Democratie

Er wordt wel gezegd dat rechters niet op de stoel van politici moeten gaan zitten. Dat is terecht, maar neemt niet weg dat politici baat kunnen hebben bij aanwijzingen vanuit de rechterlijke macht. Bijvoorbeeld in de vorm van een richtinggevende aanwijzing, waarmee de overheid verplicht iets moet doen. Burgers die een proces hebben aangespannen zullen...

Onlangs schreef ik op haar verzoek een open brief aan de Staatscommissie rechtsstaat. De recent ingestelde Staatscommissie rechtsstaat doet iets wat tamelijk origineel is: zij heeft een aantal mensen uitgenodigd om deze zomer vanuit hun deskundigheid een (open) brief aan haar te schrijven. Op zo’n verzoek zou je verbaasd of zelfs negatief kunnen reageren: de...

Wie de top wil bereiken (van wat dan ook), moet daar meestal hard voor werken. Maar wie de aandacht niet op zich weet te vestigen, bereikt nooit de top. Aandacht wordt vooral gegenereerd in de media, waaronder tegenwoordig ook de sociale media. Wie via de media de aandacht weet te trekken, is een winnaar. Wie...

Mark Bovens (hoogleraar bestuurskunde Universiteit Utrecht) en Anchrit Wille (hoogleraar transities in de Publieke sector, Universiteit Leiden) schreven in 2011 het boek Diplomademocratie (2011). Hun publicatie laat zien dat politiek Den Haag steeds meer gedomineerd wordt door hoger opgeleiden. Myrthe Stijns, projectmanager platform O, sprak met hen over de implicaties van de diplomademocratie en hoe...

Nu veel gemeenten een coalitieakkoord hebben gesloten, is er werk aan de winkel voor het lokaal bestuur. Rob van Engelenburg en Peter van Hoesel hebben verschillende akkoorden onder de loep genomen en zien door het land veel overeenkomstige doelen voor de komende regeerperiode. Rest nog wel de vraag: wat is er nodig om die doelen...

Zo vlak voor de zomer zijn de coalities in gemeenten weer gevormd. De democratie is wederom de winnaar. Dit in tegenstelling tot veel andere plekken op onze wereld. Maar ook onze politiek van logica en rationaliteit staat altijd onder druk (Hamilton). Er is altijd een risico van een uitbraak van het irrationele. Op heel veel...

Ligt de oplossing voor de grote maatschappelijke problemen in Nederland in het opzetten van burgerberaden? In Nu is het aan ons betoogt Eva Rovers dat burgers cruciaal zijn voor het oplossen van de grote problemen van deze tijd. Robbert Coops bespreekt het werk op platform O.   De aangekondigde stikstofmaatregelen van het kabinet leverden ogenblikkelijk een...

Beeld: Wooden Earth Al jarenlang zoeken denkers naar manieren om de democratie in Nederland te versterken, waarbij recent regionale samenwerking veel aandacht krijgt. Douwe Jan Elzinga geeft in het rapport Naar nieuwe vormen van bestuur een aantal waardevolle aanbevelingen, vindt Lex Cachet, maar of de oplossingen de structurele weeffouten verhelpen, is ten zeerste de vraag....

De Alliantie Burgers Voorschoten (ABV) heeft zich gewaagd aan een bestuurs-effectrapportage (BER) van de raadsperiode 2018-2022, waarin wordt nagegaan wat het gemeentebestuur in die periode tot stand heeft weten te brengen. Daarbij is de alliantie uitgegaan van objectief vast te stellen feiten: aan de ene kant de streefdoelen van de gemeente vertaald in beloften aan...

Veel burgers willen meer zeggenschap over hun directe leefomgeving. En overheden zoeken naar manieren om burgers meer direct te betrekken bij beleidsbeslissingen. Eén van die manieren is het burgerforum, ook wel burgerberaad genoemd. De roep om burgerfora vaker in te zetten neemt toe. Maar wat is een burgerforum en waar moet je op letten als...

In maart 2022 komen de gemeenteraadsverkiezingen er weer aan. Tijd voor burgers om keuzes te maken. Maar op basis van wat en welke ervaringen? De overheid gaat in het algemeen niet serieus om met evaluaties en er wordt in elk geval weinig van geleerd. Systematisch nagaan wat beloofd en bereikt is in de voorgaande collegeperiode...

We spreken veel over radicaal- en extreemrechts in Nederland, maar zelden met. Nikki Sterkenburg deed dat wel en schreef er Maar dat mag je niet zeggen. De nieuwe generatie radicaal- en extreemrechts in Nederland over. Lex Cachet las het werk vanwege de inhoud met frisse tegenzin, maar prijst het onderzoek en de stijl van Sterkenburg....

Zowel de electorale als de niet-electorale pijler van de democratische rechtsstaat is van levensbelang, maar beide vertonen gebreken en de verhouding tussen de twee is niet in balans. Dat schrijft Ruud Koole in Twee pijlers; het wankele evenwicht in de democratische rechtsstaat, hier besproken door Robbert Coops. Politicoloog Ruud Koole, PvdA-lid van de Eerste Kamer,...

Wie vandaag de dag kijkt naar de politiek in het algemeen en de kabinetsformatie in het bijzonder zou het niet denken. Maar politiek gaat over besturen. Politiek gaat over de publieke zaak en het algemeen belang. Politiek gaat over compromissen en consensus. En politiek gaat over de verdeling van macht en middelen. Kort en bondig...

We horen er veel over, maar het lukt de overheid vaak niet om burgerparticipatie te respecteren en stimuleren, constateert Robbert Coops. De verhuizing van tweehonderd ambtenaren van het ministerie van Algemene Zaken naar het Catshuisterrein lijkt daar een treffend voorbeeld van te worden. De mantra’s van het (nieuwe) kabinet hebben vooral te maken met transparantie,...

Het vertrouwen in de overheid kalft al decennialang af, schrijven Sander van Reedt Dortland en Cies de Theije in De overheid als veelkoppige leeuw, hier besproken door Robbert Coops. Voor dat probleem zijn geen eenvoudige oplossingen te vinden, maar onorthodoxe manieren van samenwerking kunnen een eerste stap vormen. ‘Veel overheden laten zich kenmerken door een...

Hoe moet ons land nu en in de toekomst bestuurd worden, onder welke voorwaarden en tegen welke prijs? Die vraag staat centraal in het nieuwe boek van Wim Voermans, hier besproken door Robbert Coops. Voermans is er niet gerust op dat het democratische gehalte van ons bestuur op peil blijft. Hoogleraar bestuursrecht Wim Voermans is...

Hoe heeft de Toeslagenaffaire kunnen gebeuren en welke partijen hebben er een rol in gespeeld? Lex Cachet bespreekt Zo hadden we het niet bedoeld, geschreven door Jesse Frederik. Frederik schetst overtuigend een uiterst complex netwerk van schuldigen en slachtoffers. We wisten het. Natuurlijk wisten we het. Dat de kinderopvangtoeslagaffaire zo dramatisch was dat je kunt...

Hans Wiegel speelde een grote rol in een tijd van vergaande maatschappelijke en politieke veranderingen. Die rol onderschatten we nog weleens, stelt Lex Cachet. Cachet bespreekt op platform O de biografie van Hans Wiegel, geschreven door Pieter Sijpersma. Dat Mark Rutte in het voorjaar van 2021 al tien jaar minister-president is, heeft hij aan velen...

De gemeente Amsterdam vult het participatieproces in via co-creatie, maar in de praktijk is werkelijke burgerparticipatie maar schijn, zegt Jan Schrijver. In deel 1 schetste Schrijver de problemen in de Amsterdamse bestuurscultuur aangaande participatie en beschrijft hij het beoordelingskader om burgerparticipatie onder de loep te nemen. Vandaag in het tweede deel bespreekt Schrijver enkele praktijkvoorbeelden...

Nu de verkiezingen voor de Tweede Kamer in aantocht zijn wenden politici zich weer actief tot de burger. Na de verkiezingen trekken zij zich echter snel terug in bestuurlijke achterkamers, stellen Peter van Hoesel en Rob van Engelenburg. Voldoet het huidige democratische systeem nog wel, in een samenleving waarin burgers en overheid in min of...

We voeren maar moeizaam het debat over nationale identiteit, maar dat is onverstandig, vindt Will Tiemeijer. Omdat de sociale cohesie onder druk staat en het aantal migranten toeneemt moeten we simpelweg in gesprek over nationale identiteit. Aan de overheid de taak om dit debat te faciliteren en zo nodig zelfs actief aan te jagen.  ...

In de afgelopen vijf jaar heeft in binnen- en buitenland een roep geklonken om democratische vernieuwing. Initiatieven van onderop willen dit voor elkaar krijgen, maar het politieke establishment kent een gebrek aan wil of urgentie, constateert Rien Fraanje. ‘Politieke machthebbers zijn sceptisch over nut en noodzaak van democratische vernieuwing, maar die gaat wel onverminderd door.’...

De reacties op de huidige maatschappelijke onrust zijn veelal primair en weinig constructief, constateert Peter Verheij. Van bestuurders mag echter meer verwacht worden. De maatschappelijke onrust moet niet genegeerd, maar geanalyseerd en besproken worden. Bij iedere crisis is de kans aanwezig dat er maatschappelijke onrust ontstaat. Soms is de onrust de crisis zelf, soms volgt...

De Black Box Democratie, geschreven door Dilara Bilgiç, is een boek dat aanzet tot denken over het functioneren van het bestaande stelsel, maar schiet uiteindelijk toch tekort, betoogt Dave van Ooijen. In het huidig politieke systeem profileren politici zich vaak ten koste van andere politici om op te vallen. Niet het argumenteren, maar het debatteren...

Niet alles digitaliseert. Wie gaat stemmen komt bij drie mensen op een rij. De eerste controleert je identiteitsbewijs, de volgende neemt je oproep in en weet dat je stemgerechtigd bent en de laatste geeft je een stembiljet. Als je dat biljet in de stembus gooit, ben je geïdentificeerd maar is je stem niet tot jou...

Wereldwijd staat de rechtsstaat onder druk. Zij is meer dan alleen de rechtspraak; ook bescherming van politieke minderheden, draagvlak in de samenleving en rechtsgevoel zijn van groot belang, aldus Hans Wilmink in het essay Voorbij boos en achteloos. Rechtsstatelijk besef als kompas voor overheid en burger, hier besproken door Lex Cachet. Dat de rechtsstaat onder...

Ook in de huidige crisistijd is het van groot belang onze rechtsstatelijke cultuur in ere te houden. Tussen overheid en burgers is wederzijds vertrouwen en de beperking van onze vrijheden vindt plaats op basis van rechtsstatelijke spelregels, maar dat is allemaal geen vanzelfsprekendheid.   Het adviesrapport Een sterkere rechtsstaat. Verbinden en beschermen in een pluriforme...

De sterke, daadkrachtige overheid lijkt ons wel te bevallen in deze tijden, maar er klinken ook geluiden dat de crisismaatregelen op termijn onze democratie en vrijheid kunnen bedreigen. In Nederland zal dat zo’n vaart niet lopen, maar ook wij zijn kwetsbaar op het wereldwijde podium van leven en dood. Ook na de crisis dienen we...

Wereldwijd zijn er toenemende protesten, van Hong Kong tot Parijs. De publieke arena is ook in Nederland revolutionair veranderd, maar politici en bestuurders spelen hier niet voldoende op in. Zij moeten meer publiek leiderschap gaan vertonen. De publieke arena, het publieke debat en de publieke opinie zijn dankzij de nieuwe ict en internettechnologie revolutionair veranderd....

De democratie staat wereldwijd voor grote uitdagingen en kan zich in verschillende richtingen ontwikkelen. Versterken we de parlementaire democratie of willen we juist richting presidentialisering? Van groot belang is in ieder geval dat de burger meer invloed krijgt en dat de democratie gemoderniseerd wordt, aldus de Franse historicus en filosoof Pierre Rosanvallon. Dave van Ooijen...

Wereldwijd aanschouwen we momenteel een bizarre film, waarbij het volk zich steeds meer afzet tegen de gevestigde orde. Libanon, Chili, Hongkong, Barcelona en Londen zijn sprekende voorbeelden. Ook in Nederland zien we het cement van onze parlementaire democratie (de middenklasse) in snel tempo afbrokkelen en dat veroorzaakt veel onrust en spanning binnen de samenleving. Studenten...

Nog steeds loopt het juridisch proces over de uitspraken van Geert Wilders over meer of minder Marokkanen. Het wordt als een zoveelste, juridische testcase beschouwd, want gaat het hier nu om discriminerende of politieke uitspraken en in hoeverre staan deze op gespannen voet met de vrijheid van meningsuiting? Het lijkt een actueel, principieel en beladen...

Hoe krachtig is onze samenleving, onze rechtsstaat eigenlijk? Volgens Hans Wilmink ligt hij onder vuur, maar kan hij wel een stootje hebben. 'De rechtsstaat heeft weliswaar niet direct overal een antwoord op, maar kan als schokdemper dienen, evenwicht bevorderen en  spanningen en moeilijkheden in begaanbare banen leiden.' We worden deze dagen allemaal in beslag genomen...

Het Sociaal Cultureel Planbureau kwam tot de – niet geheel opmerkelijke – conclusie dat de Nederlandse identiteit voor een belangrijk deel wordt bepaald door het gemeenschappelijk gevoel van en het streven naar vrijheid. Die vrijheid wordt volgens het SCP-onderzoek echter bedreigd door het rechtse populisme, linkse activisme en de islam. Diezelfde lijn volgt docent/onderzoeker Rob...

Jaloersmakend helder en nuchter zijn de analyses van Herman Tjeenk Willink in Groter denken, kleiner doen om wat minder nonchalant om te gaan met onze democratische rechtsorde. Versterking daarvan is hard nodig om een open samenleving te blijven en gezamenlijk grote problemen aan te pakken. Er mag zeker niet weggekeken worden van ongemakkelijke feiten, zoals...

Het kabinet gaat haast maken met de vernieuwing van de democratie. Het doel: ervoor zorgen dat meer inwoners zich herkennen in wat er in Den Haag gebeurt. In de Volkskrant van vandaag legt minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties uit wat de plannen van het kabinet zijn. De meest in het oog lopende daarvan...

Jongeren zijn niet altijd even betrokken bij de politiek. Uit onderzoek van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) blijkt dat die betrokkenheid vergroot kan worden door de kiesgerechtigde leeftijd te verlagen. Daarom adviseert de ROB de kiesgerechtigde leeftijd uit de Grondwet te schrappen en de Kieswet aan te passen, zodat experimenten met verlaging van...

Het zou zo maar kunnen dat aan het einde van dit jaar indringende en politiek gevoelige vragen worden gesteld in de gemeenteraad of vergadering van Provinciale Staten over hoe de uiterst ambitieuze Haagse ambities uit het Klimaatakkoord - denk aan het plaatsen van zonne- of windparken - zich verhouden tot de gemeentelijke of provinciale democratie....

Bij de verkiezingen voor het Europees Parlement worden Europeanen geacht een beargumenteerde keuze te maken tussen de verschillende politieke partijen. Politici die een rol als Europarlementariër op zich nemen, leggen in een ideale wereld publieke verantwoording af over hun werk. Maar in de praktijk zijn zij hier nauwelijks toe in staat, concluderen Chris Aalberts en...

De politiek moet bij de grote digitale platforms openheid afdwingen over hoe nieuws en berichtgeving wordt beïnvloed. Dat is één van de aanbevelingen van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) in zijn advies Zoeken naar waarheid dat gisteren aan minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is aangeboden. De minister vroeg de ROB vorig...

In de media ontstaat vaak het beeld dat kiezers maar matig geïnteresseerd zijn in de provinciale politiek: zij weten niet goed op wie en waarover zij stemmen. Op 20 maart jongstleden vonden de Provinciale Statenverkiezingen plaats. Wat stond daar nu eigenlijk op het spel? Een analyse van de verkiezingsprogramma’s biedt uitkomst: wat is de rol...

Van de Nederlanders is 78 procent tevreden over het functioneren van de democratie in ons land. Een kleiner deel (57 procent) heeft vertrouwen in regering en parlement. Er zijn grote verschillen in waardering tussen groepen inwoners. Vooral lager opgeleiden hebben minder vertrouwen in de landelijke politiek dan hoger opgeleiden. Een en ander staat in de Staat...

Allegoria del Buono e Cattivo Governo. Midden 14e eeuw. Siena is een rijke stad in het hart van Toscane, Italië. In opdracht van het College van Bestuur van Siena beschildert Ambrogio Lorenzetti drie wanden van het stadhuis, het Palazzo Pubblico, met fresco’s die de gevolgen van goed en slecht bestuur weergeven. Zijn werk is uniek, tot...

Het is november 2018 als Metro-journalist Visser op Twitter het volgende beweert: 'Ken je iemand uit Etten-Leur? Ben je weleens in Etten-Leur geweest? Ken je iemand die in Etten-Leur is geweest? Drie keer nee? Exact, Etten-Leur bestaat niet. Is je antwoord ‘ja’ op één of meer vragen? Dat is precies wat iemand zou antwoorden die onderdeel is van...

Het denken van Vladimir Poetin en de geschiedenis van Rusland verklaart veel van wat we de laatste decennia in Europa en Amerika zien. In De weg naar onvrijheid onderzoekt Timothy Snyder de bedreigingen van Rusland voor de westerse manier van leven sinds de komst van Poetin en analyseert hij de oorzaken hiervan. Een pleidooi voor...

Wat zijn de uitdagingen van deze tijd? Hoe beschermen we onszelf tegen ecologische rampen, een nucleaire oorlog en technologische bedreigingen? Hoe weren we ons tegen de epidemie van irrelevante informatie en fake news die ons overspoelt? Waarom verkeren liberale democratieën in een crisis? In zijn nieuwste prikkelende boek 21 lessen voor de 21e eeuw  geeft Yuval Noah...

Wij hebben in Nederland één Staten-Generaal, maar zo algemeen als die naam suggereert, zijn ze niet. Wij hebben vooral twee Kamers: een Eerste en een Tweede. Veel gezamenlijkheid tussen die twee instituten is er niet. De nood moet wel erg hoog zijn gestegen voordat de Staten-Generaal in verenigde vergadering bijeen moeten komen: in geval van...

Kunnen we de wereld effectief veranderen? Iedereen komt voor die vraag te staan. Een uitdaging is het uitwonen van de planeet: hoe krijg je het tempo uit de neergang? Nog zo’n uitdaging: kunnen we elkaar een zinvol bestaan bieden, nu de technologische revolutie de arbeid overbodiger maakt? Wat is nodig voor die effectiviteit? We houden...

Voor sommige gemeenten is burgerparticipatie nog een onwennig concept. Wij willen naar voren brengen dat ze burgerparticipatie zouden kunnen omarmen als een koninklijke weg naar beter beleid. Eén ding moet daarbij worden vooropgesteld. De meeste gemeenten (en dat geldt ook voor hogere overheden) hebben een bestuurlijke top-down-cultuur ontwikkeld die niet zomaar te veranderen is in...

Burgerparticipatie neemt toe. De afgelopen jaren worden inwoners steeds vaker betrokken bij lokale vraagstukken. Dit zien we het sterkst bij projecten over 'schoon, heel en veilig' in de eigen de wijk, van groenvoorzieningen tot buurtbarbecues. De overheid wil meer loslaten, burgers willen meedoen en de techniek maakt het makkelijker om dit te organiseren. Een win-winsituatie...

Het politieke en maatschappelijke debat over het raadgevend referendum mag geen eindpunt zijn van het gesprek over hoe we mensen bij politiek en democratie kunnen betrekken. Het kabinet en de partijen in het parlement dienen te blijven zoeken naar manieren om mensen invloed te geven op belangrijke beslissingen die hun leven raken. Daarvoor pleit de...

Het internet heeft ons steeds meer in de greep, zowel in ons dagelijks handelen als waar het onze persoonlijke data betreft. De roep om een betrouwbare digitale plek neemt toe, een logische taak van de overheid. Tegelijkertijd constateren we dat deze overheid nog sterk achterloopt in de digitale wereld en soms ook moeite heeft de...

De samenleving wordt in hoog tempo digitaler. Communicatie wordt globaal en vindt plaats in a split second, internetplatforms bieden makkelijk toegang tot nieuwe vormen van dienstverlening waardoor mensen op hun wenken bediend worden. Maar er zijn ook schaduwzijden. De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) onderzoekt daarom de kansen en risico’s van digitalisering voor onze democratie,...

Het mandaat van de kiezer is van karakter veranderd, stelt voorzitter van het Overlegorgaan Infrastructuur en Milieu (OIM) Jacques Wallage in zijn laatste boek Het land achter de heuvels; politiek als ambacht. Besluiten in de verticale wereld van departementen, meerderheidsbesluiten in het parlement, betekenen nog niet dat er draagvlak in de samenleving is. Volgens Wallage loopt...

In het uitmuntende en diepgravende boek De strijd om de democratie laat een aantal vooraanstaande Nederlandse denkers op basis van voorbeelden zien dat het hoog tijd wordt dat Europa de grenzen van de democratie scherper gaat formuleren. Een recensie door Dave van Ooijen. Er woedt een heus gevecht om de Europese rechtsstaat. Zo startte vier maanden...

Bewoners die het beheer van een sporthal, het schoonmaken van een marktplein schoonmaken of de herinrichting van een straat overnemen van hun gemeente. Het kan allemaal met het recht om de overheid uit te dagen, oftewel het Right to Challenge. Het instrument lijkt logisch te passen in de hedendaagse participatiesamenleving. Tegelijkertijd is het recht om...

Vandaag verschijnt Nieuwe politiek, nieuwe akkoorden. In deze bundel brengt de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) een aantal  alternatieve voor het sluiten van college-akkoorden in kaart. De ervaringen van 10 gemeenten staan centraal die na de verkiezingen van 2014 ervoor kozen hun burgers actief te betrekken bij het opmaken van hun bestuurs- en of beleidsakkoord....

De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) pleit voor gemeente-akkoorden, die niet 'grotendeels zijn dichtgetimmerd'. Zogenoemde procesakkoorden, die de samenleving uitnodigen om haar ideeën, kennis, kunde in te zetten ter behartiging van algemene belangen. In Kaag en Braassem hebben ze er ervaring mee. 'De aanleiding voor het onderzoek naar gemeenten-akkoorden komt voort uit het signalement...

Het Huis van Thorbecke is ontworpen in een andere tijd. Het traditionele beeld, waarbij er een verdieping is voor rijk, een voor de provincies en een voor de gemeenten sluit niet meer aan bij de samenleving. Is het tijd voor een ingrijpende verbouwing van het Huis van Thorbecke of is een opknapbeurt en een nieuwe...

Lokale politieke partijen bieden de kiezers een nieuwe herkenbaarheid. Nu al vormen ze eenderde van de lokale volksvertegenwoordigingen en de rek is er voorlopig nog niet uit. De landelijke partijen lukt het steeds minder goed om lokaal bestuurlijk en politiek talent aan te spreken, leden te werven en kiezers te overtuigen. Dat is primair een...

De staatscommissie die in opdracht van minister Plasterk van BZK onderzoek doet naar de noodzaak van veranderingen in het parlementaire stelsel en de parlementaire democratie, heeft vanmiddag in Nieuwspoort in Den Haag verslag gedaan van de eerste fase van haar werkzaamheden. Volgens voorzitter Johan Remkes van  de staatscommissie parlementair stelsel is er van een legitimiteitscrisis...

Convenanten, akkoorden, deals of pacten... de naamgeving verschilt, maar het fenomeen is niet nieuw. Al in de jaren ’90 werd de vraag gesteld of Nederland een convenantendemocratie werd. Afgelopen periode kent een aantal belangrijke akkoorden, zoals het Energieakkoord, Sociaal Akkoord en het Bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom. Welke bestuurlijke factoren hebben ertoe bijgedragen dat op deze grote...

Hoewel de reacties op de voorbije verkiezingen in Nederland en Frankrijk anders doen vermoeden, is het populisme nog steeds aan een electorale opmars bezig. Wilders en Le Pen behaalden niet de overwinning waar zij op hoopten, maar het aandeel populistische kiezers nam wel toe. Het populistische geluid is niet meer weg te denken uit het...

Veel gemeenten ondernemen iedere vier jaar activiteiten om de opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen te verhogen. Desondanks is die opkomst de afgelopen decennia flink gedaald en het verschil met de Tweede Kamerverkiezingen groter geworden. Het wordt tijd dat gemeenten voor een meer structurele aanpak kiezen. Figuur 1 laat zien hoe heftig de opkomst sinds 1970 aan...

Op een bijeenkomst voor raadsleden, griffiers en wethouders mag ik een lezing houden over de vraag wat we nou leren van lokale experimenten. Ik staar naar een leeg scherm en concludeer dat ik de vraag wanneer (onder welke condities) we leren van experimenten belangrijker vind. In de afgelopen artikelenreeks hebben we stilgestaan bij pogingen om...

‘Vernieuwing van de lokale democratie’ (Democratic Challenge), ‘Herontwerp de democratie’ (Code Oranje), ‘Roep om alternatieven voor de vertegenwoordigende democratie’ (Groene Amsterdammer), ‘Op weg naar een meervoudige democratie’ (Commissie-Van de Donk), en zo zijn er nog wel wat kreten van initiatieven die suggereren dat de democratie iets meer nodig heeft dan een likje verf op de...

We hebben een heel traject doorlopen met de bewoners, hoe krijgen we nu de raad mee? Dit is vermoedelijk de meest gehoorde verzuchting van ambtenaren, burgerinitiatiefnemers, burgemeesters en wethouders in ons DNA-lab. Het is een wonderlijke vraag; de raad is toch onze volksvertegenwoordiging? Tegelijk is het een begrijpelijke vraag: gemeenteraden hebben nu eenmaal een eigen...

Theo en Paul kennen elkaar al dertig jaar. Ze waren precies even oud toen ze voor de gemeente Assen gingen werken. Daarvoor kwamen zij elkaar in de voetbalcompetitie al tegen, maar hadden ze als linksback en rechtsback weinig met elkaar te maken. Ze trouwden beiden, Theo kreeg een zoon en een dochter en Paul een...

‘I stumbled out of bed I got ready for the struggle I smoked a cigarette And I tightened up my gut I said this can't be me Must be my double And I can't forget, I can't forget I can't forget but I don't remember what.’ Thomas parkeert zijn Trabant op de laatste vrije parkeerplek...

De opdracht voor de democratie is dat er gebeurt wat de meerderheid wil, met respect voor de minderheid. Krijgen we dat voor elkaar, met vierjaarlijkse verkiezingen, voor de diverse bestuurslagen? Dat is de vraag, die voortdurend nieuwe politieke avontuurtjes oplevert. Ik bedoel Forum voor Democratie, 50 plus, Denk, enzovoort. 'Politiek is meer dan besturen en...

‘Driekwart van de kiezers voelt zich nergens meer thuis.’ Hans legt de krant even neer. Door het keukenraam ziet hij een eekhoorntje de oude spar inschieten. ‘Driekwart. Hoeveel mensen in Apeldoorn zouden dat zijn?’ ‘Hans, drink je koffie op, hij wordt koud,’ Mieke loopt met een berg witte lakens in haar armen de keuken in....

Als de kinderen in de sportleeftijd komen, ziet een aantal vaders in Amsterdam-West de bui al hangen: twee keer per week met de auto naar het Amsterdamse bos (voor wie de situatie niet kent: ver weg!) om daar de kinderen te laten hockeyen. Een paar vaders neemt het initiatief voor een nieuwe hockeyvereniging die op...

Politiek en theater delen een lange gezamenlijke historie. Al in de Griekse oudheid was het theater dé plek waar maatschappelijke misstanden aan de kaak werd gesteld. Ongelijkheid, armoede, klassenstrijd, schrikbewind… Menig politieke omwenteling is begonnen in het theater. Bekend is het voorbeeld van de opera La Muette de Portici van Daniel Auber. Een opvoering in...

Trump verlaagt de belasting voor de werkgevers, zodat die meer banen kunnen scheppen voor de ontslagen arbeiders. Die arbeiders komen uit de verouderde industrie. Ook voor zieken en gehandicapten, die Obamacare en voedselbonnen kwijt raken, moeten er banen komen. Het kost ons geen moeite de wreedheid en hypocrisie daarvan in te zien. Het beleid berooft...

De beschouwingen van Tom-Jan Meeus in het NRC over ons politieke gedoe zijn vaak informatief en verhelderend. Vorig weekend las ik een mooie beschouwing over de benoeming van Tjeenk Willink als informateur, die dicht bij mijn visie staat. Het punt waar Meeus over struikelt is de verhouding tussen de politiek en de bureaucratie. De politiek...

Vernieuwen blijkt al te vaak ook ploeteren en moedig doorzetten. Tijdens het DNa-lab hebben wij gezien hoe stroperig vernieuwing kan zijn, ook als er veel steun voor is. Hoewel slechts weinig collega-raadsleden zich keren tegen het principe van bewonersgericht vergaderen, is de praktijk weerbarstig. Gemeenteraden zijn op tal van manieren gehecht aan oude gewoonten. Ook...

‘Kinderen hebben geen idee waar het over gaat, en docenten hebben geen idee hoe ze er les in moeten geven of een goed gesprek over kunnen voeren.' [1] Dit zijn de woorden van hoogleraar pedagogiek Micha de Winter, die al jarenlang pleit voor opleiding en opvoeding in ‘democratisch burgerschap’. Praten over de aard van democratie,...

Het zijn opwindende tijden voor dienaren van het politieke bedrijf. Een nieuwe coalitie lijkt in aanbouw. In mijn vorige tekst op dit platform heb ik de basis van de verhouding tussen politieke bestuurder en de professionele ambtenaar geschetst. Een thema van betekenis in die verhouding is ook het begrip van de trias politica van Montesquieu....

Vicepresident Donner van de Raad van State laat met zijn pleidooi tegen de ‘volksdemocratie’ een schokkend uitzicht vanuit de ivoren toren zien. Een reactie op zijn vier argumenten waarom ‘het volk’ zich vooral niet druk moeten maken om de bestuurlijke gang van zaken. Op 7 april verscheen er in de Volkskrant een artikel waar Piet...

De discussie over de direct gekozen burgemeester is helemaal terug van weg geweest. Dat u dat misschien niet heeft opgemerkt, heeft alles te maken met de wijze waarop de discussie deze keer wordt gevoerd: voorzichtig, vooral niet te snel en deels in besloten fora. Trigger voor deze nieuwe ronde in de discussie vormt een initiatief...

Nu de kruitdampen van de verkiezingsstrijd zijn opgetrokken en we het slagveld overzien, wordt duidelijk dat het een hels karwei wordt om op een redelijke termijn een kabinet te formeren dat op brede steun van zowel de Eerste als de Tweede Kamer kan rekenen. Een regeerakkoord dat vooral fungeert als startdocument kan daarbij helpen. In de...

De rechtsordening van internationale verhoudingen en het functioneren van democratie en rechtsstaat zijn in het geding. Reden om de schokbestendigheid van de eigen instituties en de samenleving waar mogelijk te versterken. Dat schrijft de Raad van State in zijn jaarverslag over 2016. De grootste schokken in 2016 waren de niet verwachte uitkomst van democratische processen, zoals de Amerikaanse...

De kans is groot dat het komende regeerakkoord weer in elkaar geknutseld wordt alsof ‘Den Haag’ bepaalt én uitvoert, en dus volledig beslissingsmacht heeft. Den Haag heeft die macht slechts bij een beperkt aantal kwesties. Bij de talrijke complexe vraagstukken, waarbij veel partijen betrokken zijn, is een andere aanpak nodig. Niet een deal inhoudelijk dichttimmeren...

Dat de democratie aan vernieuwing toe is, is een open deur. Maar de vraag is op welke wijze? Is het zo dat de oude politieke partijen hebben gefaald? Dat ze geen antwoord meer hebben op de vragen van vandaag? En is het kiezen van nieuwe gezichten en nieuwe partijen in dat geval een oplossing? Of...

Objectiviteit en rationaliteit worden gezien als basiscompetenties voor ambtenaren en vormen het fundament van onafhankelijke advisering. Maar, waarschuwt Pascale Georgopoulou, als het wantrouwen ten aanzien van feiten groeit, staat onafhankelijke advisering onder druk. Ook meningen moeten hun waarheidsgehalte bewijzen. Tijdens een sollicitatiegesprek als griffier kreeg ik de vraag of ik er problemen mee zou hebben...

Gisteren verscheen bij uitgeverij Vantilt het boek Zetelroof. Hierin beschrijft historicus Geerten Waling de opkomst van de parlementaire democratie en de vorming van het partijstelsel dat sinds 1917 de Nederlandse politiek domineert. Fractiediscipline en loyaliteit aan de partij zijn sindsdien op gespannen voet komen te staan met het individuele mandaat van onze volksvertegenwoordigers. Wat is de...

In het voorjaar van 2001 publiceerden Cor van Montfort, onderzoeker bij de Algemene Rekenkamer en universitair docent Ank Michels een artikel met de titel ‘Democratie en horizontaal bestuur’ in Bestuurswetenschappen. Ik moet bekennen dat ik het toentertijd heb gemist, maar wat enkele maanden later gebeurde (en zowel democratie als horizontaal bestuur in een ander daglicht...

Er verschijnen veel mooie boeken die ons moeten doen realiseren dat we een andere overheid nodig hebben. Een overheid die anders naar haar sturingsopgaven[i] dient te kijken. Micklethwait en Wooldridge[ii], hoofdredacteur en management editor bij The Economist, bijvoorbeeld bekijken de positie van de staat kritisch en komen tot de conclusie dat een revolutie op handen...

Het lokale bestuur is de aflopen tien jaar getransformeerd van toeschouwer tot samenwerkingspartner van politie en justitie in de strijd tegen georganiseerde criminaliteit. Onder de noemer ‘bestuurlijke aanpak’ is een instrumentarium ontwikkeld ter preventie en verstoring van zware criminaliteit. Dit alles vanuit de overtuiging dat het gemeentebestuur over relevante informatie en interventiemogelijkheden beschikt. De lokale...

In zijn etnografische schets van het informele besluitvormingscircuit rond het Haagse nieuwscentrum Nieuwspoort uit 2010 concludeerde Joris Luyendijk dat de macht in Den Haag bij een handjevol grote belangenorganisaties, een aantal topambtenaren, een aantal journalisten en een enkel Kamerlid ligt. Zijn observaties geven een beeld van publieke besluiten die vooral tot stand komen door wheeling & dealing, achterkamertjespolitiek...

Nederland is binnen Europa een van de weinige landen waar burgemeesters niet worden gekozen maar benoemd. Eens in de zoveel tijd laait de discussie rond de aanstellingswijze van onze burgemeesters op. Zo ook nu, en het blijft niet alleen bij woorden. In 2013 zette het parlement de eerste stap naar deconstitutionalisering van de kroonbenoeming van...

Geloofsgemeenschappen dienen uit zichzelf te reflecteren of ze transparant (genoeg) zijn voor derden. Het gaat daarbij niet alleen om de relatie overheid-geloofsgemeenschappen, maar ook om andere spelers in het maatschappelijke middenveld. Geloofsgemeenschappen, van welke religieuze snit ook, moeten daarom uit de schaduw te treden. Dat betoogt docent Religie, Recht en Samenleving/Kerkrecht en voorzitter van het...

Het gaat in de politiek minder om de inhoud en meer om de persoonlijke geloofwaardigheid. Door een diepgeworteld wantrouwen in politici is er grote behoefte aan mensen die wél te vertrouwen zijn. Politici moeten daarom hun kiezers zien te overtuigen van hun oprechtheid. Dit resulteert in gemaakte spontaniteit en berekenende eerlijkheid en ondergraaft juist het...

Op verzoek van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) bracht de Raad voor het openbaar bestuur (Rob) advies uit over de rol, positie en aanstellingswijze van de burgemeester. De Raad vindt dat bij de discussie hierover het moment is aangebroken om knopen door te hakken, waarbij de Raad adviseert: begin niet bij het...

Ik heb wel zin in de toekomst. Al weet ik niet precies hoe die eruit ziet. We zullen in elk geval niet snel terugkeren naar een overzichtelijke wereld, waarin we gemoedelijk en met wat reflectie communiceren. Waarin leiders van robuuste zuilen een vaste achterban en legitimiteit hebben. Waarin raadsleden notabelen zijn, in wier handen wij...

De afgelopen twee jaar zijn er in Nederland tal van lokale G1000’en en andere vergelijkbare burgertoppen georganiseerd. De burgertoppen willen burgers zeggenschap geven over een eigen agenda voor de stad, maar ook invloed geven op het lokale beleid. In navolging van de G1000 in België, waarvan de Belgische schrijver David van Reybrouck een van de...

Raadsleden besteden gemiddeld 15,9 uur aan hun raadswerk. Ze krijgen steeds meer te doen, maar er komt niet meer tijd beschikbaar. Tenminste, als vast wordt gehouden aan raadswerk als ‘betaald vrijwilligerswerk’ en daar is veel voor te zeggen vindt de Raad voor het openbaar bestuur.   De werkwijze in veel gemeenteraden is die van een...

De Raad voor het openbaar bestuur heeft een zeer nuttig advies uitgebracht over de rijksoverheid, Sturen èn verbinden. Naar een toekomstbestendige overheid. Zo snel mogelijk doen wat men adviseert, zegt Roel Bekker. ‘Maar over een paar zaken nog wel even een keer goed nadenken Er is groot onderhoud van de rijksoverheid nodig, aldus de raad....

Nick Clegg sprak afgelopen donderdag de Rob-lezing uit. In de Kloosterkerk in Den Haag  sprak hij over Democracy and the EU – the debate on the future of Europe. Clegg is een Brits parlementslid en voormalig vicepremier van het Verenigd Koninkrijk. De lezing is te zien op het youtubekanaal van de Rob. [embed]http://www.youtube.com/watch?v=Va0l7xjggxU[/embed]

In de Volkskrant, Opinie & Debat, van 22 oktober (‘Voor democratie én kwaliteit’) reageert staatsrechtdeskundige Han Warmelink op ons eerdere pleidooi voor een niet al te bangelijke benadering van het raadgevend correctief referendum (Volkskrant, 16 oktober 2015). Warmelink stelt dat het referendum de bestuurder misschien wel scherp houdt, zoals wij betoogden, maar het parlement nog...

Een meerderheid van de Nederlanders is positief over de Nederlandse democratie: driekwart geeft een voldoende. Wel is er onvrede over de politieke praktijk. Toch bestaat steun voor meer directe democratie alleen als aanvulling op de representatieve democratie. Dit zijn de belangrijkste uitkomsten uit de SCP-publicatie Meer democratie, minder politiek? Een studie van de publieke opinie in...