Asfalt is handig als je van A naar B wilt, maar voor een maatschappelijke opgave als hittestress is het niet de ideale oplossing. Ronald Rosman, technisch specialist wegen bij de gemeente Groningen, ontwikkelde een duurzamer asfaltmengsel voor straten in steden en dorpen. Het mengsel (GemGro Reflection) leverde de gemeente Groningen een plek op als finalist in de verkiezing Beste Overheidsinnovatie van het Jaar, maar legt ook pijnpunten in de markt bloot, schrijft Ronald Rooijakkers.
Het begon op een vrijdagmiddag in 2022. Rosman liep voor de zoveelste keer tegen de figuurlijke muur op. Collega’s wilden wederom een asfaltmengsel in woonstraten leggen dat niet bedoeld is voor dergelijke straten. Rosman: ‘In Groningen legden we tot een jaar geleden vaak geluidsreducerend asfalt in woonstraten. Dat werkt daar niet, omdat de snelheden die gehaald moeten worden voor geluidsreductie, gelukkig niet in dergelijke straten worden gereden. Dit asfalt gaat veel minder lang mee, met als gevolg dat er dus veel en vaak vervangingen moeten plaatsvinden.’
‘Innoveren doe je in kleine stapjes’
Daarom vroeg de technisch specialist zich af of het niet anders kon. En zo geschiedde: via een aannemer waar de gemeente Groningen een raamcontract mee heeft, zocht Rosman een ingang bij de asfaltcentrale in Westerbroek. Met succes. Eenmaal aan tafel formuleerde hij het minimale eisenpakket, met één duidelijke voorwaarde: ‘De gemeente Groningen is opdrachtgever en eigenaar van het eventuele toekomstige mengsel.’
Licht reflecterend
De groep ging aan de slag. Alle ingrediënten die goed waren in bestaande mengsels, werden behouden. De rest werd vervangen. Rosman: ‘Ik ben ervan overtuigd dat je in kleine stapjes moet innoveren. Pas je te veel van het bestaande aan en heb je een innovatie die in de praktijk niet werkt, dan is die innovatie niets waard.’ Na wat proeven en tests in het laboratorium kwam het asfalt er en kreeg het een CE-keurmerk. Vanwege zijn licht reflecterende werking kreeg het asfalt de naam GemGro Reflection. Door de toevoeging van het bindmiddel Lynpave kan het asfalt onder lagere temperaturen aangelegd worden en bespaart het tot 33 procent CO2, volgens het Asfaltkenniscentrum.
‘Om te innoveren moet je als management ruimte creëren’
‘Wat het mengsel uniek maakt, is de toevoeging van witte steentjes,’ vertelt Rosman. ‘Deze steentjes zorgen ervoor dat de oppervlaktetemperatuur op een warme zomerdag tot 15 graden daalt, zodat het ’s nachts sneller afkoelt en bewoners een fijnere nacht hebben. De witte stenen zorgen ook voor een sociaal veiliger gevoel, omdat schaduwen beter zichtbaar zijn. En door de lichtere kleur is er meer reflectie, waardoor de straatverlichting gedimd kan worden.’ Innovatiebureau PolyCiviel onderzocht dat de verlichting tot 70 procent gedimd kan worden. Toen het mengsel er eenmaal was, wilde Rosman aan de slag, maar hij vergat het management.
Man van de praktijk
‘Toen Ronald al helemaal klaar was, hoorde ik er voor het eerst van,’ vertelt Jeenke van Linge, manager bij de directie Stadsbeheer, waar Rosman ook onder valt. Dat bleek een bewuste keuze van Rosman: ‘Ik heb het vooraf niet besproken. Als ik dat had gedaan, had ik een beleidsnota moeten schrijven. Ik ben een man van de praktijk. Een beleidsnota schrijven zag ik niet zitten. En ik denk dat de innovatie er dan niet was gekomen.’
Dat beaamt Van Linge: ‘Ik denk dat als Ronald de normale route had gevolgd, we te veel vragen hadden gesteld. Dat had alle kracht uit de innovatie gehaald. Daarom is het goed dat het zo is gelopen. Om te innoveren moet je als management ook ruimte creëren. Zoals onze directeur stelt: Als een medewerker niet twee keer per jaar de regels overschrijdt, dan neemt hij te weinig initiatief. Ik ben blij dat we zo werken, want kijk wat onze Ronald heeft gedaan.’
Dans tussen aannemer en gemeente
Recent bezocht de jury van de Beste Overheidsinnovatie van het Jaar Groningen om GemGro Reflection met eigen ogen te aanschouwen. Dat leidde tot nieuwe interessante inzichten. In een gesprek met de gemeente, aannemer en producent kwam al snel de vraag op tafel: waarom komt deze innovatie niet uit de markt? Antwoord: de aannemer is vanzelfsprekend op zoek naar opdrachten en omzet. Dergelijke innovaties kosten geld waarvan niet bekend is of dat terugverdiend kan worden.
‘Hitte houdt niet op bij de gemeentegrenzen’
Tegelijkertijd vragen gemeenten naar de levensduur en garanties van de mengsels. En die zijn er niet direct bij innovaties. In deze dans houden aannemers en gemeenten elkaar vast, maar door de moed van de technisch specialist speelt dit probleem in dit geval niet. Rosman: ‘Op basis van alle kennis die we nu hebben, achten we de kans op snelle slijtage laag. Maar dat risico ligt nu bij de gemeentes die het afnemen. En daarmee kunnen we stappen zetten.’ ‘En,’ voegt Van Linge toe, ‘de gemeente Groningen kiest er voor veel in eigen huis te doen. Met de kennis en kunde van Ronald en de hulp van de aannemer kunnen we zo knelpunten oplossen.’
Vrij verkrijgbaar
Het asfaltmengsel van de gemeente Groningen is bovendien vrij verkrijgbaar. Van Linge licht toe: ‘Hitte houdt niet op bij onze gemeentegrenzen. We hebben allemaal te maken met dezelfde maatschappelijke vraagstukken. We vinden het daarom belangrijk om onze kennis met anderen te delen.’ En dat werkt, vertelt Rosman enthousiast: ‘Het asfalt ligt ondertussen al in Biddinghuizen, Eemsdelta en Westerwolde en er komen vragen uit allerlei gemeenten en zelfs uit België.’
De verwachting is dat het GemGro Reflection langer meegaat dan bestaande asfaltmengsels. Doordat de weg minder warm wordt, zal er minder spoorvorming en daarbij horende schade optreden. Dat betekent minder onderhoud, een langere levensduur en ook hier minder CO2-uitstoot, want iedere controle en reparatie vragen vervoersbewegingen. De gemeente Groningen monitort het asfalt om dit in de gaten te houden.
Of het duurzamere asfaltmengsel de overheidsinnovatie van het jaar wordt, horen Rosman en zijn collega’s op 28 november in Den Haag.
Beeld: Bert Lanting
