Minimaal-beperkt-aanzienlijk-substantieel-kritiek. U weet waarschijnlijk niet wat hiermee wordt bedoeld. Het zijn de dreigingsniveaus terrorisme die in Nederland gelden voor publiek, bedrijven en overheden. U weet waarschijnlijk ook niet welke handelingen van u worden verwacht bij de verschillende niveaus. Daarom is het een niet tot de verbeelding sprekende dreigingsescalatieladder. De inhoud is slechts bekend bij een select groepje mensen. De niveaus bieden geen houvast aan de rest van onze samenleving. Dit past in het beeld van de steeds groter wordende afstand tussen het Rijk en de bevolking. En juist bij veiligheid is dat een miskenning van de ernst van de situatie.
Medio december kondigde de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) aan dat we in Nederland van niveau 3 (aanzienlijk) naar niveau 4 (substantieel) gingen. Dit naar aanleiding van enkele kleinschalige terroristische aanslagen in West-Europese landen en de oplopende spanning in de Gazastrook. De NCTV verscheen op de televisie met de mededeling dat we tijdens de feestdagen en jaarwisseling goed moeten oppassen, omdat er sprake was van een verhoogde dreiging. Hij zei dat we in tegenstelling tot andere Europese landen geen maatregelen koppelen aan deze niveaus, omdat we potentiële terroristen niet ‘wijzer willen maken’ dan ze zijn. Wel verscheen er een voorlichtingsfilmpje waarin de burgers werd uitgelegd wat te doen bij een eventuele aanslag. U raadt het al: vlucht-verstop je-en bel 112. Alsof we dat niet zelf hadden kunnen bedenken.
‘Vermijd maatregelen die vanuit een risicoregelreflex worden genomen’
Na ernstige gebeurtenissen zien we in Den Haag steeds weer een stereotype reactie. Politici zijn geschokt en de overheid communiceert adviezen vanuit angst en indekgedrag. Veelal te scharen onder schijnveiligheid. We zaten ruim twee jaar in fase aanzienlijk en nu plotsklaps in substantieel. Maar wat is nu precies het verschil met ‘aanzienlijk’? Wat zijn de criteria voor op- en afschalen? Waarom is er naast het nationaal hitteplan en de waarschuwingscodes voor slecht weer geen plan voor terrorismedreiging? Het wordt er niet duidelijker op en het leidt tot verwarring bij het brede publiek dat de mededeling van de NCTV slechts voor kennisgeving aanneemt. En dat kan natuurlijk niet de bedoeling zijn bij crisisbeheersing waar de nadruk ligt op preventie en preparatie.
De voorbereiding op maatschappij-ontwrichtende situaties als gevolg van terrorisme vergt een professionele samenwerking tussen publieke organisaties, private ondernemingen, kenniscentra, media en de bevolking. Ook religieuze instellingen, zorgcentra, scholen en maatschappelijke instellingen zullen zich beter moeten voorbereiden. Dat heeft de recente aanslag in Praag onmiskenbaar duidelijk gemaakt. Dat kan alleen als de NCTV, het openbaar bestuur en hulpdiensten hen daar in bijstaan met concrete ondersteunende maatregelen, adviezen en het openstellen van een helpdesk waar men aanvullende informatie kan inwinnen.
Daarom een oproep een de NCTV. Span het paard niet achter de wagen en vermijd maatregelen die vanuit een risicoregelreflex worden genomen. Wees transparant en eerlijk in de informatievoorziening en crisiscommunicatie en bied de Nederlandse samenleving duidelijke handelingsperspectieven die passen bij de verschillende dreigingsniveaus. Communiceer verstandig en vermijd onzinnige filmpjes. Voorbereiding op terreurdaden is iets van ons allemaal en niet voorbehouden aan enkele ‘deskundigen’ in Den Haag. Het zou tragisch zijn wanneer we pas na een terroristische aanslag in Nederland tot dit besef komen.
De kracht van het professionalisme moet het winnen van de macht van de bureaucratie. Dat zal ons uiteindelijk een veiliger samenleving brengen. De begrippen minimaal-beperkt-aanzienlijk-substantieel en kritiek krijgen dan ook veel meer betekenis. En daar is het uiteindelijk om te doen.
