Actief burgerschap

Politici hebben verschillende afweermechanismen waardoor (soms zeer belangrijke) informatie uit de samenleving hen niet bereikt. Waarom handelen politici en ook ambtenaren zo? En hoe kunnen we ervoor zorgen dat belangrijke informatie de politiek wel bereikt? In een reeks artikelen gaan Peter van Hoesel, Rob van Engelenburg en Hans Stol op zoek naar antwoorden op die...

Veel burgers willen meer zeggenschap over hun directe leefomgeving. En overheden zoeken naar manieren om burgers meer direct te betrekken bij beleidsbeslissingen. Eén van die manieren is het burgerforum, ook wel burgerberaad genoemd. De roep om burgerfora vaker in te zetten neemt toe. Maar wat is een burgerforum en waar moet je op letten als...

Op woensdag 7 juli jl. heeft Rob van Engelenburg het jaarrapport 2020-2021 van de Alliantie Burgers Voorschoten (ABV) overhandigd aan Joyce Sylvester, de substituut Nationale Ombudsman. Het rapport beschrijft de activiteiten van ABV in de periode van mei 2020 tot en met juni 2021. Na het fotomoment spraken Van Engelenburg en Sylvester uitgebreid over de...

Als de toeslagenaffaire een structurele weeffout blootlegt in de overheid, welke ontwikkelingen liggen dan hieraan ten grondslag? Jos Maessen laat zien welke invloed New Public Management, digitalisering, digitale vaardigheid en zelfredzaamheid hebben gehad en doet suggesties ter verbetering van ons openbaar bestuur. De toeslagenaffaire van de Belastingdienst is geen affaire maar een groot probleem. Voor...

Het vertrouwen in de overheid kalft al decennialang af, schrijven Sander van Reedt Dortland en Cies de Theije in De overheid als veelkoppige leeuw, hier besproken door Robbert Coops. Voor dat probleem zijn geen eenvoudige oplossingen te vinden, maar onorthodoxe manieren van samenwerking kunnen een eerste stap vormen. ‘Veel overheden laten zich kenmerken door een...

Bergen van dossiers, stromen van cijfers en een plaats op de kaart genaamd Geweldsmonopolie: je vindt het in de Imaginaire atlas van de lokale democratie, hier besproken door Robbert Coops. De atlas inspireert tot nadenken over de rol en positie van inwoners, bestuurders en ambtenaren. Democratie in actie, een samenwerkingsverband van het Ministerie van Binnenlandse...

Op veel plekken, in veel gemeenten, zien we de laatste jaren burgerinitiatieven ontstaan, variërend van keukentafelgesprekken, via taallessen voor nieuwkomers, tot energiecoöperaties. In samenwerking met de website Coronapapers.nl laat de Vereniging voor Bestuurskunde (VB) auteurs van deze papers aan het woord. In de “VB Corona Colleges” (VB-CC) vertellen zij in korte digitale bijdragen over hun analyses,...

De burger wordt veelal als schuldige aangewezen voor het feit dat we het coronavirus nog steeds niet onder controle hebben. In het debat over corona worden burgers door wetenschappers weggezet als leeghoofden, constateert Hans Siepel. 'We leven in een intellectueel apartheidsregime'. De coronabestuurders worstelen met het maatregelenpakket. De gereedschapskist is nagenoeg leeg, de vaccintoevoer stokt...

In de afgelopen vijf jaar heeft in binnen- en buitenland een roep geklonken om democratische vernieuwing. Initiatieven van onderop willen dit voor elkaar krijgen, maar het politieke establishment kent een gebrek aan wil of urgentie, constateert Rien Fraanje. ‘Politieke machthebbers zijn sceptisch over nut en noodzaak van democratische vernieuwing, maar die gaat wel onverminderd door.’...

In tijden van crisis moeten burgers beschermd worden en luisteren naar wat ze verteld wordt. Dat is volgens Dynes, pionier in rampenonderzoek voor het Disaster Research Center, de traditionele opvatting van crisismanagement, die bij veel overheden lange tijd gemeengoed was. De coronacrisis laat echter zien dat veel burgers juist willen helpen. Sterker nog: participatie van...

Bij veel maatschappelijke opgaven is het al een kunst te kunnen vaststellen dat we het over hetzelfde hebben. Laat staan dat we het eens zijn over de aanpak. Wat is nou precies de uitdaging van de klimaatverandering? En wat is eigenlijk een gezond leven? En als we het eens zijn dat iets belangrijk is om...

Nederland doet het goed als het om burgervertrouwen gaat. Maar dat is voor de overheid geen reden om op haar lauweren te rusten. Er zijn verbeteringen mogelijk, bijvoorbeeld in de responsiviteit van de overheid en de kwaliteit van het onderwijs, de gezondheidszorg en het juridische systeem. Dat blijkt uit Government at a Glance, een jaarlijkse...

Met het toenemende gebruik van sociale media en het bevorderen van burgerparticipatie is het belangrijk om als gemeente inzichtelijk te krijgen welk deel van de bevolking precies bereikt wordt. Het blijkt dat er variatie is in wie er wordt bereikt, en welke onderwerpen mensen meer of minder aangaan, concluderen onderzoekers van Het Zijlstra Center in...

Zesentwintig wetten en honderden regelingen maken in 2021 plaats voor de Omgevingswet. En die ene wet gaat uit van het principe ‘ja, mits’. Dat nieuwe uitgangspunt levert misschien nog wel meer winst op dan het opruimen van de oude bureaucratische wirwar van wetten en regelingen, want het daagt gemeenten uit om in eerste instantie mee...

Dat er een energietransitie komt, dat is een gegeven. Wat dit concreet behelst, daarover verschillen de meningen, maar de contouren worden steeds duidelijker. Waar nog belangrijke keuzes gemaakt moeten worden, is hoe we het gaan doen en wie er allemaal op welke wijze gaan meeprofiteren. De grootste kans van slagen hebben we in de gebouwde...

De overheid wil graag burgers die hun eigen boontjes doppen, zichzelf redden in het dagelijks leven én anderen daarin bijstaan, zodat die het ook kunnen. Maar dat streven naar autonomie van de ander is paradoxaal. Want de overheid grijpt daarvoor soms stevig in de autonomie van die ander en zichzelf in. De TV-serie Black Mirror...

Het organiserend vermogen van burgers is bij tal van ingewikkelde maatschappelijke vraagstukken onmisbaar om tot oplossingen te komen. Overheden denken daarom steeds vaker na over hoe zij initiatieven kunnen mobiliseren, aanzwengelen, faciliteren en verrijken. Ze werken aan nieuwe vormen van uitnodigend bestuur. Dat stelt bijzonder hoogleraar bestuurskunde Arwin van Buuren in het essay Uitnodigend besturen....

Hoe betrekken we de burger straks bij de Omgevings­wet? Gemeenten werken al hard aan de cultuur­omslag die daarvoor nodig is. Met het traject Omgeving ontmoet Omgevingswet van het programma DuurzaamDoor wil de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) ook de maatschappelijke initiatieven aanzetten tot reflectie. Wat kunnen zij doen om de samenwerking te laten slagen? Voor...

Bewoners die het beheer van een sporthal, het schoonmaken van een marktplein schoonmaken of de herinrichting van een straat overnemen van hun gemeente. Het kan allemaal met het recht om de overheid uit te dagen, oftewel het Right to Challenge. Het instrument lijkt logisch te passen in de hedendaagse participatiesamenleving. Tegelijkertijd is het recht om...

Dit is het tweede van een serie van zes artikelen, waarin enkele overwegingen worden beschreven bij de inrichting van burgerparticipatie in een gemeente, met de gemeente als initiatiefnemer. Doel is een checklist te bieden voor de oordeelsvorming over het doel en de procesinrichting en over de te gebruiken instrumenten bij burgerparticipatie. Overigens wordt inmiddels ook...

In het Markdal in Noord-Brabant hebben bewoners en ondernemers het heft in eigen hand genomen. Verenigd in de Vereniging Markdal duurzaam en vitaal voeren ze zelf de regie bij de ontwikkeling van het gebied. De provincie Noord-Brabant, de gemeenten Breda en Alphen- Chaam en het waterschap Brabantse Delta ondersteunen hen daarbij en zijn bestuurlijk verantwoordelijk....

De koppen boven dit artikel hebben betrekking op één van de vragen die centraal staan in mijn promotieonderzoek. Het blijkt dat vertrouwen van mensen in elkaar het gevoel van zelfredzaamheid bevordert voor, tijdens en na noodsituaties. Hoe meer mensen vertrouwen op anderen in hun sociale omgeving, en vaak ook op overheden, hoe zelfredzamer zij (denken...

De Amerikaanse psycholoog Maslow zei het al: veiligheid is een menselijke basisbehoefte. Na onderdak, lucht, water, voedsel en seks willen we onszelf veilig weten. In de moderne Westerse wereld doen we dat met structuren en regels. Op die manier sluiten we risico’s uit en wanen we ons veilig(er). Maar het beperkt ons ook in onze...

‘Kinderen hebben geen idee waar het over gaat, en docenten hebben geen idee hoe ze er les in moeten geven of een goed gesprek over kunnen voeren.' [1] Dit zijn de woorden van hoogleraar pedagogiek Micha de Winter, die al jarenlang pleit voor opleiding en opvoeding in ‘democratisch burgerschap’. Praten over de aard van democratie,...

Burgerparticipatie, participatiesamenleving of participatieve democratie staan bij veel Nederlandse gemeenten hoog op de politieke agenda. Maar hoe zit dat in het buitenland? Vinitha Siebers doet onderzoek in Roskilde, Denemarken. Bij complexe maatschappelijke vraagstukken grijpen veel overheidsinstellingen naar het instrument burgerparticipatie. Er is een beweging zichtbaar waarin overheden burgers een grotere rol geven (bijvoorbeeld bij bezuinigingen...

In de gemeente Leeuwarden worden continue initiatieven genomen op het terrein van groen en stadslandbouw, sociale en sportieve activiteiten, zorg, cultuur, veiligheid, verfraaiing leefomgeving, recreatie. In het kader van Culturele Hoofdstad van Europa 2018 zijn daar nog ruim 700 culturele initiatieven bijgekomen. Hoe draagt de gemeentelijke organisatie bij aan hun succes? Verkiezing Beste Overheidsorganisatie Vanaf...

Dat de democratie aan vernieuwing toe is, is een open deur. Maar de vraag is op welke wijze? Is het zo dat de oude politieke partijen hebben gefaald? Dat ze geen antwoord meer hebben op de vragen van vandaag? En is het kiezen van nieuwe gezichten en nieuwe partijen in dat geval een oplossing? Of...

Onderzoeker van het Zijlstra Center Vinitha Siebers heeft de gemeenten Zeist en IJsselstein een jaar lang gevolgd om te zien hoe zij ‘participatie’ vorm geven in hun dagelijkse praktijk (lees ook Participatie en democratie in gemeenten). Welke werkwijzen ontwikkelen ze en welke invulling geven ze aan hun rol in de participatiesamenleving? Over Zeist maakte ze...

Burgerparticipatie, participatiesamenleving of participatieve democratie staan bij veel gemeenten hoog op de politieke agenda. Raad, college en ambtelijke organisatie zetten zich in om burgers een rol te geven in het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken (bijvoorbeeld bezuinigingen, veiligheidsissues en zorg) (Horlick-Jones, Rowe & Walls, 2007). Burgerparticipatie kan tevens de sociale cohesie, steun van burgers, veiligheid en...

Inspiratie en debat over datagedreven sturen Bij datagedreven sturen horen fundamentele vragen over de positie en de rol van de overheid. Hoe ziet die rol eruit, hoe vul je die in en welke afwegingen kun en moet je daarin maken? Het programma Digitale Agenda 2020 van VNG/KING verkende het speelveld van datagedreven sturing door gemeenten...

Het gezag van de overheid en de legitimiteit van het overheidshandelen staan meer dan ooit ter discussie. Aan wetten en regels houden: oh, ja, jôh? Voor welke mondige burger is dat vanzelfsprekend? En wat betekent dat: ieder voor zich en God voor ons allen? Wanneer wordt het gezag van de overheid wel geaccepteerd? Wat hebben...

De gemeente Den Haag zet moeders in tegen radicalisering. In het project Oumnia Works leren moeders in de Haagse Schilderswijk hoe ze radicalisering van hun kinderen op tijd kunnen herkennen en hoe dan te handelen. De aanpak is een succes: het project komt na de zomer ook voor andere gemeenten beschikbaar. Het doel van Oumnia Works is...

Participatie voor gevorderden, zo kenschetst projectleider Ines Balkema ‘haar’ onderwerp Right to Challenge. Balkema is adviseur Inspraak en Participatie bij de gemeente Rotterdam. Rotterdammers die denken lokale voorzieningen en gemeentelijke taken efficiënter en beter te kunnen organiseren, kunnen de gemeente uitdagen. Daarbij is het belangrijk dat de buurt of wijk er beter van wordt. Balkema:...

'There is no such a thing as a society.’ Margaret Thatcher werd verguisd voor deze uitspraak maar voor de duiding van de maatschappij van vandaag de dag is hij treffend. Het begrip maatschappij verwijst naar iets dat statisch en massief is. Terwijl mensen zich bewegen in voor hen specifieke netwerken en zich verbinden aan datgene...

Als de overheid minder wil gaan doen en anderen in positie wil brengen om publieke waarde te realiseren, voldoen klassieke beleidsinstrumenten niet. Hoe ontlok en benut je maatschappelijke energie? Gamification biedt kansen voor tal van vraagstukken in het openbaar bestuur. ‘Papier hier!’ We kennen allemaal Hollebolle Gijs, een figuur uit een eeuwenoud kinderversje. Interessant is...

Wat fijn, even onder elkaar. We doen het best aardig, toch, jij en ik en de buurman? We gooien geen blikjes op straat. We betalen belasting. We doen vergeten fietslampjes uit in de fietsenstalling. We zitten in de MR van school, helpen bij de scouting en we doen mee aan de schoonmaakactie in onze buurt....

Burgers moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Gij zult participeren, meedoen en meewerken! Het is een mantra dat klinkt in allerlei beleidsdomeinen en zo ook als het gaat om veiligheid. De bestrijding van criminaliteit en overlast ligt niet enkel op het bordje van wijkagenten en particuliere beveiligers. Nee, buurtbewoners en andere vrijwillige actievelingen horen hier eveneens hun...