O gezien

Burgerparticipatie in het openbaar bestuur probeert te laten zien waarom het anders moet en hoe het anders kan, zowel op gemeentelijk als op rijksniveau.

In 2023 lanceert het Instituut Bestuurskunde van de Universiteit Leiden het Leiden Governance Programme for Executives voor ervaren professionals die werken op het snijvlak van publiek en privaat.

Medewerkers van Waterschap Rivierenland vertellen in een podcast-serie over de innovaties waaraan zij nu al werken.

Ambtenaren moeten het recht op ambtelijk vakmanschap van burgers, volksvertegenwoordigers en de eigen professionele beroepsgroep net zo serieus meewegen als dat van bestuurders.

In een nieuwe podcast gaan topambtenaren in op wat er nodig is om het vertrouwen in de overheid te herstellen.

Anders kijken, denken en werken in maatschappelijke vraagstukken en publieke dienstverlening.

Klaas Tammes schreef een boek over de tien eerste vrouwelijke burgemeesters van Nederland.

In 'Ons werk is stuk' bieden Martijn Aslander, Arjen Broere en Mark Meinema tips en inzichten voor onderhoud en reparatie van ons werk.

We zitten midden in een wooncrisis die mensenlevens verwoest, toont stadsgeoloog Cody Hochstenbach aan in zijn boek 'Uitgewoond'.

Wat is nu eigenlijk open source? Waar worden de principes van open source toegepast? Welke kansen en risico’s zijn er en hoe maakt open source de dienstverlening van de overheid meer open, wendbaar en transparant?

Een boek over Brussel, over die vermaledijde EU? Waar begín je aan? Over de EU wordt genoeg geschreven - heel veel analyses. Soms scherp en erudiet, vaak afstandelijk en hoogdravend.

In zijn nieuwste boek ontvouwt hoogleraar Jan Rotmans zijn visie op de vele transities in de wereld.

In de podcast ‘Vakidioten in publieke dienst’ gaat Maarten Schurink, secretaris-generaal van BZK, in gesprek met ambtenaren over hun werk in 2021

In 'Kan de overheid crises aan' gaat Herman Tjeenk Willink in op hoe de coronacrisis de democratische rechtsorde verder uitholt.

Ken jij een toonaangevende innovatie binnen de overheid die een podium zou moeten krijgen? Dit voorjaar zoekt de VOM in samenwerking met verschillende partners naar succesvolle innovaties binnen alle lagen van de overheid.

Hoe gaat de overheid om met lastige maatschappelijke vraagstukken? Waar liggen de lessen en wat gaat er juist goed? In haar nieuwe podcast voelt de VOM overheidsmensen en -managers aan de tand over onderwerpen die er toe doen.

In de reeks Vogelvlucht duikt de WRR in haar eigen achtergrondverhalen. Verschillende onderwerpen, zoals ‘de toekomst van werk’, ‘Artificiële Intelligentie’ en de coronacrisis komen aan bod.

Het boek 'Feedforward in leiderschap' daagt je uit om na te denken over en aan de slag te gaan met de drie belangrijkste ingrediënten voor teamsucces: gemeenschappelijke doelen, commitment en actie. Dit werkboek geeft je geen kritische feedback op wat je niet goed doet. Het geeft je feedforward. Dé brandstof om jouw leiderschap te verbeteren en jullie doelen nog succesvoller te realiseren.

Het Netwerk van Publieke Dienstverleners organiseert een reeks aan online webinars en workshops in het kader van het jaarlijkse netwerkcongres ‘Leren in Uitvoering’. Onder het thema: ‘Anno 2020, leren van de crisis’ leren we onder andere of we digitaal fit zijn. Bekijk het eerste webinar over digitale fitheid terug of meld je aan voor de komende sessies!

Hans Wilmink beschrijft hoe kostbaar rechtsstatelijk besef is en wat we kunnen doen om het te onderhouden én verder te ontwikkelen.

De digitale tentoonstelling 'Lokale democratie: Tentoonstelling over de ontwikkeling van de lokale democratie na 1945 brengt 75 jaar lokale democratie in beeld. De expositie is tot stand gekomen onder supervisie van Liesbeth Spies, burgemeester van Alphen aan den Rijn.

Op basis van de vele eerder door IPSE uitgevoerde productiviteitsonderzoeken in 15 publieke beleidssectoren hebben de onderzoekers van IPSE getoetst in hoeverre de economische theorieën van Baumol, Verdoorn en Robinson werkzaam zijn in de Nederlandse publieke sector.

InformatieThuishouding helpt rijksambtenaren tijdens de coronacrisis met het veilig opslaan van informatie en het verzekeren dat deze in de toekomst toegankelijk en deelbaar is.

De Vereniging voor Bestuurskunde organiseert mini-colleges van hoogleraren Bestuurskunde uit Nederland en Vlaanderen.

Webinars voor de frontwerkers en thuiszitters. Kennis, inspiratie, aandacht voor elkaar en reflectie in bijzondere tijden.

In de podcast VB Boeken bespreken wetenschappers, practisioners en schrijvers de meest recente bestuurskundige boeken.

Bespiegelingen over parlementaire gebruiken en geschreven en ongeschreven regels aan het Binnenhof.

Wat beweegt politici zich in te zetten voor lokale politiek?

Een beschrijving van de rol van de ambtenaar, die de afgelopen decennia ingrijpend is veranderd.

Een verkenning van de Omgevingswet, die vergaande gevolgen zal hebben voor de dagelijkse praktijk.

De Publieke professional: willen we echt publieke meerwaarde realiseren, dan moeten we grenzeloos samenwerken.

Onderzoek naar wat er misging met het internet en hoe we onze digitale soevereiniteit kunnen terugwinnen.

Theatervoorstelling over het leven van politicus Jan Pronk

De Omgevingswet: hoe staat het ervoor en wat moet er nog gebeuren?

Regie over Innovatie: Een onwrikbaar fundament voor elke innovator, professional en manager die zelf het innovatieheft in handen wil nemen.

Drie jaar Brusselse blogs 2016-2019

Bestuurskundigen publiceren boek over leiderschap.

Veilig een foto maken van het identiteitsbewijs.

Bijdragen over public affairs bij bedrijven en decentrale overheid

Voormalig DG Bereikbaarheid Mark Frequin gebruikt oneliners en anekdotes om het ijs te breken.

Onderzoek naar de mogelijke impact van technologie op gemeentelijke organisaties.

Een boek over de herkomst van grondwetten.

Een magazine over de toekomst van het Nederlandse vervoersysteem.

21 Onmisbare verhalen die je niet zo snel in het journaal ziet komen.

Over hoe onderzoek bijdraagt aan betere interventies en de voetangels die daarbij in de weg staan.

Rob Heirbaut en Hendrik Vos bekijken hoe Europa met noodsituaties omgaat.

Wat ná de Brexit? Hylke Vandenbussche tracht in De Brexit-saga om hier een antwoord op te geven.

Analyse van de maatschappelijke context van het drugsbeleid in Nederland.

In dit boek wordt de zoektocht beschreven naar een andere manier om goed politiewerk te definiëren en empirisch te onderzoeken.

In deze oratie worden drie paradoxen besproken die verbonden zijn met het uitoefenen van toezicht in de samenleving.

Magazine over de maatschappelijke meerwaarde van technologie. Laat de mens zich in data vangen?

Drie preadviezen met duidelijke handvatten bij kwesties die raken aan territorialiteit, soevereiniteit en verantwoordelijkheid.

Inzichten van Erasmus Universiteit Rotterdam ten behoeve van een menswaardiger economie en bedrijfsvoering.

Verantwoorden in de zorg moet fundamenteel anders volgens de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS).

Een overzicht en inzicht in alle valpartijen en tussentijdse vertrekken van wethouders.

Rechtshandhaving is tegenwoordig vaak een kwestie van multidisciplinaire samenwerking. In die samenwerking zijn drie disciplines aan de orde: straf- en sanctierecht, keteninformatisering en gegevensbescherming. De verdachte in de ketens biedt een kennismaking met deze drie perspectieven in hun onderlinge samenhang. Op een laagdrempelige manier brengt het theorie en praktijk bij elkaar en helpt adviseurs, bestuurdersinformatici, programmamanagers en projectleiders om meer grip te krijgen op keteninformatisering.

Het is voor burgers lastig om een beargumenteerde Europese stem uit te brengen. Kranten en televisie geven relatief weinig aandacht aan de Europese politiek. Daardoor hebben burgers weinig zicht op wat Nederlandse politici in Europa namens hen doen. Wat doen ze daar eigenlijk? beschrijft het werk van de Nederlandse Europarlementariërs sinds 2014. Zij komen aan het woord over hun activiteiten, de resultaten waar ze trots op zijn en de manier waarop ze contact hebben onderhouden met hun achterban.

Politiek is bij uitstek een zaak die je niet aan politici moet overlaten,’ zegt Denker des Vaderlands Daan Roovers. ‘Het wordt tijd om groot onderhoud te plegen aan het democratische systeem.’ Roovers pleit in Wij zijn de politiek voor een nieuw politiek bewustzijn en een beter begrip van vrijheid en verantwoordelijkheid. Want wij zijn heel wat meer dan ons brein: wij zijn de politiek.

Politieke tekenaars zijn opiniemakers, net als de schrijvende pers. Het nieuws ‘knedend’ tot satire beïnvloeden zij de politieke opvattingen van het publiek. Beelden – direct als zij zijn – zijn vaak effectiever dan teksten, zo blijkt. In dit boek zijn ruim tachtig (spot)prenten uit de jaren 1880–1919 bijeengebracht. De auteurs laten hiermee op een nieuwe manier de relatie tussen politiek en publiek zien.

Een van de kernvragen in essaybundel ‘Regionaal samenwerken! Wie bepaalt en wie betaalt?’ is hoe regionale opgaven het beste kunnen worden bekostigd. Op welke manier voeren we onze taken uit? Zelf doen, samenwerken, uitbesteden? In de bestaande omvang, of opgeschaald via ambtelijke fusie of herindeling? ROB-lid en hoogleraar Maarten Allers verzorgt een inleiding op deze essays waarin hij de belangrijkste inzichten met elkaar verbindt. De uitgave is samengesteld door de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) en in eerste aanleg gepubliceerd ter inspiratie voor de tweede Dag van de Financiële verhoudingen op 18 april 2019 in Amersfoort.

In 'Technologie de baas' legt Joop Hazenberg, expert in de Internet of Things, stap voor stap uit wat de nieuwe golf van technische doorbraken gaat betekenen. Van zelfrijdende auto’s tot fabrieken die volledig door robots worden ‘bemand’, van computers die eerder dan dokters je gezondheidstoestand kunnen analyseren tot gamen met een Virtual Reality bril. Hazenberg legt uit wat deze technologie ons heeft gebracht en nog gaat brengen.

Gemeenten staan voor veel veranderopgaven, zoals de invoering van de Omgevingswet, digitalisering en de gevolgen van de participatiemaatschappij. Thijs Homan en Mario Kieft, beiden werkzaam bij de Open Universiteit Nederland, analyseerden in opdracht van A&O fonds Gemeenten hoe deze verandertrajecten in de praktijk verlopen. Daarbij gaan zij uitgebreid in op de processen, patronen en dynamieken die hierbij een rol spelen. De onderzoeksresultaten zijn gebundeld in de uitgave 'De veranderde gemeente'.

Wat is er misgegaan in ons leiderschap? Veel mensen zijn vooral bezig met overleven in een razendsnelle en veeleisende wereld van deadlines, marktwerking en een overdaad aan informatie. De zelfbewuste leider betoogt dat je in deze verwarrende en onzekere wereld je leiderschap herwint door zelfbewustzijn. Maar feit is dat onze binnenwereld vaak net zo rommelig en tegenstrijdig is als de wereld om ons heen. Hoe vind je je weg in het doolhof van je eigen geest? Trainer Godfried IJsseling houdt in deze uitgave een pleidooi voor meer zelfbewustzijn.

Digitalisering en dataficering zijn beloftevol als het gaat om de ontwikkeling naar een transparante(re) overheid. Maar nog lang niet alle mogelijkheden en valkuilen zijn bekend. Hoe ver kan, mag en wil je als overheid gaan in de ontwikkeling naar totale transparantie? In dit essay reflecteren auteurs van de NSOB op deze ontwikkeling door in te zoomen op hoe de provincie Zuid-Holland hier vorm en invulling aan geeft.

In Veenbrand analyseert Kim Putters de ‘smeulende kwesties’ in onze samenleving. De directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau (CPB) volgde de politieke, economische en maatschappelijke ontwikkelingen in Nederland tussen 2014 en 2018 voor Het Financieele Dagblad. Wie profiteert van welvaart en vooruitgang? Welke gevolgen heeft toenemende sociale ongelijkheid? Zorgt de duurzaamheidstransitie voor nieuwe sociale scheidslijnen? Hoe krijgen burgers meer invloed op politici en bestuurders?

In ‘Handboek framing’ laat Hans de Bruijn aan de hand van vijfentwintig thema’s zien hoe we een spel met de taal kunnen spelen om een debat, publiek, op het werk of aan tafel thuis, naar onze hand te zetten. Hij toont met praktische voorbeelden aan hoe ingenieus onze debatten zijn.

In werkateliers van A&O fonds Gemeenten spraken uitvoerders de afgelopen twee jaar over de verschillende onderdelen van werken in het sociaal domein. Daarnaast is input gedeeld door een co-creatiegroep, een divers gezelschap van professionals in het sociaal domein. Al deze input heeft geleid tot de samenstelling van een toolkit waarin hordes uit de dagelijkse praktijk zijn gebundeld en voorzien van tips, trucs en concrete voorbeelden hoe daar mee om te gaan.

De Europese Unie heeft veel invloed, maar Europese beïnvloeding is een vak apart. Dit boekje bespreekt hoe dit komt en hoe het beter kan. Professionals bij bedrijven en overheden werken dagelijks aan betere Europese regels en toezicht, subsidies of samenwerkingsverbanden. In die wisselwerking tussen het lokale, nationale en internationale niveau wordt er soms verkeerd verbonden. Want Europa kent een eigen taal en timing. Goede plannen lijden soms onder tunnelvisie. En er is een taboe op terugkijken. Gelukkig is er een gereedschapskist vol instrumenten voor grip. Daarvoor moet je actief inzetten op vooruitzien, vertalen, verbinden en verantwoorden.

De noodzaak tot mobiliteit, ontwikkeling en het arbeidsmarktproof maken van medewerkers is de afgelopen jaren flink toegenomen. Het programma InternetSpiegel deed onderzoek naar de duurzame inzetbaarheid van ambtenaren. De bevindingen zijn samen met praktijkverhalen gebundeld in het onlangs verschenen boek 'Werken is Bewegen 2, een gids om de inzetbaarheid van medewerkers te versterken'.

In het verkennend advies 'Waarde(n)volle zorgtechnologie' gaat de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) in op de kansen en risico's van kunstmatige intelligentie in de zorg. Het kan zowel de kwaliteit, de toegankelijkheid en pluriformiteit als de betaalbaarheid en solidariteit van de zorg doen toenemen. Het is tegelijkertijd een waardenvolle technologie - kunstmatige intelligentie is niet waardenvrij - die diezelfde publieke belangen kan ondermijnen. Wanneer de overheid deze ontwikkelingen helemaal vrij laat, lopen we het risico dat we afhankelijk worden van dominante private partijen, aldus de RVS.

Geld en schuld zijn van fundamenteel belang voor onze samenleving, maar lastig te doorgronden. In 'Geld en schuld: de publieke rol van banken' bespreekt de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) hoe geldschepping werkt, waarom geld en schuld nauw met elkaar samenhangen, wat de belangrijkste problemen zijn en welke oplossingen mogelijk zijn.

In ‘Disruptie in de overheid’ spitst Menno Lanting zijn inzichten uit zijn boek ‘De disruptieparadox’ toe op de overheid. Aan de hand van herkenbare voorbeelden en cases geeft hij praktische handvatten en advies over hoe de publieke en semipublieke sector zichzelf op grote en op kleine schaal kunnen vernieuwen. Met virtual reality, de blockchain en kunstmatige intelligentie is meer mogelijk dan we ons kunnen voorstellen, stelt Lanting. Maar zolang de basis niet op orde is, heeft het volgens hem weinig nut disruptie na te streven.

et A+O fonds Gemeenten gaf Motivaction en Intelligence Group opdracht te onderzoeken hoe gemeenten hun arbeidsmarktcommunicatie inzetten om het juiste talent te kunnen aantrekken en welke knelpunten ze daarbij tegenkomen. De resultaten van dit onderzoek zijn gebundeld in het rapport Waar haal je ze vandaan?.

In hun eerdere boek Werken aan de Wakkere Stad beschrijven Jan van Ginkel en Frans Verhaaren over het vitaliseren van steden. Maar de vraag is: hoe doe je dat nou, werken aan een wakkere stad? In Werkvonken naar wakkere gemeenschappen reiken de auteurs daarvoor een aantal zo concreet mogelijke richtsnoeren en handelingsperspectieven aanreiken.

De samenleving is volop in beweging. De competenties die de publieke professional nodig heeft om zijn werk te doen, zijn de afgelopen decennia enorm veranderd. Inhoudelijk sterk zijn op een beleidsthema volstaat al lang niet meer. Grote verschuivingen tussen overheden en de complexe maatschappelijke vraagstukken van deze tijd vragen om een nieuwe rol van de ambtenaar. Wat vergt het werken voor de publieke zaak anno 2018? Hoe kan de ambtenaar excelleren als publieke professional? En op welke wijze kunnen overheidsorganisaties ambtelijk vakmanschap faciliteren? Dit en meer in het e-zine 'Publieke professional: veranderend samenspel'.

Toekomstscenario’s kunnen inzicht geven in snelle technologische en maatschappelijke veranderingen. Adviesraden en planbureaus ontwikkelen zulke verkenningen om de overheid te ondersteunen bij besluitvorming. Over wat voor scenario’s hebben we het dan? En welke rol spelen ze precies bij politieke besluitvorming? In het nieuwe boek 'Met de kennis van morgen: toekomst verkennen voor de Nederlandse overheid' beschrijven de Nederlandse adviesraden en planbureaus aan de hand van voorbeelden hoe dit proces werkt.

In 'Nudging de gemeenteraad: geen raad zonder raadscommunicatie' beschrijft communicatieadviseur David Kok zijn visie op raadscommunicatie. Een visie over hoe je met kleine veranderingen een gewenste gedragsverandering kunt realiseren: het meer betrekken van inwoners bij de gemeenteraad. Een visie die, zo hoopt Kok, een discussie op gang gaat brengen. Zodat er uiteindelijk meer aandacht voor komt. En er straks geen raad meer is zonder raadscommunicatie.

Veel maatschappelijke opgaven geldt beperken zich niet tot het domein van één specifieke bestuurslaag. Om maatschappelijke opgaven aan te pakken is samenwerking over bestuurslagen heen vereist, stellen de auteurs in het essay 'Effectief sturen met multi-level governance: snel en slim schakelen tussen schalen'. In deze uitgave van de NSOB beschrijven vier onderzoekers de manier waarop meerlaags werken aan maatschappelijke vraagstukken werkt. Ook gaan de auteurs - aan de hand van Frequently Asked Questions (FAQ’s) - in op de uitdagingen die zich daarbij voordoen.

Politiek filosoof Dominique Moïsi stelt dat series ons inzicht geven in de geopolitieke verhoudingen en de dominante emoties in de wereld van vandaag de dag - en misschien zelfs van die van morgen. In het boek 'Triomf van de angst: de geopolitiek van series' duidt hij de tijdgeest aan de hand van series als Homeland en Game of Thrones. Angst staat volgens hem centraal in Europa en de Verenigde Staten: angst voor de ander, voor verlies van identiteit.

De energietransitie biedt vele partijen zowel kansen als uitdagingen. Een belangrijk deel van het werk moet worden uitgevoerd door decentrale overheden. Deelname van burgers is daarbij een elementair onderdeel. Belangrijk is dat zij niet de dupe worden van de overgang naar een CO2-neutrale samenleving: betaalbaarheid en haalbaarheid zijn van het grootste belang. Wie neemt het voortouw en de verantwoordelijkheid in de energietransitie? Hoe zorg je ervoor dat je als overheid geen remmende factor wordt op de realisatie van energietransitie? Welke oplossingen zijn er mogelijk waarbij lusten en lasten eerlijk worden verdeeld? Dit en meer in het e-zine 'Groen akkoord: Regionale aanpak energietransitie'.

Door veranderingen in de samenleving moeten publieke professionals steeds meer kunnen samenwerken in complexe, horizontale netwerken met veel verschillende maatschappelijke partijen. Tegelijkertijd werken zij in organisaties, bijvoorbeeld ministeries, die nog steeds hiërarchisch, dus verticaal, zijn georganiseerd. Tussen die twee organisatievormen zit spanning. Hoe gaan effectieve publieke professionals met die spanning om? In de uitgave 'Publieke professionals' worden antwoorden gezocht op deze vraag in zeven casestudies naar publieke professionals op verschillende plekken in de samenleving. Het boek eindigt met tien lessen voor publieke professionals. Die lessen beperken zich niet tot de competenties van individuen; ook de manier waarop teams en netwerken gestructureerd worden blijkt belangrijke effecten te hebben op de effectiviteit van professionals.

In de uitgave 'Geluk werkt door' laat Driessen zien hoe werkgeluk binnen de overheid, het onderwijs, de cultuur-, zorg- en welzijnsector doorwerkt in onze samenleving. Dit doet het uitzendbureau aan de hand van verschillende artikelen. Er is aandacht voor een uitgebreid literatuuronderzoek van de Erasmus Universiteit naar hoe werkgeluk in de publieke sector leidt tot een gelukkigere samenleving. Ook bevat de uitgave interviews met vertegenwoordigers van geluksgemeente Schagen, natuurorganisatie IVN en het Sociaal Innovatie Centrum Werkgeluk. Daarnaast zijn er fotoreportages, onder meer in het Openlucht Museum en de moestuin van Jenaplanschool Antonius Abt, en columns van filmjournalist Dana Linssen, oud-minister Frank van Massenhove, zorgbestuurder Peter van Haren en onderwijsgoeroe Marcel van Herpen.

Filantropie functioneert naast – en in wisselwerking met – overheid en bedrijfsleven, maar de grenzen tussen deze domeinen vervagen. Daarbij dringt zich de vraag op hoe we de hybride initiatieven die traditionele grenzen tussen overheid en filantropie en tussen filantropie en markt overschrijden moeten beoordelen. Welke kansen en risico’s brengen die met zich mee? Deze WRR-verkenning bepleit dat de filantropische sector haar grenzen met overheid en markt zorgvuldig bewaakt. Filantropie, overheid en markt zijn naar hun aard gericht op wezenlijk verschillende belangen. Wanneer de grenzen te zeer vervagen, komt hun wezenskenmerk onder druk te staan, en daarmee de manier waarop we in onze samenleving waarden als vrijheid en gelijkheid hebben geborgd.

De gemeente Den Haag heeft de afgelopen jaren in samenwerking met een grote groep maatschappelijke partijen geëxperimenteerd met nieuwe aanpakken voor mensen met problematische schulden. Momenteel werken er 25 landelijke, lokale, private en publieke partijen samen met de gemeente Den Haag om innovatieve oplossingen voor schulden te ontwikkelen. In het essay 'Wie neemt de schuld? Over de aanpak van problematische schulden in Den Haag' analyseren onderzoekers van de NSOB hoe het Schuldenlab070 het organiserend vermogen van de verschillende betrokken partijen heeft gemobiliseerd. Ook blikken zij vooruit: hoe kan dit organiserend vermogen op langere termijn worden geborgd?

In een vrije staat dient iedereen die in het bezit kan worden geacht van een vrije wil, zichzelf te besturen, zegt Montesquieu. De wetgevende macht zou dan ook bij het volk in zijn geheel moeten berusten. In de praktijk werkt het echter anders. 'Een goede raad' gaat in op de stand van de lokale democratie na de gemeenteraadsverkiezingen van 2018.

Wat is de invloed van digitalisering op de democratie? Deze vraag staat centraal in het jaarboek van de Vereniging van Griffiers. De online publicatie plaatst de griffier als informatiemakelaar in het brede kader van de democratie. Het boek is tijdens het jubileumcongres op 5 oktober gepresenteerd. De uitgave bevat interviews met onder meer Albert Meijer (Universiteit Utrecht), André Krouwel (VU Amsterdam) en Melanie Peters (Rathenau Instituut). ‘Ontwikkelingen op het gebied van informatie, technologisering en digitalisering hebben enorme invloed op de werking van de democratie én op het werk van volksvertegenwoordigers en griffiers daarbinnen,’ aldus hoofdredacteur en bestuurskundige Klaartje Peters. ‘We hebben ons best gedaan om die invloed op alle niveaus, abstract en praktisch, in verleden, heden én toekomst aan de orde te stellen in dit jaarboek.’

Kunnen we de Europese Unie (EU) nieuw elan geven? Niemand durft Europa nog te verdedigen. De EU heeft het tij niet mee in de publieke opinie. Iedereen – of niemand – lijkt hieraan schuld te hebben: nationale regeringsleiders evenzeer als Brusselse technocraten en de diverse populisten. Dat is een teken van politieke onmacht, stelt Europarlementariër Paul Tang in het boek Dijk van Europa. Volgens de econoom moeten we de EU niet overlaten aan de federalisten of de nationalisten. Tang brengt in dit betoog naar voren hoe de EU een democratische tegenkracht moet zijn tegen de almacht van de markt, het grote geld en de ‘big data’. Het boek verschijnt 25 oktober. Op 31 oktober vindt er in debatcentrum De Balie een bijeenkomst plaats waarbij Tang in gesprek gaat met voor- en tegenstanders.

Wat er wordt verteld valt niet los te zien van hoe dat is verwoord. Sterker nog, dat laatste is medebepalend voor het eerste. Dat stelt Mark van Twist in zijn nieuwste boek Woorden wisselen: Werken aan een hertaling van besturen, organiseren en adviseren. In deze uitgave uitgebreid aandacht voor taal en de wijze waarop metaforen en modellen worden benut om invloed uit te oefenen. De hoogleraar bestuurskunde en decaan van de NSOB beoogd niet slechts een woordenwisseling, maar een woorden wisseling: een hertaling die via ‘academische ondertiteling’ verstaanbaar kan maken wat er nu eigenlijk gebeurt als wij instellingen besturen, activiteiten organiseren of machtshebbers van advies voorzien.

Uitvoeringsorganisaties van de rijksoverheid zetten op grote schaal ICT in voor een effectieve en efficiënte uitvoering van wetgeving. De massaliteit van hun uitvoeringspraktijk maakt ICT onmisbaar. De vertaling van wettelijke regels die zij moeten uitvoeren naar specificaties voor ICT-systemen is echter een ingewikkeld en vaak moeizaam proces, omdat juristen en ICT-ontwerpers elkaars taal en wereld niet delen. In dit boek wordt een aanpak beschreven om de vertaling van wetgeving naar ICT te ondersteunen. Het bestaat uit een taalmodel, een wetgevingsvocabulaire en toepassing van de techniek van linked data om de betekenis van wetgeving te duiden. Daarnaast worden op basis van analyse van agile werkwijzen die in systeem- en softwareontwikkeling worden ingezet, voorstellen gedaan om tot een multidisciplinaire en iteratieve werkwijze te komen in het ambtelijke en parlementaire wetgevingsproces. Dit alles met het oog op het realiseren van wendbare wetgeving, die wendbare wetsuitvoering ondersteunt en de wetgever in staat stelt zijn rol van systeembeheerder optimaal te vervullen.

NSOB-kerndocenten Paul ’t Hart (hoogleraar Bestuurskunde, Universiteit Utrecht) en Wim Kuijken (Deltacommissaris) hebben samengewerkt aan Dienen en beïnvloeden, een boek over Ambtelijk Vakmanschap, in het bijzonder het vak van topambtenaar in beleidskernen. Het bevat verhalen uit de ‘lived experience’ van Kuijken in diens bijna 40 jarige ambtelijke loopbaan, die naast ervaringen als beleidsambtenaar, bureauhoofd en directeur ook drie SG-schappen en periodes als gemeentesecretaris van Den Haag en Deltacommissaris omvat. Kuijken was SG van Algemene Zaken tijdens een van de meest turbulente perioden in de naoorlogse politieke geschiedenis: de aanslagen van 9/11, de implosie van Paars en de opkomst van Fortuijn, de moord op Fortuijn, het kortstondige eerste kabinet Balkenende.

Het verwijt van politieke correctheid is alomtegenwoordig in het publieke debat, maar wat betekent het eigenlijk precies? Waar komt het vandaan, en wat zijn de gevaren?

Deze uitgave beschrijft in algemene zin de totstandkoming van de arbeidsvoorwaarden van politieke ambtsdragers. Vervolgens worden de voorzieningen concreet toegelicht die burgemeesters, commissarissen van de Koning, wethouders en gedeputeerden volgens de voor hen van toepassing zijnde wet- en regelgeving ontvangen: salaris, vergoeding van onkosten, pensioen huisvestingsvoorzieningen, vervanging bij ziekte, voorzieningen als sprake is van een functionele beperking of een dienstongeval. Apart zijn de rechten en plichten beschreven bij ontslag. Daarnaast is informatie opgenomen over voorzieningen in het kader van integriteit, agressie en geweld. De beschrijvingen bevatten verwijzingen naar de artikelen in de wet- en regelgeving zoals die bij de aanvang van het kalenderjaar luiden.

Het Nieuwe Werken volgens Generatie Y is tot stand gekomen tijdens de minor Werken 2.0 aan de Haagse Hogeschool. De studenten van de minor bezochten bedrijven, volgden gastcolleges, werkten aan opdrachten voor onder ander KLM, Vodafone en Ahold en enkelen van hen bundelden deze ervaringen tot dit boek. Om het beeld van Generatie Y compleet te maken geven ook een aantal Nieuwe Werken-goeroes hun visie op deze generatie. Dit levert een verrassende mix van meningen en ervaringen op.

Deze speciale editie in de reeks Lessen uit crises en mini-crises gaat specifiek in op evenementen. De publicatie bevat een beschouwing van negen casus die eerder aan de orde kwamen in de jaarboeken van het lectoraat Crisis beheersing en nu in één publicatie zijn samengebracht. Aan bod komen de troonswisseling (2013) en de Grand Départ van de Tour de France (2015), en een aantal traditionele en eigentijdse lokale evenementen: van het paasvuur in Espelo, het Dicky Woodstockfestival in Steenwijkerwold tot de hindernissenloop VenloStormt.

Anders dan soms gedacht biedt het recht, of meer in zijn algemeenheid regelgeving, lang niet altijd de zekerheid en de duidelijkheid die mensen ervan verwachten of van zouden wensen. Regels en situaties waarop de regels toegepast moeten worden, moeten worden geïnterpreteerd door handhavers en toezichthouders waarna er een beslissing volgt om de regel al dan niet toe te passen en zo ja, hoe. Deze beoordelingsvrijheid wordt ook wel aangeduid discretionaire ruimte. Discretie in recht en samenleving pleit voor een holistische benadering van discretionaire ruimte, als ware het een keten van interacterende beslissingen genomen door verschillende actoren en op verschillende niveaus (individueel, organisatorisch, lokaal, nationaal en supranationaal).

Vergaande digitalisering verandert onze samenleving. Digitale data zijn de brandstof waar de maatschappij en de economie op draaien. We zien dat grote maatschappelijke opgaven – zoals de zorg en de energievoorziening – beter aangepakt kunnen worden met technologie en digitalisering. We beseffen ook dat deze opgaven niet meer vanuit een organisatie op te lossen zijn. Intensieve samenwerking is een vereiste om iets te kunnen betekenen voor individuele burgers en om iets te kunnen betekenen voor de samenleving als geheel. Het e-zine i-Overheid: oog voor de realiteit gaat in op de rol die daarbij is weggelegd voor de overheid.

In ‘Pioniers van de nieuwe welvaart’ gaan Kees Klomp en Nadine Maarhuis dieper in op de betekeniseconomie, die alsmaar groeit. Ondernemers als Tony’s Chocolonely, Dopper en De Vegetarische Slager zijn succesvol bij een groot publiek en in alle hoeken van de samenleving is belangstelling voor ondernemers met een maatschappelijke missie. Maar een financieel gezonde business runnen die tegelijk sociale en ecologische meerwaarde creëert is niet altijd gemakkelijk. Welke dilemma’s ervaren de pioniers van de nieuwe welvaart bij het bouwen van hun missiegedreven bedrijven?

De maatschappij is steeds meer aan het digitaliseren. Vanzelfsprekend gaat de overheid mee in die ontwikkeling. Een en ander heeft invloed op de relatie tussen burger en overheid en de manier waarop burger en overheid met elkaar communiceren. Van de overheid wordt onder andere verwacht dat zij meer digitaal leiderschap toont door de veiligheid, betrouwbaarheid en vooral toegankelijkheid van informatie te bevorderen. Gelukkig bieden data en technologie veel kansen. De e-zine iSamenleving laat zien welke dat zijn.

In ‘Pioniers van de nieuwe welvaart’ gaan Kees Klomp en Nadine Maarhuis dieper in op de betekeniseconomie, die alsmaar groeit. Ondernemers als Tony’s Chocolonely, Dopper en De Vegetarische Slager zijn succesvol bij een groot publiek en in alle hoeken van de samenleving is belangstelling voor ondernemers met een maatschappelijke missie. Maar een financieel gezonde business runnen die tegelijk sociale en ecologische meerwaarde creëert is niet altijd gemakkelijk. Welke dilemma’s ervaren de pioniers van de nieuwe welvaart bij het bouwen van hun missiegedreven bedrijven? En hoe tackelen ze die?

Het mag gezegd worden: gedrag is 'in' in de veiligheidskunde. Ondanks het feit dat bedrijven hun veiligheidszaken op papier prima op orde kunnen hebben, worstelen zij vaak met de praktijk, die altijd een stuk weerbarstiger is. Dat komt volgens hen door het gedrag van de medewerkers die het werk net even anders doen dan op papier staat. Of totaal anders doen. Waarom doen mensen dat? En, hoe komt hun gedrag eigenlijk tot stand? Hoe kun je gedrag beïnvloeden? Kun je gedrag wel beïnvloeden?

Helaas komt geweld uit naam van eer regelmatig voor in onze samenleving. Jaarlijks houdt de nationale politie in circa drieduizend zaken rekening met een geschonden eergevoel als motief voor (dreigend) geweld. Focus op eerzaken is bedoeld als inleiding in de complexe wereld van eer en geweld voor politieambtenaren en andere professionals die in hun werk met deze zaken te maken krijgen. Het geeft professionals inzicht in de volgende vragen: Waarom is eergevoel zo belangrijk? Hoe kan herkend worden dat een conflict gewelddadig dreigt te escaleren? Wat kan een professional doen? Meer informatie

Het politiebestel in Nederland is geen rustig bezit, dat is de afgelopen jaren met de invoering van de Nationale Politie opnieuw gebleken. De turbulentie rond het politiebestel en de wens tot vernieuwing daarvan zijn echter niet van recente datum. Terugkijkend passen de invoering van de Nationale Politie en de problemen die bij de invoering daarvan ontstonden, in een ontwikkeling die al veel langer gaande is. In dit boek wordt ingegaan op de ontwikkelingen in het politiebestel vanaf eind jaren tachtig tot nu en op de vraag hoe dat bestel in verschillende periodes in de praktijk heeft gefunctioneerd.

In Checklist Privacy AVG: privacybeleid in 46 checklists bieden de auteurs aan de hand van 46 checklists handvatten voor het inrichten van een privacy policy.

Van burgers tot wetenschappers tot politici: iedereen wil meer democratie, betere democratie, echte democratie. In Overspannen democratie stelt Gijs van Oenen juist dat we al op het toppunt van democratie zitten en onderzoekt de uitdagingen waarvoor de democratie staat in de toekomst.

In een complexe omgeving steeds meer te doen met beperkte middelen. Iedereen kijkt mee. Er mogen geen fouten worden gemaakt en er moet volgens de regels worden gewerkt. Tegelijk wordt van publieke organisaties verwacht dat ze in korte tijd anders gaan werken. In dit spanningsveld veranderen vraagt van publieke organisaties het omgekeerde van wat in de genen zit: gewoon beginnen en durven experimenteren om daarvan te leren.
Van indammen naar laten stromen biedt een concrete aanpak met praktijkverhalen van publieke organisaties die volledig anders gingen werken. Met een praktijkgericht innovatiemodel kun je direct aan de slag op de gebieden die voor jouw situatie van belang zijn.

De nieuwe bundel van het Montesquieu Instituut staat in het teken van de kabinetsformatie van 2017. Stratego, Risk en Scrabble geeft antwoord op de vraag of de kabinetsformatie zonder koninklijke bemoeienis en in radiostilte beter verliep dan voorheen. Daartoe wordt niet alleen de kabinetsformatie zelf geëvalueerd, maar blikken de auteurs ook terug op een tal van andere onderwerpen omtrent de vorming van Rutte-III.

Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw verschijnt een gestage stroom van publicaties over een vermeende kloof tussen de bevolking en de politiek, over het falen van politieke partijen, over de onbestuurbaarheid van de overheid en het afnemende vertrouwen in de politiek als zodanig en in het bijzonder de vertegenwoordigers en de politieke partijen. Is er sprake van een neergang van de democratie? Democratie ontrafeld probeert het debat te analyseren door te bezien welke argumenten naar voren worden gebracht, welke redeneringen worden gevolgd en welke veronderstellingen worden gehanteerd of stilzwijgend verondersteld.

Momenteel voltrekken zich drie fundamentele veranderingen die elkaar ook nog eens versterken: onze economie transformeert van ‘bezit’ naar ‘gebruik’, onze maatschappij van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’ en het publiek domein van ‘rule based’ naar ‘value based’. Hoe komt het toch dat we bij het oplossen van vraagstukken steeds in dezelfde groef blijven hangen? Van meer en beter toezicht, meer controle, meer protocollen, meer regels. We doen steeds hetzelfde en verwachten andere resultaten. Het antwoord is simpel, aldus Vastgeroeste patronen doorbreken: we hebben onvoldoende oog voor ingesleten patronen en voor het probleem achter het probleem. Als je weet waar je straks wilt staan, kun je ook inzichtelijk maken welke patronen nú aangepakt moeten worden om daar straks te komen.

In de participatiesamenleving is de burger geen passieve ontvanger van overheidsdiensten, maar een actieve deelnemer. Coproductie van publieke diensten betekent dat publieke professionals samen met burgers deze diensten vormgeven. Dat klinkt prachtig, maar de vraag is: hoe kunnen zij dit doen? Op deze vraag geeft Coproductie in de publieke sector antwoord door lessen te trekken uit de praktijk.

Vaak zien we samenwerking als de ultieme mogelijkheid om complexe problemen in een complexe omgeving aan te pakken. Denk aan professionals die samen gezinnen ondersteunen waar de problemen zich opstapelen. Of aan gemeenten en maatschappelijke partners die een ‘sluitende aanpak’ ontwikkelen om de participatie van jongeren te verbeteren. Niet zelden lopen samenwerkingsverbanden stuk, omdat deelnemende partijen niet in staat blijken ‘over hun schaduw heen te springen’. Zij stellen het eigen belang boven het gezamenlijke doel. Samenwerken wordt dan een probleem in plaats van de oplossing. In Het probleem samenwerken gaan de auteurs in op - zoals de titel al aangeeft - het probleem samenwerken. Zij laten zien dat het welhaast onvermijdelijk is dat samenwerking niet het ultieme gezamenlijke resultaat oplevert. Dat is niet erg. Het is de consequentie van de tijd waarin we leven. Wie de verwachting van de ultieme samenwerking overboord weet te zetten, heeft de mogelijkheid om samen met anderen de eigen doelen dichterbij te brengen.

Taaie maatschappelijke opgaven vragen om steeds meer samenwerking tussen publieke, maatschappelijke en private partijen. Vaak ontstaat op het grensvlak tussen deze organisaties spanning: belangen, identiteiten, werkwijzen en loyaliteiten botsen. Mensen die op dit grensvlak (samen)werken – de grenswerkers – staan met één been in de binnenwereld van hun eigen organisatie en één been in de buitenwereld en ervaren de spanning vaak het eerst. In Tweebenig samenwerken wordt in verschillende essays gebouwd aan nieuw gedachtegoed, in cases worden concrete handvatten gegeven voor toepassing in de praktijk, en in interviews en columns worden persoonlijke inzichten en ervaringen gedeeld

Op 14 december 2017 werd het boek Let’s Ynnovate! gelanceerd. Een boek dat ambtenaren uitdaagt om vernieuwend te werken. Het beschrijft de Ynnovate-methode die in heel Nederland wordt toegepast door 'Ynnovators': een groeiend netwerk van procesbegeleiders die innovatiesessies bij de overheid begeleiden. Dit boek is voor hen een naslagwerk, maar ook een must-read voor iedereen die nieuwsgierig is naar innovatie en hoe je dat aanpakt.

In De digitale kooi volgen we Saskia, Pieter en Esther, die elk getroffen lijken te worden door het noodlot. Saskia moet haar gestolen auto APK laten keuren. Omdat ze dat niet kan, wordt ze meer dan tien jaar achtervolgd met boetes en raakt in de schulden. En als modelburger Esther teveel voor haar werk in het buitenland is, verliest ze vrijwel alles. Van haar parkeervergunning en stemrecht tot de mogelijkheid om een factuur te sturen voor haar bedrijf. Als in een Kafka-roman ontdekken we hoe registraties en gegevensuitwisseling geen neutrale spelers zijn, maar dat met onwetendheid en achteloosheid een digitale kooi is gebouwd die een steeds grotere groep mensen onzichtbaar gevangen houdt.

Tegenwoordig staat de lokale democratie onder druk. We zien een doorgeslagen schaalvergroting, ongekende decentralisering, schurende verhoudingen tussen gemeenteraadsleden en bestuurders, die hun gemeente besturen als bedrijfsmanagers. Maar een gemeente is geen koekjesfabriek. Die is de eigendom van burgers. Gemeente in de genen levert een originele, leesbare kijk op de wortels van de lokale democratie, haar huidige (dis)functioneren en haar toekomst.

Eerste overheid of tweederangsdemocratie? De lokale democratie heeft kenmerken van beide. Door toedoen van anderen, maar zeker ook door eigen toedoen, presteert ze nog onder haar vermogen. Dat blijkt uit een omvangrijke analyse van de lokale democratie vanuit zes invalshoeken. Vergelijkingen met onder meer de landelijke politiek en het buitenland tonen aan dat de situatie in Nederland niet uniek is. Verbetering is mogelijk, maar daarvoor moeten we af van het denken in structuurwijzigingen. Het gaat er vooral om dat politici bereid zijn hun eigen handelen aan te passen. Dit boek is bedoeld voor eenieder die geïnteresseerd is in hoe de lokale democratie functioneert en voor direct betrokkenen die willen weten hoe ze de lokale democratie kunnen verbeteren.

In Donuteconomie laat econoom Kate Raworth zien hoe het mainstream economische denken ons op een dwaalweg heeft gezet. Ze tekent de routekaart die ons kan leiden naar het punt waarop in de behoefte van iedereen kan worden voorzien, zonder dat dit ten koste gaat van onze planeet. Dit alles resulteert in een alternatief en innovatief economisch model voor de 21e eeuw.

Samenwerken tussen professionals uit verschillende disciplines is noodzakelijk om complexe thema’s voor cliënten en burgers op te lossen. Dit boek geeft antwoord op de vraag hoe complexe samenwerkingsprocessen efficiënt en effectief kunnen worden ingericht.

Sluipend gif geeft een inkijk in de wereld van de ondermijning en de aanpak hiervan. Het begint met een historische beschrijving hoe het fenomeen ondermijning zich de voorbije decennia heeft ontwikkeld en wat de verschillende effecten zijn op de samenleving. Vervolgens staat het uitgebreid stil bij de actuele aanpak van ondermijning.

Burgemeester van Heerhugowaard Bert Blase laat zien dat de nieuwe ­democratie veel meer is dan een ­andere organisatie van de macht. Deze sluit aan bij het mensbeeld en de vraagstukken van deze tijd. De huidige politieke partijen zijn niet in staat om het voertuig te zijn van deze verandering; dat is de samenleving zelf.

Vorig jaar organiseerde de VB, samen met NSOB, WRR, TU Delft, IOS/UU, Provincie Utrecht, IKPOB, KING en VOM, een reeks bijeenkomsten over de vraag: wat het nieuwe kabinet zich moet realiseren. Inmiddels is een essay gereed, met dezelfde titel, waarin onder aanvoering van Ilsa de Jong, Paul ’t Hart en Martijn van der Steen verslag van die sessies wordt gedaan.

Het actuele denken over de natiestaat wordt beheerst door een tweetal armoedige beelden. Dominant is het beeld van de natiestaat als economische onderneming. Het gaat hier om een neoliberale drift die de gemeenschap hoofdzakelijk beziet als een bedrijfshuishouding: de BV Nederland. Dit heeft inmiddels een tegenreactie uitgelokt in de vorm van virulent populisme. Angst voor het vreemde en een diep verlangen naar een afgegrendelde, ‘authentieke gemeenschap’ typeren de populistische kramp. Dit boek analyseert hoe we in deze heilloze spagaat van drift en kramp terecht zijn gekomen, om vervolgens op zoek te gaan naar een meer inspirerend toekomstbeeld.

Publiek Denken publiceert de special en e-zine Publieke professional. Over toppers en tegenspraak, over de veranderende rol van de ambtenaar en de eisen die de samenleving stelt aan de ambtenaar en zijn vakmanschap. Dat vraagt om andere vaardigheden en kwaliteiten. Hoe investeren we blijvend in de kwaliteit en diversiteit van ambtenaren zodat zij nu en in de toekomst voorbereid zijn op hun rol?
In de special wordt ook aandacht besteed aan de verkiezingen Publiek Denken Top 100 (Beste Ambtenaar 2017), Overheidsmanager van het jaar, Beste Overheidsorganisatie van het Jaar en Jonge Ambtenaar van het Jaar.

De overheid handelt steeds meer als partner in netwerken en hanteert maatwerk in plaats van standaardregels. Maar wat betekent dat voor de interne organisatie van overheden? Dit boek laat in tien omkeringen zien hoe de werking van overheidsorganisaties binnenste buiten wordt gekeerd. Na honderd jaar lijken de zo vertrouwde kenmerken van Webers bureaucratiemodel achterhaald. Het karakter van overheidsorganisaties wordt tegenwoordig meer bepaald door tegenoverstelde kenmerken: van regelorganisatie naar casusorganisatie.

In samenwerking met het ministerie van BZK en VNG geeft Publiek Denken Lokale democratie, samenleving centraal uit: een e-zine dat laat zien hoe je als (lokale) overheid in kunt spelen op de veranderingen in de samenleving, met ‘mondige’ burgers die het overheidshandelen niet meer als vanzelfsprekend ervaren. Veel gemeenten experimenteren al met een andere manier van werken om recht te doen aan veranderende opvattingen over bestuur en overheid. Volgens Jantine Kriens, algemeen directeur bij de VNG en Chris Kuijpers, directeur-generaal bij het ministerie van BZK moet er geïnvesteerd moet worden in de mensen die participeren in de lokale democratie. Als de we dat niet doen gaat het ‘bergafwaarts.’ Meer informatie

Dertien wethouders die in de periode 2010-2014 voor het eerst wethouder zijn, laten zich in de eerste helft van deze collegeperiode interviewen over hun ervaringen als beginnend wethouder. Zomer 2017 zoekt Petra Habets hen opnieuw op en confronteert hen met hun ontboezemingen uit het eerste gesprek. Sommigen zijn nog steeds wethouder, anderen zijn door uiteenlopende omstandigheden geen wethouder meer. Hun achtergronden zijn heel verschillend, maar verrassend genoeg liepen en lopen ze vaak tegen dezelfde dingen aan, waarover ze op openhartige wijze vertellen.

Als geïnstitutionaliseerd vakgebied is de bestuurskunde in Nederland nu ongeveer veertig jaar oud. De Vereniging voor Bestuurskunde is opgericht in 1974; de eerste zelfstandige studierichting begon in Twente in 1976. 40+ is een leeftijd die vaak aanzet tot fundamentele zelfreflectie en soms tot domme dingen. In deze bundel buigen de auteurs zich over kernvragen voor het vakgebied. Is de bestuurskunde eigenlijk wel een eigenstandige discipline of juist een onderdeel van de politicologie, de juridische of de managementwetenschappen?

Over het pensioenstelsel in Nederland is de laatste jaren veel gediscussieerd. Conclusies zijn doorgaans paradoxaal: wij hebben het beste pensioenstelsel ter wereld, maar het moet toch helemaal anders. Rond deze discussie heeft zich een groep al dan niet zelfbenoemde deskundigen verzameld, die doorgaans met de beste bedoelingen proberen oplossingen te vinden voor niet werkelijk bestaande problemen. Die oplossingen zijn veelal onwerkbaar, onzinnig en onnodig.

De biografie 1Overheid legt uit wat het Initiatief 1Overheid is. Het beschrijft onze waarneming over de huidige aanpak van fraude en stelt vast dat de gebruikte capaciteit qua effectiviteit danig kan verbeteren. Veel overheidsorganisaties kijken veelal niet verder dan ‘hun taakveld’ en capaciteit wordt meer ingezet voor het repressief opsporen en vervolgen van incidenten dan het preventief doorbreken van patronen.

1Overheid is een initiatief van burgers die verontrust zijn over de miljarden euro’s die jaarlijks verdwijnen door fraude in alle sectoren van de samenleving. Betere samenwerking tussen overheidsinstanties en systematischer vergelijking van bestanden moet fraude voorkomen en terugdringen.

Pionieren in participatieland is geen pleidooi vóór of tegen participatie, maar een boek dat zo objectief mogelijk alle kanten van het debat toont en spiegelt aan de realiteit van het lokaal bestuur. Het boek beschrijft bondig wat de participatiesamenleving
nu eigenlijk is, bevat uiteenlopende praktijkervaringen van bestuurders, ambtenaren en burgers en laat zien hoe je als gemeente succesvol kunt pionieren in participatieland.

Over Nederland valt een hoop te zeuren. Als je sommige opiniemakers en politici moet geloven, staan we aan de rand van de afgrond. Toine Heijmans doorkruist ons land nu bijna drie jaar, als rondreizend columnist voor de Volkskrant. In 'Nederland ligt er prima bij' schildert hij een portret van een land, waar niks mis mee is.

In opdracht van het gemeentebestuur heeft Sjef van de Poel de besluitvorming op de Coolsingel over decentraal bestuur in Rotterdam tussen 1947 en 2014 geanalyseerd en beschreven. Vele direct betrokkenen hebben een bijdrage geleverd aan het onderzoek. Betwist Bestuur past daarmee in een reeks van publicaties over de stadsgeschiedenis van Rotterdam.

In De Tesla-revolutie; waarom de olie-industrie haar acht verliest voeren auteurs Willem Middelkoop en Rembrandt Koppelaar de lezer mee in de huidige energietransitie. In korte Q&A-hoofdstukken vertellen ze het ‘complete verhaal’, waarbij onder andere vragen worden beantwoord als: waarom worden er in 2030 vrijwel alleen nog elektrische auto’s verkocht? En: waarom raakt de goedkope olie op?

In 2050 moet Nederland klimaatneutraal zijn. Grondstoffen worden efficiënt ingezet en hergebruikt en de afgifte van schadelijke stoffen aan het milieu is teruggebracht. Wat gebeurt er momenteel als het om duurzaamheid gaat? En is dat wel voldoende? Kan samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven zaken helpen versnellen? En hoe urgent is het allemaal? Het antwoord op deze en andere vragen vindt u in het e-zine Koersen op klimaatneutraal. Onderwerpen die verder aan bod komen zijn: de Green Deal Aardgasvrije Wijken, elektrisch rijden, City Deal Deventer Woningabonnement, het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie, Energieprestatiecontracten, Zeelands circulaire economie, duurzame koplopers Rabobank en PGGM, enzovoort.

De Cyber Security Raad (CSR) constateert een ernstig informatietekort bij het Nederlandse bedrijfsleven als het gaat om informatie over cybersecurity. Alleen de rijksoverheid en organisaties in de vitale infrastructuur wisselen onderling cruciale informatie uit, andere bedrijven en organisaties blijven ervan verstoken. In dit kader pleit de raad onder andere voor de snelle komst van een Digital Trust Centre en het mogelijk maken van een financiële stimulans voor brancheorganisaties.

Met De regels en de rek wil 7Zebra’s laten zien hoe mensen ideeën en initiatieven mogelijk maken door de rek in regels te vinden. Aan de hand van staaltjes van vindingrijkheid uit de dagelijkse praktijk. En met tips over hoe je zelf die rek kunt vinden, samen met collega’s, bestuurders, partners en bewoners. Zodat je samen ervaart dat er tussen de regels meer ruimte is dan je dacht.

In Zeven politieke levens. Herinneringen in dossiers beschrijft Frits Korthals Altes de belangrijkste gebeurtenissen uit zijn politieke carrière. Het boek is geen gewone biografie en bevat meer dan alleen herinneringen. Naast een historische terugblik op zijn politieke carrière geeft Frits Korthals Altes voor het eerst openlijk zijn visie op de gebeurtenissen rondom de gevangenhouding van Duitse oorlogsmisdadigers in Breda en hoe omgegaan moet worden met levenslang gestraften. Ook beschouwt hij de constitutionele verhoudingen en de positie van de koning als lid van de regering.

Sluit de uitkeringen- en toeslagenfabriek, bepleit Hans de Jongh in 'Toekomst Betaalbaar Basisinkomen'. Geef iedere Nederlander vanaf 18 jaar een basisinkomen van 1250 euro netto per maand met een gratis zorgpas van de Nationale Gezondheidszorg. Dat is haalbaar, betaalbaar en noodzakelijk. Ook krimp is op vele gebieden noodzakelijk. Als we alles bij het oude laten, kunnen chaos en burgerlijke ongehoorzaamheid in de toekomst op de loer liggen.

Illegale wietplantages, mensenhandel, XTC-labs, grootschalige fraude – de georganiseerde criminaliteit grijpt om zich heen in Nederland. Bestuurders worden geïntimideerd, ondernemers worden medeplichtig gemaakt en kwetsbare burgers worden uitgebuit. De samenleving wordt ondermijnd. Politie en justitie kunnen het probleem niet alleen aan. Conventionele methoden van opsporing en vervolging schieten te kort. Daarom zoeken medewerkers van de Nationale Politie, het Openbaar Ministerie, de Belastingdienst en gemeenten naar strategische en innovatieve manieren om criminaliteit te bestrijden. Op tal van plekken in het land werken deze pioniers samen om criminelen te raken waar ze het meest kwetsbaar zijn.

De i-samenleving ontwikkelt zich razendsnel. Helaas hebben bestuurders en politici niet altijd kaas gegeten van wat zich in die i-samenleving afspeelt. De e-zine I-samenleving: de burger centraal gaat in op de vraag: de i-samenleving, wat verstaan we eronder? Onderwerpen die aan bod komen zijn onder andere: de sharing economy, mobility as a service; intelligente mobiliteit, de Digitale Agenda 2020 en smart cities. Meerdere overheden vertellen hoe zij omgaan met de eisen die een steeds digitalere samenleving aan hen stelt.

De ontwikkelingen in de wereld volgen elkaar snel op en beïnvloeden elkaar in toenemende mate. Deze trend is zichtbaar op diverse gebieden zoals (data)technologie, economie, sociaal, geopolitiek, klimaat en biodiversiteit. Naast deze groeiende interdependenties tussen beleidsdomeinen nemen ook betrokken (maatschappelijke) actoren en de diversiteit aan belangen toe. Complexiteit is een sleutelbegrip in deze ontwikkelingen.
Daarom heeft het ministerie van EZ verschillende wetenschappers uit diverse disciplines gevraagd hun perspectief op complexiteit uit te werken en te vertalen naar een beleidsaanpak op een maatschappelijk vraagstuk.

Met de invoering van de omgevingswet komt er een einde aan de veelheid van provinciale verordeningen voor de fysieke leefomgeving. Alle verordeningen worden vervangen door een verordening; de omgevingsverordening. Ook komt er een eind aan papieren verordeningen. De handreiking omgevingsverordening 1.0 ondersteunt provincies bij het opstellen van de Omgevingsverordening.

Gaan algoritmen de gemeente besturen? Laten we ons straks leiden door een set van beslisregels in een vooraf bepaalde volgorde om problemen op te lossen? Het lijkt voorlopig nog niet erg realistisch, maar het is niet ondenkbaar. In 'Datagedreven sturing in gemeenten' beschrijft het A+O fonds Gemeenten de ontdekkingstocht die ze deed in de wereld van digitalisering in gemeenten.

Het oplossen van complexe maatschappelijke vraagstukken vraagt om flexibiliteit, afstemming en samenwerking. Dat heeft alles te maken met de veelheid aan belangen en betrokkenen en de veranderende rol van de overheid. Het nieuwe boek ‘Effectief project- en programmamanagement’ van Florian Bekkers reikt een uitgebreid instrumentarium aan voor het succesvol aanpakken van deze vraagstukken.

In Morgen is Vandaag legt voormalig ambtenaar en coach Joan Hoexum uit hoe neuro-linguïstisch programmeren (NLP) ambtenaren kan helpen om de ‘uitdagingen van vandaag en morgen’ het hoofd te bieden. We leven in een tijd van innovatie en technologie, aldus Hoexum. Ondertussen verwachten overheidsorganisaties van hun werknemers steeds meer mentale en fysieke fitheid.

In de publicatie Kwesties voor het kiezen analyseert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) drie maatschappelijke kwesties die voor burgers van belang zijn, en die naar verwachting een rol zullen spelen in de campagne rond de Tweede Kamerverkiezingen van dit jaar en de daarop volgende kabinetsformatie: de toegankelijkheid van de zorg, de politie en sociale veiligheid, en de oudedagsvoorziening via de AOW en de aanvullende pensioenen.

Hoe geven we onze uit balans geraakte samenleving weer politieke structuur? Een positief antwoord ligt in de Nederlandse grondwet. Daarin zijn normen vastgelegd die zijn voortgekomen uit een beschavingsgeschiedenis van vele eeuwen. De grondwettelijke waarden zijn van alle tijden; zo heeft Grondwetwijzer het vermogen verbindingen opnieuw te leggen, zowel tussen politici en burgers als tussen burgers onderling.

Hoe kunt u als publieke professional communiceren in de onvermijdelijk, lastige, schurende en botsende situaties die werken bij de overheid met zich meebrengt? Deze vraag staat centraal in de verkenning, die Els van der Pool en Guido Rijnja maakten als onderdeel van de Zoektocht naar het handwerk van de overheidsmanager van IKPOB, VGS en VOM.

Er is veel gezegd en geschreven over Europa en de Europese samenwerking. Maar één perspectief ontbreekt, de Europese samenwerking bekeken vanuit een bedrijfskundige blik. In Europa heruitvinden doen Teun Hardjono en Hubert Beusmans dat wel, en wat opvalt is dat de ontwikkeling van de Europese samenwerking lang modelmatig verloopt.

Politicoloog en publicist en jongste hoogleraar (UvA) Tom van der Meer breekt een lans voor de kiezer die steeds maar weer ten onrechte de schuld krijgt van het gebrek aan vertrouwen in de politiek en van wispelturig stemgedrag.

In Alles wordt anders beschrijft Dik Bijl zeven van de belangrijkste technologische ontwikkelingen van dit moment: robots, zelfrijdende auto's, kunstmatige intelligentie, 3D-printen, synthetische biologie, nanotechnologie en genomische geneeskunde. Ontwikkelingen die even spectaculair zijn als onafwendbaar.

In alle discussies over de vluchtelingenproblematiek vergeten we soms dat we het over mensen hebben. Wie De kinderen van juf Kiet bekijkt, wordt zich daar pijnlijk van bewust. In deze documentaire volgen regisseurs Petra en Peter Lataster de Brabantse juf Kiet en haar klas migrantenkinderen. Kinderen die uit landen als Syrië en Irak komen en in hun jonge leven al heel wat voor hun kiezen hebben gehad.

Een groeiend aantal bestuurders omarmt de idee van de Energieke Samenleving. Ze proberen de sturingsfilosofie uit De Energieke Samenleving zelf uit in de praktijk. Ze verrijken deze met eigen ideeën en ervaringen. Over die bestuurders en over die leden van de energieke samenleving gaat dit boekje.

In deze publicatie worden vijftien bijzondere gebeurtenissen uit het jaar 2015 beschreven en beschouwd. Aan bod komt uiteraard de vluchtelingencrisis die veel onrust teweegbracht. Daarnaast is er aandacht voor verschillende ‘mini-crises’ zoals de gijzeling van het NOS achtuurjournaal, het kraandrama in Alphen aan den Rijn en de wateroverlast bij het VUmc.