Sociale Verzekeringsbank (SVB) 23 september 2019 op z’n website. Dat is anders dan we gewend zijn van overheden. De norm is dat je zelf moet zorgen dat je krijgt waar je recht op hebt. Je moet elke regeling kennen, aanvragen en je recht...

Nadat ik de tekst voor mijn boek De Digitale Kooi naar de uitgever had gestuurd, twitterde ik mijn blijdschap. Zo leerde ik Marlies van Eck kennen. Zij had juist haar proefschrift over geautomatiseerde besluitvorming en rechtsbescherming afgerond. Later citeerde de Raad van State uit onze beider boeken in een ongevraagd advies. Dat was voor de...

Er is weinig vertrouwen in de politiek en inwoners zien de overheid als een logge, inefficiënte organisatie. Dat stelt Maarten Koningsveld in Democratie in crisis, hier besproken door Robbert Coops. De politieke crisis komt voort uit grote technologische en maatschappelijke veranderingen waarop de overheid onvoldoende heeft geparticipeerd. Tijdens de coronacrisis en in het kielzog daarvan...

In een eerdere column schreef ik over Simone. Zij kreeg een aanslag voor onroerendezaakbelasting voor haar eigen huis met nummer 135, maar ook voor een ander huis in de straat met nummer 143. Ze wist aan te tonen dat ze het huis nooit in bezit had gehad door alle koopaktes van die woning te kopen...

Alweer een tijd geleden leerde ik Valérie Schuit kennen. Met Camiel Zwart maakte zij De schuldmachine, een documentaire over negen jongvolwassenen met problematische schulden. Regelmatig zijn dat relatief kleine bedragen, die toch een onneembare barrière vormen om te starten met het volwassen leven. Soms gaat het om tienduizenden euro’s, zoals bij Mirelva. In de documentaire...

Het gebruik van algoritmes binnen de overheid biedt kansen om beleid te maken en uit te voeren, gebaseerd op nauwkeuriger analyse en meer verfijnde instrumenten. Om uiteenlopende redenen zit Artificiële Intelligentie (AI) nu echter in de beklaagdenbank. Het recente rapport Aandacht voor Algoritmes van de Algemene Rekenkamer biedt aanknopingspunten om Nederland met een realistische kijk...

Op een internationale conferentie over goed overheidsbestuur onder de titel 'De kwetsbaarheid van vertrouwen' kwam ik Adam uit Baltimore tegen. Adam kon zijn verkeersboete niet betalen. En ook zijn waterrekening niet. De gemeente Baltimore was slachtoffer geworden van ransomware. Dat is software die de toegang tot de computer of de data daarop verhindert, totdat losgeld...

In juni 2014 beschreef de Ombudsvrouw van Rotterdam als eerste helder dat een fout bij de digitale overheid niet altijd met terugwerkende kracht wordt gecorrigeerd wanneer dat moet. Ze citeerde brieven van burgers die per abuis waren uitgeschreven bij de gemeente. Een student die opnieuw werd ingeschreven bleef met een schuld zitten bij de Dienst...

Rein Vegter wil zijn rijbewijs verlengen. Rein mankeert niets, maar wie 75 wordt, moet medisch gekeurd worden. Hij stuurt al een half jaar voor zijn 75e verjaardag een medische verklaring en alle andere stukken per post op. Dus ruim voor de periode van vier maanden die nu op de CBR-site staat. Een maand later, in...

Online dienstverlening maakt het mogelijk om onafhankelijk van tijd en plaats zaken te doen met de overheid. Althans, lange tijd was dit alleen waar binnen Nederland. Maar sinds 2014 is er een speciale registratie voor mensen die niet in Nederland wonen, maar wel een relatie met de Nederlandse overheid hebben of hadden, de registratie niet-ingezetenen...

Max solliciteert op een vakantiebaan als verzorger bij de zorgorganisatie waar hij eerder stage had gelopen. Nadat hij is uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek, ontvangt hij een email. Hij moet een identiteitsbewijs, referenties, zijn laatste salarisstrook en ook een recente verklaring omtrent gedrag (VOG) meenemen. Max heeft wel vaker zo'n verklaring moeten aanvragen. En dat was...

Simone van Geest kocht een huis in Amsterdam en ontving een aanslag voor onroerende zaakbelasting. Maar niet alleen voor haar eigen huis, ook voor een huis naast haar. Een foutje, dacht ze, even bellen. Maar ze moet schriftelijk bezwaar maken. Pas veertien maanden later ontvangt ze een uitspraak. De gemeente blijft erbij dat zij de...

Gericht digitaliseren en automatiseren hebben enorme potentie. Met intelligente automatisering wordt de gehele maatschappij efficiënter en effectiever, verwacht Patrick Spigt. Gelukkig zetten de meeste publieke organisaties inmiddels snel stappen naar een digitale toekomst. De urgentie is namelijk groot voor het behoud van de continuïteit van onze systemen, om financieel gezond te blijven en ons takenpakket...

De overheid is inmiddels digitaal volwassen geworden, maar we moeten niet in zelfgenoegzaamheid blijven voortsudderen, zegt Jan van Ginkel. Digitalisering binnen de overheid heeft dringend een visie nodig die aansluit op wat werkelijk gaande is. Platform O bestaat 5 jaar! Ter ere van dit lustrum blikken wij in samenwerking met onze vaste auteurs terug en...

Datagedreven werken staat bij ons nog in de kinderschoenen, zeggen veel directeuren in de publieke sector.[1] Alles kan, zegt de data-analist: “U vraagt, wij draaien.” Beide antwoorden illustreren de huidige kloof. De data-analist redeneert vanuit data, de directeur of beleidsmedewerker vanuit de maatschappelijke opgave. Ze vinden elkaar nog onvoldoende. Veel vakartikelen maken het onderwerp te...

Peter is penningmeester bij de voetbalclub. Per abuis betaalt hij de loonbelasting twee keer. En ook nog met het betalingskenmerk van de maand ervoor. Balen! Mocht je als Belastingdienst de intentie hebben om mensen te bellen als er mogelijk iets misloopt, dan – zou je denken – is dit een goed moment. Dit is een...

Nederland kent genoeg maatschappelijke doelen die aanspraak maken op het Nationaal Groeifonds. Maar zonder digitale planvorming zal het tempo van projecten te laag liggen, betoogt Bert van Dijk. ‘Als de overheid digitale standaarden voorschrijft en alle ruimtelijke data op orde brengt, kunnen we een Olympische sprong voorwaarts maken.’ Het kabinet stelt de komende 5 jaar...

Paaltje is een klaagrobot voor burgers. Het is een kunstproject van medialab Setup, vertelde Siri Beerends, die ik recent ontmoette. Paaltje is een zwarte cilinder ter grootte van je onderarm met bovenop een rode knop. Dit weet ik van een foto, want ik heb Paaltje niet in actie gezien als digitale activist. Ik ken Paaltje...

De overheid heeft een ambivalente relatie met data. Er is steeds meer data, maar het wordt vaak beschouwd als een bijproduct van het ambtelijke productieproces en krijgt daardoor niet de aandacht die het nodig heeft, constateert Bert van Dijk. Je kent ze wel, de parkeerapps. Je rijdt de stad binnen en kunt op iedere parkeerplek...

De eerste uitzending van Rambam van het seizoen 2018 was hilarisch. Drie journalisten nemen het financiële leven van hun collega Yora Rienstra over. En met groot gemak. Ze openen bankrekeningen op haar naam, lenen geld, verkopen niet bestaande goederen, huren een huis en kopen champagne om het succes van hun criminele organisatie te vieren. En...

In 2018 klonken er meer negatieve reacties op digitalisering dan in de jaren ervoor. Een kritische houding tegenover deze ontwikkeling is belangrijk omdat de impact ervan op ons leven groot is. Ik noem drie voorbeelden. In het schandaal rond Cambridge Analytica was 'subliminale manipulatie' een centraal thema. Subliminale beïnvloeding is niet nieuw. Het verhaal van...

Digitaal bewuste en bekwame provincies hebben digitaal vaardige werknemers nodig. Innovatief omgaan met digitalisering en data vergt niet alleen extra kennis, maar ook een andere houding. ‘Maak niet te veel papier vies, maar ga gewoon aan de slag met innovaties.’ Wil je als provincie innovatief te werk gaan, dan is het belangrijk dat je de...

Pas geleden werd ik gebeld door Jantine, redacteur bij Kassa, een consumentenprogramma op tv. Ze vroeg wat ik ervan vond dat de overheid niet altijd een betalingsherinnering stuurt. In eerste instantie leek me dat één van de minder grote problemen in de wereld. Jantine had een aanmaning voor de waterschapsbelasting gekregen. Of ze die wilde...

Een belangrijke ambitie van de Interprovinciale Digitale Agenda (IDA) is om digitalisering in te zetten voor maatschappelijke opgaven. Geen enkel vraagstuk kan zonder digitalisering, maar het moet wel op de juiste manier worden gebruikt. De coronacrisis laat zien dat data cruciaal is. En dat is voordelig, zegt Marcel Thaens, Chief Information Officer bij de provincie...

De digitale overheid is een relatie tussen overheid en burger, geen ict-systeem. Toch is dat laatste wat veel burgers ervaren: ze hebben contact met een computer. Zo niet op De Begripvolle Ambtenaar. Daar laten ambtenaren van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) zichzelf zien. De overheid is een computer geworden. Dat is geen nieuws, de afgelopen...

Niels is wat je een actieve burger zou noemen. Als hij extra moet betalen voor het zoeken naar een woning bij zijn woningbouwvereniging, of wanneer hij moet betalen om te parkeren bij het ziekenhuis, dan laat Niels van zich horen. En hij heeft een punt. Het is een discussie waard als organisaties met een publieke...

Niets is zo ergerlijk voor een burger, maar ook voor een bedrijf, als je geen gehoor krijgt bij de overheid, als je geen aandacht krijgt voor jouw bijzondere situatie. Je wilt aandacht, begrip, heldere antwoorden, uitleg, het rechtzetten van onjuistheden... Kortom, je wilt respectvol worden behandeld. Vanaf eind 2019 plaats ik mijn observaties over Publiek...

Jan is in juni 75 geworden. ‘Wie 75 jaar of ouder is en zijn rijbewijs moet verlengen, moet aantonen dat hij gezond genoeg is,’ vertelt Jan. ‘Eind augustus kreeg ik een brief. Er was een storing geweest bij MijnOverheid en daarom had ik misschien een belangrijke notificatie gemist. En inderdaad: rijbewijs verlengen. Begin op tijd,...

In april is de Spoedwet digitale besluitvorming van kracht geworden. Deze wet maakt het mogelijk om online raadsvergaderingen te houden. Hoewel het nog te vroeg is te oordelen over de voor- en nadelen van de wet, verloopt de uitvoering voorlopig in ieder geval nog niet bepaald klakkeloos, constateert Peter Vogel. Op 7 april 2020 is...

Ooit was een aanvraagformulier een hulpmiddel om niets belangrijks te vergeten. Daarbij was er altijd wel een persoon van vlees en bloed aan wie je kon vragen of het allemaal wel klopte wat je invulde als je twijfelde. Desnoods schreef die persoon een toelichting in de kantlijn voor collega’s. Maar vandaag de dag is een...

Esther is motivational speaker. Als zelfstandige reist ze de hele wereld rond voor haar werk. Ze heeft een auto, een koophuis en kan prima voor zichzelf zorgen. Het gaat zo goed, dat ze vaker in het buitenland bivakkeert dan in Nederland. Ze verhuurt dan ook regelmatig haar huis. Als twee bewoners zich inschrijven op haar...

De wereld om ons heen verandert snel door software, AI, robots en digitale (data)platformen. Voor onze samenleving ontstaan dan al snel filosofische en ethische vragen. Wie mag welke data hebben? Hoe goed moet de robot zijn? Mag hij evenveel fouten maken als de mens of moet het beter? En zo ja, hoeveel beter dan? En...

Van 18 tot en met 20 November vindt in Rotterdam de International Design in Government Conference plaats. Experts en vertegenwoordigers van de overheid komen dan bijeen om van elkaar te leren over het verbeteren van dienstverlening aan de burgers. De organisatie is in handen van Gebruiker Centraal en deze community maakt zich al jaren sterk voor een meer gebruikersgerichte...

Big data, Internet of Things, kunstmatige intelligentie, robotica: nieuwe slimme technologie biedt gemeenten volop kansen om opgaven beter aan te pakken en publieke waarde te vergroten. Het vraagt echter ook om sociale innovatie, zodat medewerkers mee kunnen worden genomen in de veranderingen. In Digitale Transformatie doet  A&O fonds Gemeenten onderzoek naar de mogelijke impact van...

Digitalisering van dienstverlening staat bij een meerderheid van de overheidsorganisaties hoog op de agenda. Volgens 76 procent van de ambtenaren wordt er op het werk veel over dit onderwerp gesproken. Daar staat tegenover dat slechts 43 procent van de overheidsmedewerkers bekend is met de Agenda Digitale Overheid, die juist het contact met en de digitale...

Het tweede inzicht van de Massive Open Online Course (MOOC) Digitalisering doet ertoe staat online. Hierin onderzoekt Wouter Welling, beleidsmedewerker Digitale Overheid bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, wat er nodig is voor digitale inclusie. Digitale inclusie betekent dat iedereen deel moet kunnen nemen aan de samenleving, ook online. Zo’n 15 tot 20 procent van...

Gisteren is inzicht #1 van de Massive Open Online Course (MOOC) Digitalisering doet ertoe van start gegaan: over digitale identiteit. In deze MOOC verdiept Wouter Welling, beleidsmedewerker Digitale Overheid bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, zich in thema's die in de Brede Agenda Digitale Overheid (BADO) aan bod komen. Zoals digitale inclusie, de impact en...

De overheid, het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties moeten de digitale samenleving zo inrichten dat mensen en waarden meer centraal komen te staan. Dan kan er een digitale samenleving ontstaan waarin niemand wordt uitgesloten. Dat stelt het Rathenau Instituut in het rapport Doelgericht digitaliseren. Nederland is zich bewuster geworden van de impact van digitalisering op de samenleving,...

Wanneer je een Nederlander vraagt iets te vertellen over zijn of haar identiteit, zijn er vrij weinig mensen die zullen beginnen over de gegevens die ergens in databases staan. Mensen beginnen over hun cultuur, hun liefdes, hun hobby’s en waar ze vandaan komen. Gek genoeg is je digitale identiteit in het maatschappelijk verkeer misschien wel...

De huidige technologiegolf met big data, het internet of things, kunstmatige intelligentie en robotisering betekent een transformatie van jewelste. Op alle vlakken ondergaat de bestaande maatschappelijke en economische orde veranderingen. Niet voor niks heeft het World Economic Forum, het informeel platform van leiders uit de politiek, het bedrijfsleven en de wetenschap, in 2016 een nieuwe...

Het risico van silodenken is groot, constateert Annet Aris, docent digitale strategie aan Insead, in het FD. Deze constatering doet zij omdat ze in het nieuwe kabinet tien bewindslieden telt waar digitalisering en digitale initiatieven zijn belegd. Ze mist regie bij het thema digitale overheid en informatiesamenleving. Immers alle bewindspersonen hebben in hun 'silo', hun...

Iedereen die het serieus meent met de digitale overheid en de generieke digitale infrastructuur heeft, (partijgenoot of niet) bladzijde 49 van het verkiezingsprogramma van Angela Merkel gelezen. Daarin staat pontificaal dat digitalisering, ook van de overheid, Chefsache is en dat er in het bureau van de kanselier een regisserende interbestuurlijke functionaris moet zijn. Daar kijkt...

Het nieuwe kabinet komt voor de uitdaging te staan de transitie naar de datasamenleving vorm te geven. Die datasamenleving krijgt in rap tempo gestalte doordat nieuwe digitale technologie de wereld verovert. Het draait hierbij om technologie zoals het internet of things, big data, kunstmatige intelligentie en robotica. De opkomst van de datasamenleving is al in...

Het nieuwe kabinet moet een vliegende start kunnen maken nopens de digitalisering: de verdere ontwikkeling van de digitale overheid, het bevorderen van de kansen voor de digitale economie en de cyberveiligheid op een hoger niveau brengen. En om vergissingen te voorkomen: dat kan alleen in samenhang met elkaar. Ik wil opnieuw benadrukken dat plannen en...

Het staat als een paal boven water: de overheid moet nu eindelijk alles op alles zetten om digitaal eenvoudig toegankelijk te worden. De kansen om nieuwe technologieën toe te passen, die een fundamentele verbetering van die toegankelijkheid mogelijk maken in vergelijking met de huidige situatie, liggen voor het oprapen. Maar dan moeten we binnen de...

Stel dat je een gemeentelijke organisatie van de grond af mocht opbouwen. Hoe zou die er dan uitzien? Dat is de +1-gemeente. Een organisatie die past bij deze tijd en is voorbereid op de toekomst, met een klantgedreven dienstverlening en efficiënte bedrijfsvoering die optimaal gebruikmaken van digitale mogelijkheden. Waar de menselijke maat leidend is. Een...

Risicogericht en effectief werken: wie kan daar iets tegen hebben? Eelke Renkema van de Douane in ieder geval niet, maar hij ziet regelmatig dat er in de praktijk van de mooie doelstellingen niet zoveel terecht komt. Digitalisering en automatisering, die zijn bedoeld om de efficiency te bevorderen, veroorzaken in de praktijk juist stroperigheid. Zijn oplossing:...

Binnen de Belastingdienst is er enthousiasme én bezorgdheid over de grote automatiseringsslag die de dienst aan het maken is. Zo is er vrees dat de uitgebreide toepassing van ict een bedreiging vormt voor het ambtelijk vakmanschap. Ten onrechte, vindt belastinginspecteur Adri Sprokholt: ‘Automatisering kan juist bijdragen aan het werken met je Fingerspitzengefühl. Dat heb je...

Inspiratie en debat over datagedreven sturen Bij datagedreven sturen horen fundamentele vragen over de positie en de rol van de overheid. Hoe ziet die rol eruit, hoe vul je die in en welke afwegingen kun en moet je daarin maken? Het programma Digitale Agenda 2020 van VNG/KING verkende het speelveld van datagedreven sturing door gemeenten...

Als Digicommissaris richt ik mij op de verdere ontwikkeling van de digitale overheid. Het onderwerp iBewust gedrag binnen de overheid is daarvoor natuurlijk van groot belang. In deze column wil ik het thema graag in een breder perspectief plaatsen. Want iBewust gedrag gaat om meer dan alleen iBewustzijn bij ambtenaren; het is onderdeel van een...

Overheidsdienstverlening wordt steeds beter gewaardeerd. In 2015 geeft men deze het rapportcijfer 7,0. In 2009 was dit nog een 6,6. Dit blijkt uit onderzoek van I&O Research in opdracht van de ministeries van Binnenlandse Zaken en Economische Zaken. Het onderzoek De kwaliteit van de overheidsdienstverlening 2015 is uitgevoerd in het kader van het overheidsbrede programma...

In Nederland zijn we voorzichtig bezig de eerste stappen op Blockchain-gebied te zetten. Veel organisaties hebben aandacht voor het onderwerp en dat is een goed begin. Om de kracht van de Blockchain echt te ontketenen, hebben we echter lef nodig. Als we lef tonen, kan de Blockchain ons helpen om de digitale overheid naar een...

Na de doorbraak van het internet aan het begin van dit decennium en de stormachtige groei van het social web niet vlak daarna, bevinden we ons weer in een nieuw tijdvak met ongekende mogelijkheden. Big data, het internet der dingen, zelflerende machines, robots, technieken voor additieve vervaardiging (zoals 3D-printen), digitale platforms in de deeleconomie, noem...